متادون چیست و چه کاربردی دارد؟
متادون جزء دسته‌ای از مواد مخدر اعتیادآور است که فروخته میشود. این ماده در سال ۱۹۳۷ (جنگ جهانی دوم) توسط پزشکان آلمانی ساخته شد که برای درمان افراد مبتلا به درد شدید استفاده می‌شد. متادون یک مخدر “صنعتی” و به صورت پودر کریستالی سفید رنگ یا قرص و شربت است. امروزه متادون غالباً به عنوان یک داروی نگهدارنده برای مهار اعتیاد به مواد مخدر به کار میرود و معمولا به صورت پودر در نوشیدنی با طعم میوه حل میشود و روزی یک‌بار به صورت خوراکی مصرف میشود، همچنین به ندرت بصورت عضلانی یا وریدی تزریق میشود.
متادون بر روی گیرنده‌های اوپیوئیدی همانند مورفین و هروئین عمل میکند تا شدت درد و خماری فرد مصرف کننده را تثبیت نماید ،مدت اثر متادون در ابتدای مصرف حدود 7-4 ساعت بوده و در مصرف طولانی مدت و مستمر به 48-24 ساعت می رسد که با توجه به میزان متابولیسم بدن فرد ممکن است کمتر و یا طولانی تر شود. اکثر افراد مصرف کننده تریاک و هروئین در صورت عدم دسترسی به مواد مخدر، متادون را جایگزین مواد مصرفی خود می کنند و وابستگی شدیدی نسبت به آن پیدا می کنند .
عوارض استفاده طولانی مدت از قرص یا شربت متادون:
استفاده طولانی مدت از متادون دارای عوارض جبران ناپذیری میباشد از جمله:
افسردگی
اختلالات روانی
ضربان نامنظم قلب
پوسیدگی دندان‌ها
عدم اعتماد به نفس
عدم ثبات شخصیتی
افزایش میل به خودکشی ( در برخی از موارد)
کند یا متوقف شدن تنفس
از عوارض مصرف متادون میباشد متادون ماده ای به شدت اعتیادآور است و در کتب پزشکی از آن به عنوان شبه مخدر نیز نام برده میشود اما متاسفانه بسیاری از مراکز ترک اعتیاد برای درمان اعتیاد از متادون استفاده میکنند که خود باعث ایجاد وابستگی میشود و تنها سبب تغییر نوع اعتیاد ، به متادون میشود ، روش درمان اعتیاد در کلینیک ترک اعتیاد آکسون به عنوان مجهزترین مرکز ترک اعتیاد ، کشور حذف کامل ماده ی اعتیادآور از بدن بیمار میباشد. متخصصین ترک اعتیاد کلینیک آکسون از داروهای مانند متادون که ایجاد وابستگی میکند برای درمان اعتیاد استفاده نمیکنند و ترک اعتیاد در آکسون، بدون استفاده از روش های جایگزین درمانی می باشد.
عوارض جانبی مصرف متادون:
مصرف متادون عوارض جانبی شدیدی دارد که برخی از آنها عبارتند از :
یبوست
گرگرفتگی و تعریق
سرگیجه و غش
تهوع و استفراغ
کاهش اشتها
انقباض مردمک‌ها
کبودی لبها
درد در ناحیه شکم
ایجاد زخمهای گوارشی
عوارض پوستی (راش و کهیر و خارش پوست)
تپش قلب و درد قفسه سینه
کاهش تنفس و تنگی نفس
کاهش سطح کورتیزول بدن
سقط جنین، نازایی و ناباروری
قطع عادت ماهانه در زنان
عوارض ترک متادون
در این بخش عوارض ترک متادون را در دو حالت بررسی میکنیم. حالت اول عوارض ترک ناگهانی متادون و حالت دوم عوارض ترک اصولی متادون. اگر ترک اعتیاد اصولی باشد عوارض جسمی و روحی کم تر، کوتاه تر و زودگذر خواهد بود.
اگر فردی به یکباره مصرف متادون را قطع کند دچار عوارضی همچون اختلال شدید در خواب، کلافگی ذهنی، استرس و اضطراب شدید، پرخاشگری، دردهای شدید جسمی، اختلال در بینایی، کاهش میل جنسی، حالت تهوع و … خواهد شد.
در ترک متادون به روش اصولی نشانه های ترک 3 تا 4 روز پس از ترک آشکار میشود و حداکثر پس از 2 هفته از بین میرود. این نشانه ها عبارت است از بی خوابی، بی حوصلگی و دردهای پراکنده بدن که اگر فرد زیر نظر پزشک متخصص باشد میتواند این عوارض را به حداقل برساند و در مدت زمان کم تری این عوارض برطرف شود.
جایگزین متادون چیست؟
برخی افراد معتاد به متادون برای ترک آن به داروهای شبه مخدر دیگر مانند بوپرنورفین با همان ب2 رو می آورند. در واقع با این کار یک ماده مخدر را با یک ماده مخدر اعتیاد آور دیگر جایگزین میکنند..
داروی گیاهی برای ترک متادون
نه تنها برای ترک متادون بلکه برای هیچ کدام از مواد اعتیاد آور داروی ترک گیاهی وجود ندارد. صرفا در طول ترک اعتیاد برخی دمنوش ها میتواند به روند ترک اعتیاد کمک کننده باشد. ترک متادون با اسپند نیز یکی از روش های غیر اصولی و تایید نشده ای است که افراد از آن استفاده میکنند.
تاثیر متادون بر اسپرم
از مهم ترین عوارض شایع مصرف متادون درمردان مهار هورمون های جنسی است که از غده هیپوفیز ترشح می شود و به دنبال آن تولید اسپرم ها در بیضه دچار آسیب می شود. مصرف بلند مدت متادون تا 75 درصد به کاهش میل جنسی در مردان منجر میشود.
تاثیر متادون بر کبد
در حال حاضر متادون در برخی مراکز درمانی ترک اعتیاد به عنوان نگه دارنده، شایع‌ترین داروی مورد استفاده در درمان کوتاه مدت و به خصوص طولانی مدت ترک اپیوییدها میباشد. همچنین باورهای بیماران در خصوص اثرات منفی متادون بر عملکرد ارگان‌ها به ویژه کبد در همکاری آنان برای مصرف دارو تأثیرگذار است. مصرف متادون باعث تأثیر چشمگیر بر افزایش آنزیم های کبدی میباشد که نشانه احتمالی الگوی آسیب کلستاتیک (انسدادی) متادون بر کبد است.
تاثیر متادون بر فشار خون
یکی از عوارض متادون تپش قلب است که این عارضه تاثیر مستقیم بر بالا رفتن فشار خون دارد.
تاثیر متادون بر دندان ها
پوسیدگی دندان یکی از عوارض شایع مصرف مواد اعتیاد آور است که متادون نیز مانند هر ماده مخدر دیگری بر سلامت دهان و دندان تاثیر منفی دارد.
موارد منع مصرف متادون:
طیف وسیعی از داروها با متادون تداخل دارند و همچنین متادون دارای موارد منع مصرف زیادی میباشد که به شرح برخی از آنها میپردازیم که در صورت استفاده از قرص یا شربت متادون رعایت موارد زیر الزامی است:
بدون تجویز پزشک از متادون استفاده نکنید.
در زمان استفاده از متادون از الکل استفاده نکنید.
در زمان استفاده از متادون به دلیل اختلالات روانی ایجاد شده، رانندگی نکنید.
در زمان مصرف متادون از بارداری خودداری کنید و اگر به صورت ناخواسته باردار شدین به هیچ عنوان متادون را ناگهانی قطع نکنید و به پزشک مراجعه کنید.
در صورت ابتلا به بیماری آسم ، مشکلات تنفسی و ریوی از مصرف متادون خودداری کنید
درصورت استفاده از آنتی بیوتیک های قوی هستید مانند : آزیترومایسین ، آتورواستاتین ، سفازولین
در زمان ابتلا به بیماری انسداد روده ، معده (زخم معده و..) باید از مصرف متادون خودداری کنند
در زمان ابتلا به هرگونه بیماری قلبی(نامنظم بودن ضربان / حمله قلبی / مشکلات ریتم قلب)
در زمان استفاده از آرامبخش و یا شل کننده های عضلانی مانند: والیوم ، دیازپام، الپرازولام
در زمان مصرف داروهای ضدافسردگی مانند : آمی تریپتیلین ، فلوکستین
در زمان ابتلا به بیماری های کلیوی و اختلالات کبدی
در زمان ابتلا به مشکلات کیسه صفرا و پانکراس
در زمان ابتلا به کم کاری / پرکاری تیروئید
در دوران شیردهی
در زمان مصرف داروهای هپاتیت
در صورتی که سابقه سکته مغزی دارید
در صورتی که تومور مغزی دارید
مسمومیت و
Overdose
متادون:
مصرف بیش از حد متادون مانند سایر مواد مخدر میتواند موجب مشکلات زیر شود:
کاهش هوشیاری
افت فشار خون
سردی بدن (هیپوترمی)
کاهش ضربان قلبی، ضعف تنفسی
تنگی مردمک‌ها (میوز)
در موارد شدید کما، ایست قلبی و مرگ
ریسک در افرادی که اختلال عملکرد کبدی داشته و یا متابولیسم پایینی
دارند بیشتر است. مرگ در هفته نخست شروع متادون با دوزهای پایین حتی 50 تا 60 میلی گرم دیده شده است ، متادون در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کلیه و کبد و مبتلا به صرع و بیماری های تنفسی و قلبی بایستی با احتیاط زیاد مصرف شود.
نشانه های مسمومیت و اوردوز با متادون:
راه رفتن غیر متوازن
سرگیجه
حالت تهوع و استفراغ
کندی در حرکت
چرت زدن و خواب آلودگی
کند و شکسته صحبت کردن
کمک‌های اورژانسی در زمان مسمومیت و یا اوردوز با متادون
در شرایطی که مصرف کننده نشانه‌های اوردوز با متادون که به آن اشاره کردیم را نشان داد یکی از حیاتی‌ترین کارها این است که به او اجازه خوابیدن ندهیم ، با اوژانس تماس بگیریم و تا رسیدن امدادگران منتظر باشیم.
اگر فرد مصرف کننده به خواب رفت و یا بیهوش شد به حتما اورژنس اطلاع دهید و تا رسیدن امدادگران سعی کنید با تنفس دهان به دهان، احیای تنفسی و قلبی انجام دهید.
باورهای غلط درباره ی متادون
متادون یک ماده مخدر نیست
متادون یک مخدر بسیار قوی و اعتیاد آور بوده ترک آن سخت تر از تریاک و هروئین است چرا که مدت اثر(نیمه عمر) آن از سایر مخدرها طولانی تر بوده و به سختی از بدن خارج می شود و به علت قدرت بالای مخدری (10-5 میلی گرم متادون معادل 8-7 گرم تریاک و 3-2 گرم هروئین است) علائم ترک شدید تری ایجاد می کند.
متادون راه درمان اعتیاد است .
متادون خود یک مخدر قوی است و نوعی جایگزین است و نه درمان بیماری اعتیاد که اصولا یک بیماری روانی است و نه جسمانی و مسلماً نیازمند درمان های روانشناختی و روانپزشکی است.
همه بیماران معتاد به مخدر می توانند وارد برنامه متادون شوند و از آن استفاده کنند
برعکس بر اساس اصول علمی استفاده از متادون تنها در موارد محدودی مجاز و موثر است و معمولاً تنها در کسانی که قادر به ترک اعتیاد نبوده و فاقد حمایت های روانی-اجتماعی و خانوادگی کافی می باشند جهت کاهش آسیب به ویژه در مصرف کنندگان تزریقی(کاهش ابتلا به ایدز و هپاتیت و کاهش مرگ و میر آنان و نیز ارتکاب جرم) و در شرایط خاص در بخش های بستری بیمارستانی، زندان ها و مراکز خاص با ضوابط و مقررات شدید و کنترل شده قابل استفاده است.
متادون تست اعتیاد را مثبت نمی‌کند
متادون نیز مانند سایر مواد اعتیادآور تست‌های مخصوص به خود را داشته و در مراکز تخصصی انجام شده و جواب آزمایش کلیه مصرف کنندگان مثبت میشود.
مصرف متادون عوارضی ندارد
مصرف متادون در بر‌گیرنده کلیه عوارض مصرف سایر مخدرها بوده و در برخی جهات عوارض جدی تری را ایجاد میکند.
منبع: