آموزش مدیریت مالی به کودکان با ۹ تکنیک کاربردی- پول برای برآورده کردن نیازها و خواسته‌ها در جامعه‌ی ما ضروری است و همه به مهارت‌های مدیریت مالی نیاز دارند. این مهارت‌ها از عقاید، نگرش‌ها، عادت‌ها و ارزش‌هایی که در دوران کودکی و در حین رشد، در مورد پول کسب می‌کنیم، ناشی می‌شود. بدیهی است که آموزش مالی برای همه ضروری است. کودکانی که یاد می‌گیرند برای مخارج و هزینه‌هایشان برنامه‌ای داشته باشند و آن را اجرا کنند، اعتماد به نفس بیشتری خواهند داشت. به‌علاوه آنها بیش از سایر کودکان به توانایی‌هایشان در تصمیم گیری اعتماد دارند و متکی به خود هستند. آنها زودتر می‌توانند با مفاهیم مهم اقتصادی مانند اعتبار، مالیات و بیمه آشنا شوند و شروع به سرمایه گذاری برای زندگی آیند‌ه‌شان کنند. در این مقاله شما را با روش‌ها و تکنیک‌های کاربردی آموزش مدیریت مالی به کودکان آشنا می‌کنیم.
کودکان چگونه یاد می‌گیرند؟
آمادگی کودکان برای یادگیری بیش از آنکه به سن آنها بستگی داشته باشد به علایق، توانایی‌ها، سطح فهم و نیازهایشان وابسته است. والدینی که از روش های یادگیری کودکان آگاهی دارند، می‌توانند از سنین پایین، فرصت‌های یادگیری مفیدی را برای آنها ایجاد کنند.
۱. آموزش مدیریت مالی به روش غیرمستقیم با استفاده از مشاهده و مثال
کودکان آنچه والدین‌شان با پول انجام می‌دهند و احساسی را که در مورد پول دارند، مشاهده می‌کنند. آنچه کودکان می‌بینند و می‌شنوند بر نگرش‌ها و ارزش‌هایی که در آنها شکل می‌گیرد، تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل والدین باید نگرش‌های خود در مورد پول و روش‌هایی را که برای خرج کردن پول استفاده می‌کنند، ارزیابی کنند.
آیا همیشه سعی می‌کنید که به تعهدات مالی‌تان پایبند باشید؟ در مورد مسائل مالی آرام و منطقی هستید یا پول باعث ایجاد درگیری و طغیان‌های احساسی می‌شود؟ آیا پول‌هایتان را بر اساس هواوهوس خرج می‌کنید یا برای خرج کردن آن برنامه دارید؟
۲. مشارکت در بحث‌ها و تصمیم‌گیری‌ها
والدین می‌توانند با وارد کردن کودکان در بحث‌های معمول خانوادگی به آنها کمک کنند که مسائل مالی را درک کنند. این کار باعث می‌شود کودکان به‌تدریج درک کنند که درآمد خانواده برای چه مواردی هزینه می‌شود و اهداف مالی کوتاه‌مدت و بلندمدت خانواده چه هستند. کودکانی که وضعیت مالی خانواده را درک می‌کنند، کمتر از سایر کودکان درخواست‌های مالی غیرمنطقی دارند.
شما باید قوانینی اساسی را برای این جلسات خانوادگی تعیین کنید و به‌خوبی مشخص کنید که فرزندتان به چه طریقی باید در آنها مشارکت داشته باشد. به‌علاوه باید بر اهمیت محرمانه بودن این بحث‌های خانوادگی تأکید کنید و از کودک بخواهید که مسائل مطرح‌شده در جلسات خصوصی خانوادگی را برای دیگران بازگو نکند.
۳. آموزش مدیریت مالی به روش مستقیم و برنامه‌ریزی فرصت‌ها و تجربه‌ها
بعضی‌اوقات باید برای فرصتی برنامه ریزی کنید تا بتوانید درس خاصی را به فرزندتان بیاموزید. برای نمونه، وقتی با فرزند ۷ ساله‌تان «مغازه‌بازی» می‌کنید، می‌توانید تفاوت میان ارزش سکه‌ی ۵۰ تومانی و سکه‌ی ۱۰۰ تومانی را به او یاد بدهید. یا می‌توانید به‌همراه فرزندتان در وب‌سایت‌های نقد و بررسی کالا جست‌وجو کنید و از او بخواهید که در یافتن و خواندن نقدهای مصرف‌کنندگان در مورد خرید دوچرخه به شما کمک کند.
همیشه به‌یاد داشته باشید که فرزندتان از تعاملات و تجربه‌های واقعی بیشتر می‌آموزد تا از تصمیم‌هایی که بعد از سخنرانی‌ها و گفت‌وگوهای یک‌طرفه‌ی شما گرفته می‌شود.
۴. ایجاد فرصت‌هایی برای انتخاب کردن و تصمیم‌گیری‌های واقعی
همه‌ی ما هر کاری را با انجام دادن آن یاد می‌گیریم. وقتی والدین به کودکان فرصتی می‌دهند که نحوه خرج کردن پول را انتخاب کنند (به‌صورتی که متناسب با سن و مرحله‌ی بلوغ آنها باشد)، کودکان چیزهای زیادی یاد می‌گیرند.
درست است که گاهی انتخاب‌های آنها اشتباه است، ولی در این موارد والدین باید به‌جای مسخره کردن و انتقاد کردن، کودکان را راهنمایی و حمایت کنند و همیشه راه گفت‌وگو را باز بگذارند.
کودک باید چه چیزهایی را یاد بگیرد؟
۱. محدودیت‌های مالی و انتخاب کردن
هر کودک (و البته همه‌ی ما) باید یادبگیرد که مقدار پول محدود است، ولی خواسته‌ها و نیازها پایانی ندارند. او باید بیاموزد که به‌دلیل محدود بودن میزان پولی که داریم، باید در مورد چگونگی اختصاص دادن پول خود به خواسته‌ها و نیازهایمان انتخاب‌هایی داشته باشیم؛ به‌صورتی‌که به بیشترین رضایت ممکن برسیم. به فرزندتان کمک کنید که موارد زیر را یاد بگیرد:
- در چهارچوب محدودیت‌های مالی خود زندگی کند.
- وقتی پول کمی در اختیار دارد، تغییراتی ایجاد کند.
- پیامدهای تصمیم‌های خود را بپذیرد.
یادگیری این موارد باعث می‌شود که فرزندتان زندگی موفق را بیاموزد.
۲. اهمیت فرصت‌ها، تعیین اولویت‌ها
انتخاب‌ها مهم هستند، چون وقتی پول را برای چیزی خرج می‌کنیم، دیگر نمی‌توانیم آن را برای گزینه‌های جذاب دیگری خرج کنیم و به همین دلیل فرصت‌هایی را از دست می‌دهیم. بنابراین همیشه باید پول را برای مهمترین موارد هزینه کنیم. در فرایند ارزیابی اینکه پولِ محدودِ کودک، ابتدا باید برای کدام خواسته‌هایش هزینه شود، او باید:
- یاد بگیرد که خواسته‌هایش را اولویت بندی کند.
- یاد بگیرد که تفاوت میان موارد مهم و چیزهایی را که اهمیت چندانی ندارند، تشخیص بدهد.
- درک کند که نیازها و خواسته‌ها با هم متفاوت هستند.
به کودک خود بگویید که چگونه بر اساس ارزش‌ها و اهدافی که در پس تصمیم‌هایتان وجود دارد، انتخاب می‌کنید. کودک باید فرصت‌هایی برای انتخاب کردن داشته باشد (البته با راهنمایی و حمایت والدین).
انتخاب‌هایی که موفق هستند به شما این فرصت را می‌دهند که کودک خود را تحسین کنید و در شادی و لذت او شریک شوید. البته بعضی از انتخاب‌های کودک عاقلانه نیست. در این صورت به او کمک کنید تا ارزیابی کند کجای کار اشتباه بوده است و او را برای تصمیم‌گیری‌های آینده تشویق کنید.
۳. صرفه‌جویی و استفاده‌ی بهینه از پول
کودک باید یادبگیرد که اگر از وسایل و چیزهایی که از قبل داشته مراقبت کند، با پول محدود خود می‌تواند خواسته‌های بیشتری را برآورده کند. او باید درک کند پولی که برای جایگزین کردن اسباب‌بازی‌ها یا لباس‌های گم‌شده یا خراب‌شده به‌دلیل استفاده‌ی نادرست هزینه می‌شود، نمی‌تواند برای خرید چیزهای جدید و جالب دیگر خرج شود.
به‌علاوه می‌توانید فرصت‌های زیادی را پیدا کنید و با استفاده از مثال و بحث، مزیت‌های تبدیل شدن به شهروندی خوب را به فرزندتان بیاموزید و به او یاد بدهید که از منابع کمیاب حفاظت کند و از هدر دادن و اسراف کردن پرهیز کند. برای نمونه، پیاده رفتن به فروشگاه نزدیک خانه به‌جای استفاده از اتومبیل، اثر مثبتی بر محیط‌زیست و همچنین هزینه‌هایتان دارد. استفاده نکردن از اتومبیل موجب کاهش آلودگی هوا، مصرف بنزین و هزینه‌های حمل‌ونقل می‌شود.
به فرزندتان یاد بدهید که استفاده‌ی درست و مناسب از زمان و مهارت‌ها، موجب استفاده‌ی بهینه‌تر از پول موجود می‌شود. برای نمونه، عوض کردن دکمه‌های پیراهن یا دوختن حاشیه و لبه‌ی جدیدی به دامن به این معنی است که نیازی به خرید پیراهن یا دامن جدیدی نداریم. بنابراین می‌توانیم پولی را که از جایگزین نکردن این لباس باقی می‌ماند برای انتخاب‌های مناسب دیگری هزینه کنیم. به‌علاوه با این کار مهارت های زندگی روزمره را نیز که در تمام طول زندگی فرزندتان برای او مفید خواهد بود، به او می‌آموزید.
کودک باید بداند که لازم نیست برای برآورده کردن هر خواسته‌ای مبلغی را هزینه کند و گاهی می‌تواند از خلاقیت خود استفاده کند. برای نمونه خودش می‌تواند کارت تبریک تولد دوستش را درست کند یا با استفاده از لباس‌های دورانداخته‌ی سایر اعضای خانواده برای خود لباسی را طراحی کند. این کارها موجب برانگیخته شدن خلاقیت کودک می‌شود و علاوه بر آن باعث می‌شود که کودک از فواید منابع موجود آگاه شود.
۴. تعیین اهداف و ایجاد برنامه‌ای برای خرج کردن پول
وقتی کودک به‌اندازه‌ای بزرگ شده که پول‌توجیبی می‌گیرد (معمولا وقتی بین ۷ تا ۹ سال سن دارد) زمان آن رسیده است که به او کمک کنیم تا برنامه‌ای برای خرج کردن پول‌ها تهیه کند. این برنامه باید ساده باشد و کودک بتواند آن را درک کند و بر اساس اهدافی باشد که هر دوی شما در مورد آنها توافق دارید. تعیین اهداف و تهیه‌ی برنامه به شما کمک می‌کند که در مورد مقدار پول‌توجیبی فرزندتان تصمیم بگیرید.
برای نمونه، اگر فرزندتان باید برای ناهار در مدرسه هزینه‌ای را پرداخت کند، در گروه‌های مختلفی در مدرسه عضو است یا به‌طور منظم در برنامه‌های مختلفی شرکت می‌کند، هر دو باید در مورد مقدار قابل‌قبول پول‌توجیبی برای این هزینه‌های ثابت و قابل‌پیش‌بینی به توافق برسید. گفت‌وگو کردن با فرزندتان به شما امکان می‌دهد که به او توضیح بدهید که چگونه خرج کردن پول برای این فعالیت‌ها با ارزش‌ها و اهداف شما هم‌خوانی دارد.
به‌علاوه باید در مورد مبلغ معینی برای هزینه‌های متغیر تصمیم بگیرید. هزینه‌های متغیر، هزینه‌های مربوط به مواردی هستند که چندان ضروری نیستند، ولی دلخواه و مطلوب هستند، مانند هزینه‌های تفریحی، تنقلات و سرگرمی که موجب می‌شود کودک شما در انتخاب کردن و زندگی کردن با بودجه‌ای محدود و مشخص تجربه پیدا کند. مبلغ پول پرداختی و میزان استقلال فرزندتان در تصمیم گیری، به مرحله‌ی بلوغ و میزان تجربه‌ی او بستگی دارد.
این فرصت خوبی است که به فرزندتان بیاموزید که مقدار کمی از پول را برای ذخیره‌ی اضطراری (emergency fund) کنار بگذارد. فرزندتان باید اهمیت داشتن مبلغی پس انداز برای مواردی مانند تماس تلفنی اضطراری یا کرایه‌ی اتوبوس را یاد بگیرد.
۵. پس انداز کردن و کمک به دیگران
هر کودکی باید یاد بگیرد که چطور برای پس انداز کردن و کمک کردن به دیگران و همچنین خرید کردن، برنامه‌ای تهیه کند. برنامه‌ریزی برای پس انداز کردن پول برای تعطیلات یا خرید هدایای جشن تولد یا کمک کردن به کسانی که به کمک مالی نیاز دارند یا برنامه‌ریزی برای پس انداز کردن پول‌توجیبی یک هفته برای خرید چیزهای گران، به کودک کمک می‌کند تا عادت‌های مهمی را برای زندگی آینده‌ی خود کسب کند.
ایده‌ی پس‌انداز کردن پول ابتدا زمانی به فکر کودک می‌رسد که پول‌توجیبی او برای خرید چیزی که می‌خواهد، کافی نیست. بنابراین کودک باید برای خرید آن، بخشی از پول‌توجیبی خود را برای ۲ یا ۳ هفته پس انداز کند. می‌توانید با دادن قلک یا پاکتی برای نگه داشتن پول‌ها تا زمانی‌که مبلغ مورد نظر جمع‌آوری شود، اجرای برنامه‌ی پس انداز کردن پول را به فرزندتان یاد بدهید.
با کمک به کودکان بزرگ‌تر در باز کردن حساب پس انداز در بانک، به آنها یاد بدهید که برنامه‌های پس انداز طولانی‌تری را اجرا کنند. همچنین به او یاد بدهید که به‌طور منظم، مبالغ پس انداز را به‌صورت حضوری یا با استفاده از اینترنت به حساب پس اندازش واریز کند.
۶. مهارت‌های مصرفی
کسب مهارت‌های خرید، سرمایه گذاری مادام‌العمری است که با یاد دادن این حقیقت به کودک ۴ ساله شروع می‌شود: تازمانی‌که پول آب‌نباتی را نپردازد، نمی‌تواند آن را داشته باشد. موارد زیر مهارت‌های مهمی هستند که فرزندتان باید پیش از اینکه فرصتی برای تصمیم‌گیری به او داده شود، ابتدا آنها را در رفتار خود شما مشاهده کند:
- خواندن برچسب‌ها،
- کسب اطلاعات در مورد گارانتی و ضمانت محصولات،
- انجام امور مربوط به پس دادن محصولاتی که کیفیت مناسبی ندارند.
۷. خرید مقایسه‌ای
پیدا کردن کیفیت مناسب با بهترین قیمت، مهارت مهمی است. شما می‌توانید آموزش این مهارت را با توضیح دادن این مسئله برای فرزند ۷ یا ۸ ساله‌ی خود شروع کنید که چرا کالایی را به‌جای کالای دیگری در فروشگاه انتخاب کرده‌اید.
۸. جست‌وجو برای اطلاعات مناسب
با بزرگ‌تر شدن فرزندتان او را تشویق کنید که پیش از خریدهای مهم به اطلاعات مربوط به قیمت و کیفیت کالا توجه کند. برای به دست آوردن این اطلاعات می‌توان به فروشگاه‌های مختلف مراجعه کرد، از روزنامه، تلفن و کاتالوگ محصولات استفاده یا نقد و ارزیابی محصولات در مجله‌ها و وب‌سایت‌ها را مطالعه کرد.
۹. قرض گرفتن
این مسئله که قرض گرفتن موجب کاهش مقدار درآمدی می‌شود که در آینده می‌توانیم خرج کنیم، مفهوم بسیار مهمی است. اگر می‌خواهید مبلغی را به فرزندتان قرض بدهید، بهتر است که مبلغ کمی را به او قرض بدهید تا بازپرداخت آن برای کودک سخت نباشد. بر داشتن برنامه‌ی برای بازپرداخت پول اصرار کنید و به آن پایبند باشید.
کودک شما در ۱۰ یا ۱۱ سالگی می‌تواند درک کند که وام‌دهندگان سود دریافت می‌کنند؛ بنابراین مبلغی که باید بپردازد افزایش پیدا می‌کند. یادگیری محاسبه‌ی هزینه‌های سود و ملزم بودن به پرداخت این هزینه‌ها به شما، کودک را با هزینه‌های وام در دنیای واقعی آشنا می‌کند.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید