حقوق تطبیقی-در نظام پارلمانی مدون بودن حقوق اساسی انگلستان باعث شده است که آن را در مرکز توجه حقوقدان ها قرار بدهد یعنی انگلستان از نادر کشورهایی است که قانون اساسی شکلی ندارد البته به این معنا نیست که در انگلستان قانون اساسی وجود ندارد یافقط قانون اساسی مادی وجود دارد بلکه منظور این است که قانون اساسی در اولویت باشد و برترین قانون باشد قانون عادی و آیین نامه ها و بخشنامه ها و لوایح و….
به همین خاطر این موضوع باعث شده است انعطاف پذیر بودن انگلستان و همچنین قوانین را نشان بدهد که در انگلستان با تعهداتی که صورت گرفته است در کنار نظام مطلقه که پادشاه همه کاره بود پارلمان به وجود آمد و یک پارلمان دو مجلسی هم به وجود آمد در انگلستان که پارلمان در مفهوم سنتی انگلستان از سه رکن پادشاه مجلس لردها و مجلس عوام تشکیل می شود که توافق و تراضی این سه تارکن برای تصویب قوانین ضرورت داشت اما کم کم این اختیارات کمتر شد به خصوص در مورد اختیاراتی که پادشاه داشت که از حق وتوی خودش در برابر قوانین مصوبه مجلس استفاده بکند
این مسئله رو به افول گذاشت و در واقع نظام سلطنتی مطلقه را در انگلستان تبدیل کرد به یک نظام سلطنتی محدود که پادشاه و ملکه بیشتر مقام تشریفاتی داشت
در مورد پارلمان انگلستان امروز پارلمان انگلستان به دو مجلس اعیان و عوام تقسیم می‌شود که مجلس عوام در زمانی که به وجود آمد اختیارات محدودی داشت نسبت به مجلس لردها و پادشاه آن را کم کم با گسترش انتخابات و حقوق مردم در تعیین نمایندگان و باعث شد که مجلس عوام کم کم قدرتش رو به افزایش پیدا کند تعداد اعضای مجلس عوام حدود ۶۵۹ نفر که در واقع هر ۱۰ سال یک بار انتخاب می شوند
و کسانی هم برای نمایندگی در مجلس عوام انتخاب خواهد شد که حداقل ۲۱ سال تمام داشته باشند و توسط تعدادی از انتخاب کننده ها این نماینده ها انتخاب شوند کارمندان دولت نظامیان و قضات از انتخاب شدن محروم هستند و انتخاب هم به صورت آزادی انتخاب انجام خواهد شد به صورت عمومی در واقع یک مرحله‌ای است که نماینده موردنظرشان را انتخاب خواهند کرد.
مجلس عوام در واقع یک ساختار داخلی دارد و یک سری اختیاراتی دارد در مجلس عوام سخنگو وجود دارد که سخنگو به نوعی رئیس مجلس در مجلس عوام میباشد.
رئیس مجلس عوام که سخنگوی مجلس نیز هست ابتدا نماینده شاه بوده ولی از قرن ۱۸ به بعد مدافع امتیازات و مجلس عوام یعنی با کم شدن قدرت شان و گسترش اختیارات مجلس عوام کم‌کم دیگر رئیس مجلس می‌شود یک فردی که مدافع امتیازات مجلس عوام و در واقع مدافع منافع و امتیازات شاه باشد.
سخنگو کاری که انجام می دهد که مذاکرات مجلس را هدایت می‌کند و مقررات انضباطی را در خصوص نمایندگان خاطی اعمال می‌کند کمیسیون ها را مشخص می کند و اجازه سخن گفتن را می دهد و تمام سخنرانی ها خطاب به رئیس مجلس یا همان سخنگو انجام می‌شود میتواند حتی برخی از پیشنهادات را قبول کند و برخی از آنها را میتواند کنار بگذارد و حتی مذاکرات را اعلام می‌کند و قواعد نانوشته مربوط به اداره مجلس را تصویب می‌کندو….
کمیسیون ها در مجلس شورای اسلامی موضوعات مختلفی دارند که این کمیسیون ها به دو گروه کمیسیونهای تقنینی کمیسیونهای نظارتی تقسیم می شود که کمیسیون های تقنینی کارشان قانونگذاری کردن است یعنی خود کمیسیونهای تقنینی به دوتا کمیسیون کل مجلسی یا دائمی تقسیم می‌شود.
کار کمیسیون ها مثلاً کمیسیون کل مجلس بررسی مقدماتی قوانین مالی را برعهده دارند و بررسی می‌کند قوانین مهم در حوزه قانون اساسی و معاهدات که مهم هستند را بررسی خواهند کرد.
کمیسیون های دائمی بررسی لوایح و متون قانونی هستند که از طرف دولت ارائه می شود ویژگی این کمیسیون ها این است که تخصصی نیستند اعضایشان هم ثابت نیستند اما کمیسیون های نظارتی که هم دائمی هستند و تخصصی هم هستند کارشان در واقع نظارت کردن است و قوانین که دارد صادر می‌شود و همچنین با وزارتخانه‌ها در ارتباط هستند که هزینه هایی که مربوط به وزارتخانه ها هست و همچنین سیاست‌های وزارتخانه ها را نظارت می کند.
اختیارات پارلمان و مجلس عوام: یه سری اختیارات دارد و به خصوص که در دوران معاصر هم مجلس عوام اختیارات وسیعی پیدا کرده یعنی حتی یک ضرب المثل هست بین خودشان که می‌گویند پارلمان هر کاری را میتواند انجام دهد جز اینکه مرد را به زن یا زن را به مرد تبدیل کند یعنی تمام قدرت بین نخست وزیر و پارلمان جابجا می‌شود
نظام پارلمانی اینطور است که اگر پارلمانی وجود دارد و پارلمان در کنار مسئولان هیئت دولت و پادشاه قوانین و مقررات را دارد وضع می کند در عین حال اینها قدرت‌های همدیگر را متعادل می کند یعنی درست است که قوه مقننه به اندازه کافی قدرت لازم را دارد و در مقابل قوه مجریه همینطور اما آنها قدرت های همدیگر را تعدیل می کنند.
علاوه برامتیازاتی که هست مصونیت پارلمانی برای اعضا وجود دارد آزادی بیان حق ملاقات با پادشاه حق تعیین و تنظیم آیین نامه های داخلی تصمیم در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش مردم در جلسات حق مخالفت در انتشار مذاکرات حق احضار پرس و جو از هر شخصی که اقدام مورد نظر مجلس را انجام نداده باشد.
اختیارات مجلس عوام به سه مورد تقسیم می‌شود اختیارات تقنینی، اختیارات مالی و اختیارات نظارتی
اختیارات تقنینی: صلاحیت اصلی مجلس عوام در حوزه قانونگذاری در واقع فقدان قانون اساسی نوشته و همچنین عدم ضرورت قانون اساسی یا قانون عادی قلمرو قانونگذاری مجلس عوام را محدود می کند در انگلستان قانون اساسی نیست و ضمن اینکه حتماً لزومی هم ندارد که قانون اساسی مطابق باشد با قانون عادی یعنی در نظام رومی ژرمنی دقیقا این مسئله هست یکی از نکات مهم رومی و ژرمنی است اینکه در واقع قانون عادی باید مطابق قانون اساسی باشد و اگر قانون عادی متناقض باشد با قانون اساسی قانونی که اولویت دارد قانون اساسی هست نه قانون عادی قانون عادی باید نقض بشود.
مسئله ای که در مورد مجلس عوام هست این است که قوانینی که مجلس عوام تصویب می‌کند ممکن است منشا دولتی داشته باشه یعنی لایحه باشند یا پارلمانی باشند یعنی طرح باشد یعنی انتکار قانون یا حق پیشنهاد قانون به هیئت دولت و هم به اعضای پارلمان تعلق پیدا کرده بیشتر قوانین هم در مجلس عوام تصویب می‌شود از دولت است لوایحی که دولت ارسال می کندیعنی توسط هیئت دولت پیشنهاد می‌کند لوایحی که از طرف دولت به مجلس عوام ارائه می‌شود مورد حمایت اکثریت هستند
اختیارات مالی: مجلس عوام از سلطنت وسیعی و همچنین انحصاری برخوردار است برای اختیارات مالی مثل تصویب مالیات و تجویز هزینه ها که مجلس دارد اما مجلس میتواند هزینه‌ها و درآمدهای پیشنهادی را رد کند یا کاهش بدهد یعنی در واقع مجلس عوام نمی تواند هزینه جدیدی را ایجاد کند یا هزینه موجود را بخواهد افزایش بدهد ابتکار عمل این موضوع که حالا هزینه افزایش پیدا کند یا هزینه جدیدی به آن اضافه شود ابتکار عمل به دست هیئت دولت است مجلس عوام فقط می تواند هزینه ها را یا رد کند یا بپذیرد.
اختیارات نظارتی: کابینه هیئت دولت در برابر مجلس عوام مسئولیت دارد یعنی مجلس عوام در کلیه اعمال کابینه نظارت می‌کند و حتی قدرت سرنگون کردن آترا هم دارد و قوه مجریه هم در مقابل قدرت سرنگون کردن پارلمان را هم دارد.
نظارت اختیارات نظارتی: نظارت کردنش یا با سوال کردن یا پرسیدن است یا با استیضاح کردن ویا با استیفا یعنی مهمترین و معمولی ترین و موثرترین ابزار نظارت مجلس عوام نظارت بر مردم است نظارت بر هیئت دولت میباشد از طریق سوالات شفاهی سوالات هم در خصوص مسائل متنوعی است کسی که احضار شده است و سوالات را جواب می‌دهد پاسخگو باید پاسخ های کوتاهی هم ارائه بدهد و این موضوع ابزار بسیار موثری است برای نظارت کردن و در واقع با سوال کردن ما هیئت دولت مدام به دفاع از اقدامات خودش وادار می شود نخست وزیر و اعضای دولت باید از رای اعتماد مجلس عوام برخوردار باشند و به همین دلیل کسانی که در این قیمت قرارمی گیرند از رهبران حزب اکثریت در مجلس عوام هستند خیلی وظیفه مهمی است تا اینکه حزب اکثریت نداشته باشد مدام مورد استیضاح مورد سوال و استیفا قرار بگیرد
برای همین کسی انتخاب می شود به عنوان نخست وزیر که حزب اکثریت را در مجلس عوام داشته باشد یعنی رهبر حزب اکثریت می شود نخست وزیر انگلستان.
نخست وزیر و وزرا نه تنها در برابر پارلمان که در برابر حزب متبوعش آن هم مسئول هستند چون داریم می‌گوییم نخست وزیر رهبر حزب اکثریت در مجلس در صورتی که عدم کفایت نخست وزیر و وزرا مشخص بشود یا با ناکامی مشخصی مواجه بشوند شکست بخورند در واقع یک رسوایی یک چیزی برایشان ایجاد بشود اکثریت مجلس به تنهایی می‌توانند که نخست وزیر را وادار کنند که استعفا بدهد.
مجلس لردها : یا اعیان مجلس لوردهایا اعیان در انگلستان در کنار مجلس عوام که مشروع ترین مجالس اشرافی و قدیمی ترین آنها هستند و به گونه‌ای می‌شود گفت که مجلس لردها یادگاری از دوران گذشته از دوره‌ای که پادشاه و ملکه بیشترین قدرت را در مجلس انگلستان داشته است.
مجلس لردها دقیقاً بر عکس مجلس عوام است که در ابتدا به وجود آمده بود و اختیارات کمتری داشت مجلس لردها در ابتدا از اختیارات وسیعی برخوردار بود و با گذر زمان و قدرت گرفتن مجلس عوام کم‌کم از اختیارات مجلس لوردها یا اعیان کمتر شد و در موضع برابر مجلس عوام قرار گرفت و حتی الان می‌شود گفت که در موضع برابریهم نیست می شود گفت که در واقع موقعیتش نسبت به مجلس عوام پایین‌تر در واقع الان مجلس لردها به یک نماد تشریفاتی بیشتر تبدیل شده است اما باز هم مجلس لرد ها مثل پادشاه و ملکه که در انگلستان هستند در واقع مجلس اعیان تشریفاتی هست یا مثلا پادشاه و ملکه تشریفاتی است به خاطر ارزش معنوی و نمادی که دارند در انگلستان دارای اهمیت هستند.
قدرت و تضعیف موقعیت مجلس اعیان ابتدا بر اساس عرف بود یعنی قانونی نبود عرف بیشتر در واقع قدرت مجلس را کمتر می کرد و در حالتی که بعدش در قرن۲۰ چندتا قانون تصویب شد که این قوانین هم حق ضمانت اجرا دارند و باعث شدند که اختیارات مجلس اعیان کمتر بشود.
اعضای مجلس اعیان: تا قبل از سال ۱۹۹۹ لرد های موروثی را داشتیم و لردهای مادام العمر و لرد های روحانی.
لرد های موروثی: یعنی نمایندگان که در واقع در مجلس اعیان حضور داشتند اینها موروثی بودند یعنی از طرف آبا و اجدادشان به آنها ارث رسیده است و تعدادشان هم حدود ۷۵۸ نفر بود.
لرد های مادام العمر: با پیشنهاد نخست وزیر و به وسیله پادشاه منصوب می‌شدند تعدادشان هم حدود ۵۴۲ تن بودند.
لردهای روحانی: از روحانیون عالی مقام کلیسای امریکن انتخاب می‌شدند به عنوان لردهای روحانی در مجلس اعیان.
مجلس لردها بیشتر در زمان قبل از ۱۹۹۹ بیشتر رنگ و بوی فئودالی اشرافی داشت تا بعد از سال ۱۹۹۹ که در واقع این تعداد کمتر شد یعنی لردهای موروثی حذف شدند و سمتشان از بین رفت و کسانی هم که این سمت را داشتند برکنار شدند به استثنای ۹۹ نفر که از بین آنها انتخاب شدند و تبدیل به لرد های مادام العمری شدند در واقع عیان دیگر بعد از ۱۹۹۹ فقط دو مدل نماینده داشتن لردهای مادام العمر و دیگری لردهای روحانی با صلاحدید نخست وزیر و فرمان مقام سلطنت یعنی ملکه و پادشاه انتخاب می شدند.
کلمات کلیدی : نظام ها – حقوق تطبیقی – آثار – مبانی – تعاریف
منبع : کتاب حقوق تطبیقی