ترکیب‌بندی علم شناخت قواعد و اصول چیدمان عناصر مختلف به شکلی زیبا و جذاب برای تاثیرگذاری بیشتر در کنار هم است. ترکیب‌بندی دانشی است که نه تنها در صفحه آرایی، بلکه در همه هنرهای تجسمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و آشنایی با قواعد آن می‌تواند تاثیر زیادی در کیفیت خروجی کار شما داشته باشید. ترکیب بندی در صفحه آرایی برای ایجاد تناسب و تعادل در صفحه و یا ایجاد تمرکز و توجه بر روی عنصری خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ترکیب بندی در صفحه آرایی
صفحه آرایی باعث ایجاد تعادل و تناسب در یک اثر می شود، زمانی که عناصر به شکل هماهنگ در کنار هم قرار می گیرند علاوه بر چشم نواز بودن باعث تعادل و توازن در کار می شود. صفحه آرایی فقط چیدن و در کنار هم گذاشتن عکس و متن تایپ شده با نظم معین نیست چرا که همواره زیبایی با منطقی و علمی بودن آن در یک جهت نمی باشد. صفحه آرایی و ترکیب بندی خوب باید در بیان عمق موضوع و درک بهتر محتوا مفید و موثر باشد.
برای ایجاد ترکیب‌بندی متناسب و هدفمند در صفحه‌آرایی به تمام عناصر موجود در صفحه مثل متن، رنگ، سطح، تصویر برای رسیدن به اهداف اصلی صفحه‌آرایی توجه می‌شود. مهمترین مسئله در ترکیب‌بندی در صفحه‌آرایی، چگونگی انتخاب و چیدمان عناصر در کنارهم است تا نه تنها به متن لطمه‌ای وارد نکند بلکه ساختاری ایجاد کرد که بتوان با ترکیب‌بندی درست خوانایی و درک مفهوم را به مخاطب بهتر منتقل کرد. ترکیب بندی یا نحوه کنار هم قرارگیری عناصر مختلف نقش به سزایی در اثر بخشی آن عناصر به عهده دارد، پس همه‌‌ی عناصر و اجزاء در کنار هم معنی واقعی خود را پیدا می کنند.
تعادل عاملی مهم در ترکیب‌بندی
یکی از مهمترین روش‌هایی که باید در ترکیب‌بندی صفحه‌آرایی به آن توجه کرد، ایجاد تعادل در صفحه است. این روش، یکی از روش‌های کامل راه‌گشا و مفید برای ترکیب بندی است. وقتی تعادل در یک صفحه به وجود می آید که کلیه عناصر موجود در صفحه یا کادر در تمام سطوح صفحه به گونه‌ای تقسیم شوند و قرار گیرند که چشم بیننده همه آن ها را با هم با هم ببیند و به راحتی در کل صفحه گردش کند. ایجاد تعادل در صفحه به چند روش انجام می‌شود که در ادامه به تعدادی از آنها خواهیم پرداخت. شما می‌توانید با توجه به حجم و نوع محتوای کتاب یا نشریات خود از آنها بهره بگیرید و در صفحه آرایی از آنها استفاده کنید.
- ایجاد تعادل با استفاده از چند تصویر؛ قرار دادن دو تصویر در دو سوی صفحه
- ایجاد تعادل با ستفاده از فضای منفی؛ قرار دادن تصویر یا متن با گستره کوچکتر در فضای منفی بزرگتر صفحه
- ایجاد تعادل در صفحه با قرارگیری عنوان بزرگ، در مقابل متن با ابعاد متناسب با ابعاد عنوان
- ایجاد تعادل در ترکیب بندی صفحه آرایی با استفاده از پاراگراف یا باکس متنی با فونت بزرگ در بخشی از صفحه، در مقابل چند ستون یا پاراگراف بندی با ابعاد کوچکتر.
روش‌های مختلف ترکیب بندی در صفحه آرایی
روش‌های مختلفی برای رسیدن به ترکیب بندی اثربخش در صفحه‌آرایی وجود دارد، در اینجا به چند مورد پرکاربرد از آنها اشاره می‌کنیم.
- استفاده از فضای سفید (فضای منفی) در صفحه برای ایجاد تمرکز بر روی بخشی از صفحه؛ توجه داشته باشید فضای سفید حتما نباید بدون رنگ و سفید باشد! استفاده از فضای سفید مخصوصا در کتاب‌ها و نشریاتی که با توجه به نوع محتوا، اختیار طراح و صفحه‌آرا در چیدمان زیاد است می‌تواند بسیار مفید و سودمند باشد.
- استفاده از ریزنقش‌ها (مثل بولت و عناصر بصری کوچک)؛ برای ایجاد حس هم وزنی و تعادل در صفحه. به طور مثال گاهی استفاده از چند بولت ساده و هم رنگ با عنوان یا تیتر، می‌تواند به ترکیب‌بندی صفحه کمک زیادی کند.
- استفاده از یک یا چند تصویر در یک سمت صفحه در مقابل یک یا چند ستون یا پاراگراف متنی؛ یک مثال ساده: استفاده از تصویر اصلی مقاله در بالای صفحه و قرار دادن یک یا چند ستون متن در پایین صفحه.
- استفاده از خطوط؛ شما گاهی با استفاده از خطوط با ضخامت نازک در صفحه هم می‌توانید بخش‌های مختلف را از هم جدا کنید یا مخاطب را به بخشی از صفحه راهنمایی کنید.
- استفاده از متن چند ستونه در مقابل متن یک ستون؛ در صورتی که کار شما دارای یک گرید متغیر مثل مجلات است می توان در بخشی از صفحه از متن یک ستونه به صورت مجزا و در بخش دیگر از متن چند ستونه استفاده کرد.
- ایجاد تضاد در صفحه؛ شما با استفاده از رنگ، سطح و خطوط برای دست‌یابی به مفهوم مورد نظر محتوا، می‌توانید از عناصر متضاد با هم در یک یا دو صفحه مقابل هم استفاده کنید.
- مرتبه‌بندی در چیدمان عناصر؛ می‌توانید محتوا را به شکلی در کنار هم قرار دهید تا مخاطب مطالعه خود را از یک بخش شروع کند و در بخش دیگر پایان دهد.
ویژگی‌های یک صفحه‌آرایی خوب
در یک صفحه‌آرایی خوب، رعایت اندازه، تناسبات در صفحه و چیدمان عناصر اصلی در نقاط طلایی صفحه برای رسیدن مخاطب به درک بهتر محتوا به خوبی انجام می‌شود که طبق مواردی که قبل‌تر گفته شد تا حد زیادی آسان و دست‌یافتنی است، البته نیاز به دانش و تجربه دارد. اصلی ترین و ابتدایی ترین کار صفحه آرا شناسایی این موراد و تقسیم بندی صفحه به سطوحی است که در کنار هم قرار گرفته و مجموعه هماهنگی را به وجود می آورند. در ادامه به بررسی چند مورد دیگر برای رسیدن به یک صفحه آرایی خوب خواهیم پرداخت.
بسیاری از افراد بر این باورند که در یک صفحه آرایی خوب باید از وجود فضاهای خالی بلااستفاده پرهیز شود، اما این موضوع درست نیست و در بسیاری از مواقع کاربرد خوبی ندارد. اگر موشکافانه صفحه‌آرایی بسیاری از کتاب‌ها و نشریات را بررسی کنید مشاهده خواهید کرد در بیشتر موارد وجود فضای منفی می‌تواند باعث بهبود ترکیب‌بندی در صفحه آرایی در نتیجه اثرگذاری و انتقال بهتر مفهوم شود. لازم به ذکر است همانطور که گفته شد فضای خالی صرفا فضای سفید و بدون رنگ در صفحه نیست!
در کنار رعایت اصول صفحه آرایی، استفاده از پتانسیل‌های مختلف تایپ فارسی برای ایجاد یک ترکیب بندی حرفه‌ای در صفحه آرایی می‌تواند مفید باشد. ایجاد تغییرات ساده در تیتر‌ها یا چیدمان متون مثل افزایش کشیدگی یا تغییر و ترکیب تایپ راه‌کار مفیدی در رسیدن به یک صفحه آرایی خلاقانه و حرفه‌ای است.
استفاده از ترکیب تصاویر؛ ترکیب یک اثر تصویری نقش بسیار پر اهمیتی در ایجاد زیبایی هنری آن دارد. به عبارت دیگر، یکی از عوامل مهم زیبایی در یک کار هنری کمپوزیسیون آن است. البته باید توجه داشت که برای ایجاد یک ترکیب خوب بصری، قانون و فرمول مشخص و قاطعی نمی‌توان ارائه داد.
حه آرایی کتاب
اهمیت رعایت اصول صفحه آرایی
صفحه آرایی کتاب بعنوان مرحله‌ی مهم پیش از چاپ، قواعد و اصولی دارد که باید رعایت شود. اگر اصول صفحه آرایی کتاب و نشریات به درستی انجام شود هم باعث افزایش سطح کیفیت کار و در نتیجه جذب بیشتر مخاطب می‌شود و هم از بسیاری از خطاها و مشکلات در زمان چاپ و بعد از چاپ جلوگیری می‌کند، لذا طراح و صفحه آرا باید با آگاهی کامل به اصول صفحه آرایی، کتاب را طراحی و صفحه آرایی کنند.
همه اقداماتی که در صفحه آرایی انجام می‌شود باید برای رسیدن به یک سند یکپارچه، منظم و اصولی باشد، که مخاطب بدون پیچیدگی به راحتی با آن ارتباط برقرار کند.
چک لیست صفحه آرایی اصولی
قواعد متعددی در صفحه آرایی اصولی هائز اهمیت هستند که با مطالعه و کسب دانش می‌توان از آنها آگاه شد، اما بخش زیادی از این قواعد نیازمند تجربه کردن است، لذا دانش و تجربه مکمل یکدیگرند و در رعایت اصول صفحه آرایی باید هر دو را بدست آورد. برخی از مواردی که باید در صفحه آرایی اصولی در نظر گرفته شود شامل موارد زیر اس که به طور مختصر به آنها پرداخته‌ایم.
انتخاب قطع استاندارد و مناسب
اگر قرار است کتاب یا نشریه ای چاپ شود باید قطع مناسب با موضوع و محتوای کار و بر مبنای استانداردهای چاپ انتخاب شود تا از بروز مشکلات متعدد جلوگیری شود. برای نشریه و کتاب الکترونیک هم شرایط همین هست و قطع کار باید مناسب با محتوا و موضوع باشد و نوع دستگاه یا فضایی که قرار هست در آن نمایش داده شود در نظر گرفته شود.
قطع کتاب را معمولا ناشر یا نویسنده با توجه به محتوا در نظر می‌گیرد، اما اگر این کار به طراح و صفحه آرا سپرده شود، باید بر مبنای نوع محتوا یعنی نوشتاری یا تصویری بودن کار، تیتربندی‌ها، تقسیم‌بندی‌های محتوایی، نوع مخاطب، میزان فضای مورد نیاز تصاویر، وجود یا عدم وجود ریزنقش‌ها و عناصر گرافیکی و … توجه کرد.
استفاده از گریدبندی مناسب
گرید بعنوان تعیین کننده ساختاری کلی قرارگیری محتوا در صفحات، مشخص می‌کند که حاشیه صفحه، محل و نوع قرارگیری مطالب، ابعاد و تعداد ستون‌های متن و تقسیمات دیگر چگونه باشد. استفاده از گریدبندی مناسب، شما را در صفحه آرایی سریع و اصولی به‌خوبی کمک و راهنمایی می‌کند، پس حتما اطلاعات کافی در این مورد را بدست بیاورید و به درستی از گرید استفاده کنید.
انتخاب نوع و سایز فونت
قطعا فونت یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین عناصر صفحه آرایی است که بسیار در خوانایی و ایجاد جذابیت کتاب و نشریات نقش دارد، پس در انتخاب فونت وسواس به خرج بدهید. با توجه به تولید و تنوع فونت‌های جدید انتخاب فونت مناسب می توانید وجه تمایز کار شما باشد. فونت نیز باید با توجه به مخاطب و نوع محتوا در نظر گرفته شود و انتخاب درست نوع فونت می‌تواند مفهوم محتوا را بهتر انتقال دهد و در مقابل فونت نامناسب می‌تواند تاثیرگذاری یک اثر را به کلی از بین ببرد.
انتخاب سایز مناسب برای متن‌های و جایگاه‌های مختلف، فاصله بین کلمات و فاصله بین سطرها و … از مواردی هستند که باید در این بخش به آنها توجه شود.
ترتیب اجزای کتاب
اجزا و صفحات کتاب شامل ۳ بخش صفحه‌های پیش‌از متن، صفحه‌های متن و صفحه‌های پس از متن می‌شود که هر یک شامل بخش‌های مربوط به خود است. مثلا برای اجزای داخلی کتاب ترتیب صفحات معمولا صفحه ورودی، صفحه سفید، صفحه عنوان، صفحه شناسنامه، فهرست و … است که باید با آنها آشنایی داشت. البته این یک استاندارد کلی و پیش‌فرض است که می‌تواند در کتاب‌ها با موضوع‌های مختلف متفاوت باشد.
نکات ساختاری متن
در پاراگراف بندی، تیتربندی و لایه‌بندی متن قواعدی وجود دارد که بسیاری مواقع به آن توجه نمی‌شود، همین مورد باعث می‌شود زمانی که کار صفحه آرایی ظاهرا تمام شده و جهت بررسی برای یک فرد آگاه به اصول صفحه آرایی ارسال می‌شود، با انبوهی از اشتباهات و خطاهای مرتبط با این موضوع مواجه شود که نیاز به اصلاح دارد. گاهی این موارد به قدری زیاد است که نیاز است صفحه آرایی مجدد انجام شود.
طراح و صفحه آرا وظیفه دارند ساختار متنی را به شکلی طراحی و چیدمان کنند که از هم از نظر ظاهری و هم از نظر اصولی زیبا و قاعده‌مند باشد که شامل موارد زیر است:
- محل مناسب قرارگیری تیترهای مختلف در صفحه
- محل قرارگیری آخرین خط یا خط‌های پاراگراف در ستون یا صفحه
- نسبت‌های سطرها
- ساختار ظاهری پاراگراف‌ها
- و موارد دیگر
رعایت اصول رنگ بندی در صفحه آرایی
شناخت و استفاده اصولی از رنگ بندی در کتاب و نشریات می‌تواند در همه جوانب بر روی کار تاثیرگذار باشد. رنگ بندی در طراحی و چاپ تاثیرگذار است و باید بطور دقیق به آن توجه شود. شناخت شیوه‌های استفاده از رنگ نه تنها می تواند در زیبایی کار صفحه آرایی تاثیر گذار باشد، بلکه استفاده اصولی از رنگ در کار باعث جلوگیری از مشکلات چاپی و در برخی موارد باعث کاهش هزینه‌های تولید کتاب و نشریات می‌شود.
اصول ترکیب بندی در صفحه آرایی
علم و شناخت قواعد و اصول ترکیب بندی نه تنها در موضوع صفحه آرایی، بلکه در هنرهای مختلف از اهمیت ویژه ای برخوردار است و داشتن دانش کافی در آن باعث رسیدن به نتیجه ایده آل قطعا تاثیر بسزایی دارد.
شناخت قواعد ترکیب بندی در کنار خلاقیت باعث می‌شود صفحه آرایی کار جذاب و اصولی انجام شود و مفهوم به خوبی انتقال پبدا کند.
رعایت تناسبات، چیدمان درست عناصر بصری مختلف، استفاده درست از فضاهای مثبت و منفی در صفحه و … از نکاتی است که در ترکیب بندی به آنها توجه می‌شود.
مواردی که بیان شد بخشی از نکات اصلی صفحه آرایی است که برای رسیدن به یک کار حرفه ای و بدون اشکال باید به آنها توجه کرد. اگر شما به عنوان یک طراح و صفحه آرا فعالیت می‌کنید قاعدتا باید در مورد نکاتی که گفته شد دانش و تجربه لازم را داشته باشید، آگاهی از این موارد لازمه‌ی صفحه آرایی حرفه‌ای است و اغماض پذیر نیستند.
منبع : 1