آیا تاکنون برایتان پیش آمده است که از دست والدین‌تان عصبانی شوید؟ احساس کنید حق انتخاب ندارید یا هرقدر بزرگ‌تر می‌شوید، بازهم شما را نادیده می‌گیرند و با شما مانند بچه‌های کوچک رفتار می‌کنند؟ این‌گونه احساس‌ها در بین بزرگ‌سالان بسیار رایج هستند و در اثرات مخرب والدین سمی ریشه دارند. اگر شما هم احساس می‌کنید که فرزند والدینی سمی هستید، به‌درستی به این صفحه هدایت شده‌اید. آشنایی با کتاب والدین سمی اثر «سوزان فوروارد» می‌تواند دریچه جدیدی به روی شما باز کند؛ چراکه هدف این کتاب التیام بخشیدن به زخم‌هایی است که والدین سمی به وجود آورده‌اند. برای داشتن زندگی بهتر و همچنین تبدیل‌شدن به والدی بهتر در آینده، با ما همراه باشید تا شما را بیشتر با کتاب والدین سمی آشنا کنیم.
شناسنامه کتاب والدین سمی
عنوان: والدین سمی
نویسنده: سوزان فوروارد
مترجم: مینا فتحی (عرفانیان)
تعداد صفحات: ۲۷۱ صفحه
انتشارات: درسا
درباره نویسنده کتاب والدین سمی
سوزان فوروارد (Susan Forward)، نویسندۀ آمریکایی کتاب پرفروش «مردان زن‌ستیز»، متولد سال ۱۹۳۸ است. سوزان هم نویسنده است و هم روان‌درمان‌گر و هم سخنران مباحث خودپروری و روان‌شناختی. او به‌عنوان روان‌درمان‌گر و روان‌شناس در بسیاری از مراکز کالیفرنیا خدمت کرده است. فعالیت‌های سوزان چه به‌عنوان نویسنده و چه به‌عنوان مهمان برنامه‌های روانشناسی در رسانه‌ها باعث شده است افراد زیادی اعتماد به نفس، قدرت درونی و استقلال عاطفی خود را بازیابی کنند.
سوزان فوروارد، نویسنده کتاب والدین سمی
از دیگر آثار این نویسنده می‌توانیم کتاب‌های زیر را نام ببریم:
- تربیت مسموم؛
- مادران سمی و آسیب‌های وارد به دختران؛
- باج‌گیری عاطفی؛ وقتی اطرافیان از ترس، تعهد و احساس گناه برای استثمار شما استفاده می‌کنند.
برای آشنایی بیشتر با سوزان فوروارد می‌توانید به صفحه شخصی او در فیسبوک مراجعه کنید.
درباره کتاب والدین سمی
خانواده به‌عنوان «کانون اصلی تربیت کودکان»، مهمترین بخش جامعه است. این بخش تأثیرگذار همیشه در معرض آسیب بوده است؛ چراکه مواردی مانند سنت‌ها، باورهای قدیمی، تأکیدهای شدید مذهبی و آموخته‌های اشتباه جای اصول روان‌شناختی و علمی را گرفته‌اند. همین مسئله باعث شده است روان فرزندان در خانواده به‌شدت آسیب ببیند و درنتیجه ضمن آنکه فرزندانی آسیب‌دیده وارد جامعه می‌شوند، این باورهای نادرست تربیتی نیز نسل‌به‌نسل انتقال پیدا می‌کنند.
کتاب والدین سمی به نگارش درآمده است تا حرف دل خیلی‌ها را بزند. این کتاب از آسیب‌هایی صحبت می‌کند که شاید ما هرگز به خودمان اجازه ندهیم حتی درباره آنها فکر کنیم. ترس، احترام، اعتماد و باور خالصانه به والدین از مجموعه عواملی هستند که باعث می‌شوند ما به آسیب‌های احتمالی ناشی از تربیت نادرست خود توجه نکنیم. سوزان فوروارد در این کتاب چنین مسائلی را آورده است. او به مخاطب کمک می‌کند ریشه برخی از آسیب‌های روانی اش را پیدا کند و بعد از شناخت آنها، راهکارهایی برای بهبود اوضاع بیابد.
نویسنده در ابتدای کتاب با تنظیم پرسش‌نامه‌ای به شما کمک می‌کند تشحیص دهید که آیا والدین شما جزو والدین سمی هستند یا خیر. این تشخیص کمک می‌کند بدانید با چه رویکردی این کتاب را می‌خوانید: مراقبت از خودتان و یا شناسایی رفتارهای سمی و دوری از آنها در آینده.
با مطالعه این کتاب بدون آنکه احساس گناه داشته باشید، آسیب‌های روانی‌تان را پیدا می‌کنید و یاد می‌گیرید که چگونه آنها را بهبود ببخشید؛ گویی به نزد روان‌شناس رفته‌اید و درحال درمان زخم‌های روانی‌تان هستید. همچنین رفتار بهتر با والدین سمی را یاد می‌گیرید و می‌توانید بدون آنکه آسیب بیشتری ببینید یا به آنها آسیب برسانید، روابطتان را مدیریت کنید. البته رهایی از گذشته نیز دستاورد ارزشمند دیگری است که از خواندن این کتاب نصیبتان می‌شود.
ساختار کتاب والدین سمی
سوزان فوروارد کتاب را به دو بخش اصلی تقسیم کرده است:
در بخش اول، والدین سمی را معرفی و رفتارهای سمی آنان را بررسی می‌کند. سوزان این واکاوی را در هشت فصل مجزا سامان‌دهی کرده است. نوع فصل‌بندی کتاب طوری است که مخاطب بتواند قبل از خواندن کل کتاب، بداند که آیا سخنی برای نوع مشکل او هم وجود دارد یا خیر.
در بخش دوم، راهکارهایی برای درمان و التیام آسیب‌های ناشی از والدین سمی ارائه می‌کند. این بخش، در شش فصل مجزا، به خواننده کمک می‌کند تا آسیب‌های شناسایی‌شده‌اش را بپذیرد، آرام باشد و با آنها روبه‌رو شود. این نوع نگارش و سامان‌دهی مطالب باعث شده است اثرگذاری کتاب بیشتر شود و مخاطب حتما از خواندن کتاب بهره‌ای ببرد.
در ادامه، با فهرست مطالب این کتاب آشنا می‌شوید:
- مقدمه مترجم؛
- مقدمه؛
بخش اول: والدین سمی
- فصل یک: والدین خداگونه؛
- افسانه والدینی بی‌عیب‌ونقص؛
- فصل دو: والدین بی‌کفایت؛
- صرفا چون شما اهمیت نمی‌دهید، به این معنا نیست که آسیب ندیده‌اید؛
- فصل سه: والدین سلطه‌جو؛
- چرا نمی‌گذارند مستقل شوم؟
- فصل چهار: والدین معتاد؛
- هیچ‌کس در این خانواده معتاد نیست؛
- فصل پنج: والدین بدزبان؛
- زخم‌ها و کبودی‌های درونی؛
- فصل شش: والدین کتک‌زن؛
- زخم‌ها و کبودی‌های بیرونی؛
- فصل هفت: والدین متجاوز؛
- نهایت خباثت و خیانت؛
- فصل هشت: نظام خانواده؛
- چرا والدین این‌گونه رفتار می‌کنند؟
بخش دوم: کنترل زندگی‌تان را در دست بگیرید
- رسالت نیمه دوم این کتاب؛
- فصل نه: شما مجبور نیستید ببخشید؛
- فصل ده: من دیگر بزرگ شده‌ام، پس چرا هنوز دربرابر…؛
- فصل یازده: معنابخشیدن به خویشتن خویش؛
- فصل دوازده: مسئول واقعی چه کسی است؟
- فصل سیزده: اقدام شجاعانه: مواجهه؛
- فصل چهارده: التیام از جراحات روانی ناشی از سوءاستفاده‌های جنسی؛
- سخن آخر: از توهم تغییر والدین‌تان بیرون بیایید.
آیا این کتاب برای شماست؟
کتاب والدین سمی برای شماست اگر در دوران کودکی یا نوجوانی قربانی رفتارهای نادرست والدین‌تان بوده‌اید. برای شناخت آسیب‌هایی که دیده‌اید، نحوه برخورد با آنها و درمانشان، این کتاب را بخوانید. همچنین پیشنهاددادن این کتاب به افرادی که احساس می‌کنید آسیب‌هایی از این جنس دیده‌اند، خالی از لطف نخواهد بود.
اگر شما فرزند ارشد خانواده هستید و خواهر یا برادر کوچکی دارید، می‌توانید این کتاب را به والدین خود هدیه کنید و از تداوم رفتارهای نادرست در خانواده پیشگیری کنید. این کتاب برای تمام کسانی که قرار است در آینده پدر یا مادر شوند هم انتخاب خوبی است؛ چراکه با این کتاب، رفتارهای نادرست را می‌شناسند و از انجام آنها خودداری می‌کنند. این اتفاق باعث می‌شود که رفته‌رفته فرهنگ درستی در جامعه جایگزین شود که تغییری ارزشمند به شمار می‌آید.
بخش‌هایی از کتاب والدین سمی
«این گفته یکی از مراجعان من است: “من همیشه خیال می‌کردم پدر و مادر بهترین آدم‌ها هستند؛ بنابراین زمانی که پدرم مرا با کتک سیاه و کبود می‌کرد، خیال می‌کردم من حتما خیلی بد و لایق این کتک هستم!”»
***
«[…] از دیروز که مادرم برای هزارمین بار این سرکوفت را به من زد، نتوانسته‌ام جلو گریه‌ام را بگیرم. او هیچ‌وقت به من اجازه نمی‌دهد آن موضوع را پشت سر بگذارم و به آینده نگاه کنم.» ***
«”درست است که پدرم مرا با چوب بیس‌بال می‌زد؛ ولی منظور بدی نداشت. فقط می‌خواست به من درس زندگی بدهد.” همه این توجیهات یک وجه مشترک دارند و آن این است که اشتباهی غیرقابل‌قبول را قابل‌قبول جلوه می‌دهند. این افراد در ظاهر ممکن است مسئله را نزد خودشان توجیه کنند؛ ولی در اصل قسمتی از وجودشان همواره می‌داند که آن کار کاملا غیرقابل‌توجیه است.»
***
«اگر شناخت از خودمان و دلیل رفتارهایمان را افزایش دهیم، حتما به درک بهتری از ریشه رفتارها و عصبیت‌هایمان می‌رسیم.»
***
«[…] من به‌کلی احساس ناامیدی می‌کنم؛ گویی زندگی‌ام از کنترلم خارج شده. نمی‌توانم مسائل را سر جایشان بگذارم. احساس کسی را دارم که مشغول حفر چاله‌ای است و روزبه‌روز بیشتر در آن فرومی‌رود.»
***«حل مشکلات طرف مقابلم و کمک به او برای نجات از گرفتاری مهمترین مسئله زندگی من است. مهم نیست که بهای عاطفی و احساسی آن چه میزان باشد. […] اصولا من در روابط طوفانی و مملو از درام بیشتر احساس انگیزه و انرژی می‌کنم تا رابطه‌ای آرام و بی‌دردسر.»
خودمراقبتی و سلامت جنسی کودکان با حفظ حریم شخصی
کودکان، به‌عنوان بخش مهمی از افراد جامعه، مانند بقیه انسان‌ها حقوقی دارند که باید رعایت شود. یکی از مهمترین حقوق کودکان، داشتن حریم خصوصی و حفاظت از آن است. کودکان به‌دلیل سن کم‌شان جهت حفظ حریم شخصی شان به کمک بزرگ‌ترها نیاز دارند. همچنین مسئله تجاوز به حریم شخصی کودکان می‌تواند در همه فرهنگ‌ها و کشورها اتفاق بیفتد؛ اما خوشبختانه این مسئله امروزه با کمک رسانه‌ها دیگر پنهان نمانده و با فعالیت انجمن‌های فعال درزمینه حقوق کودکان مانند «یونیسف» و «انجمن حمایت از حقوق کودکان»، مردم و قانون از چنین اتفاقاتی به‌سادگی نمی‌گذرند. اگر شما نیز به حریم شخصی کودک خود اهمیت می‌دهید و به‌دنبال راهکارهایی برای حفاظت از آن هستید، با ما در ادامۀ این مطلب همراه باشید.
آموزش خودمراقبتی به کودکان توسط بزرگ‌ترها
به‌طور معمول، مراقبت از کودکان مطمئن‌ترین راه برای حفاظت از آنهاست؛ اما مواقعی هم هست که کودکان در کنار والدین نیستند و در مهد کودک، مدرسه یا خانه دوست خود حضور دارند. در چنین مواقعی است که آگاه‌بودن کودکان اهمیت پیدا می‌کند. آگاهسازی در راستای خود مراقبتی کودکان باعث جلوگیری از وقوع اتفاقات ناخوشایند می‌شود و نتایج بهتری در پی دارد.
هر روزه کودکان با افراد زیادی در ارتباط‌اند که بعضی از آنها خوب و بعضی دیگر بد هستند. شما، به‌عنوان بزرگ‌تر، ازطریق صحبت‌کردن با کودکان و آگاه‌سازی‌شان می‌توانید قدمی بزرگ درجهت محافظت از آنها بردارید. موارد زیر ازجمله اقداماتی است که می‌توان در این زمینه انجام داد:
- هرگز کودک خود را در خانه تنها نگذارید.
- نام مناسب هر عضو بدن کودک را به او آموزش بدهید.
- قسمت‌های خصوصی بدن کودک را به او یاد بدهید. می‌توانید به او این‌طور بگویید: «معمولا قسمت‌هایی را که می‌پوشانی، قسمت‌های خصوصی تو هستند و کسی حق ندارد بدون اجازه به آنها دست بزند».
- مفهوم حریم شخصی کودکان را برای او توضیح بدهید.
- فرق بین «لمس خوب» و «لمس بد» را به او یاد بدهید: می‌توانید این‌گونه توضیح دهید که لمس خوب هنگامی است که کسی می‌خواهد از دیگری مراقبت کند یا به او علاقه نشان بدهد (مانند درآغوش‌گرفتن، دست‌دادن و تعویض پوشک)؛ اما لمس بد آن است که تو دوست نداری و می‌خواهی سریع متوقف شود (مانند ضربه‌زدن و لمس قسمت‌های خصوصی بدن)
- اگر کودکتان از شما سؤالی درباره مسائل جنسی پرسید، هرگز با خنده، خشم یا تعجب به او پاسخ ندهید؛ درعوض به‌طور واضح و مختصر جواب او را بدهید.
- برنامه‌هایی را که کودک ازطریق اینترنت یا تلویزیون می‌بیند، کنترل کنید.
- بهترین دوست کودک خود باشید و به حرف‌های او گوش بدهید.
- هنگامی که کودک شما علاقه‌ای به بغل‌کردن و بوسیده‌شدن ازطرف دیگران ندارد، او را مجبور نکنید و به او توضیح دهید حق اوست که اگر نمی‌خواهد، به بغل و بوسه دیگران (حتی پدربزرگ و مادربزرگ) نه بگوید (این مورد از این جهت مهم است که لمس‌شدن نامناسب ازطرف بزرگ‌سالان مورداعتماد، کودک را بسیار گیج می‌کند).
اهمیت نقش مدارس
درزمینه آگاهسازی، مدارس نیز نقش مهمی می‌توانند ایفا کنند. مدارس با برگزاری کارگاه‌های آموزشی درجهت آگاهسازی کودکان از چنین مسائلی کمک شایانی به محافظت و سلامت آنها می‌کنند. همچنین مدارس می‌توانند کارگاه‌هایی برای والدین و معلمان نیز برگزار کنند تا نحوه آگاه‌كردن کودکان را به آنها نیز یاد بدهند. همچنین حضور یک مشاور یا روان‌شناس در مدارس بسیار تأثیرگذار است.
آگاهسازی کافی نیست؛ باید راه‌حل نشان داد
اما آگاهسازی به‌تنهایی کافی نیست. باید به کودکان یاد بدهیم که اگر درمعرض چنین اتفاقاتی قرار گرفتند، چگونه رفتار کنند. در ادامه، برخی از راهکارهای آموزش این مسئله را توضیح می‌دهیم:
- به کودک خود، «نه گفتن» دربرابر چیزهایی را که اذیتش می‌کند، یاد بدهید. می‌توانید برای آموزش این موارد به کودک، به‌همراه او کتاب‌های مناسبی را مطالعه کنید که برای این موضوع نوشته شده‌اند. یکی از این کتاب‌ها کتاب «باید بگی نه» است.
- به او بگویید که اگر فردی قصد ورود به حریم شخصی او را داشت، به‌سرعت از آنجا دور بشود و سعی کند دیگر هیچ‌وقت با آن شخص تنها نماند.
- به او بگویید که اگر اتفاق ناخوشایندی برای او افتاد، باید به‌سرعت به شما یا بزرگ‌تر مورد اعتماد، اطلاع بدهد. کتاب «آیا تو هم رازی داری؟» می‌تواند موضوع صحبت والدین با کودکان در این زمینه باشد. همچنین کتاب «بعضی از رازها را نباید نگه داشت» از کتاب‌های بسیار خوب برای آگاهسازی کودکان است.
- به او بگویید که دربرابر چنین اتفاقاتی نترسد و هرگز خود را مقصر نداند.
آموزش خودمراقبتی به کودکان به‌کمک کتاب‌های کودک
گرچه بسیار مؤثر است که بزرگ‌ترها مسئله حریم شخصی را به کودکان بیاموزند، اما ممکن است برای بعضی از والدین صحبت درباره این مسائل با کودکان سخت باشد؛ در این صورت، کمک‌گرفتن از کتاب‌های مفید کودکان در این زمینه پیشنهاد می‌شود.
با همت نویسندگان و شاعران کتاب‌های کودک، به‌ویژه در سال‌های اخیر، کتاب‌های زیادی منتشر شده است که با زبانی ساده، کودکان را با حقوق خود آشنا می‌کند و به آنها یاد می‌دهد که در موقعیتی که فردی قصد ورود به حریم شخصی آنها را داشت، چه واکنشی نشان بدهند.
ازجمله کتاب‌های موجود در این زمینه می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- «بدن تو مال خودته!» نوشتۀ کرنلیا اسپلمن؛
- «به من دست نزن» نوشتۀ ورونیکا فرس؛
- «جلو نیا! جیغ می‌زنم» نوشتۀ مریم اسلامی.
علائم هشداردهنده به والدین
موارد پیشین درجهت آموزش مسائل خودمراقبتی به کودکان و پیشگیری از رخ‌دادن اتفاقاتی ناگوار برای آنهاست؛ اما علاوه بر این موارد، بزرگ‌ترها باید به رفتار کودکان نیز توجه کنند؛ زیرا اغلب مواقعی که چنین اتفاقات ناخوشایندی برای کودکان می‌افتد، آنها از روی ترس و خجالت، سکوت می‌کنند. وجود برخی رفتارهای غیرطبیعی در کودکان، نشان‌دهندۀ این موضوع است که ممکن است وی مورد آزار و اذیت قرار گرفته باشد. در ادامه، چند نمونه از این رفتارهای غیرطبیعی ذکر شده است:
- بازی‌های نامناسب یا جنسی با اسباب‌بازی‌ها؛
- کابوس دیدن و اختلالات خواب؛
- رازداری بیش از حد و غیرمعمول؛
- تغییر ناگهانی و غیرقابل‌توضیح در خلق‌وخو یا شخصیت؛
- ترس غیرعادی از بعضی مکان‌ها یا بعضی افراد؛
- صحبت از یک دوست بزرگ‌سال جدید و دریافت هدیه یا پول بدون اینکه مشخص باشد آن را از چه کسی گرفته است؛
- استفاده از یک کلمۀ بزرگ‌سالانه برای اعضای بدن، بدون اینکه مشخص باشد این کلمه از کجا آمده است؛
- وجود برخی نشانه‌های فیزیکی مانند کبودی، درد یا خون‌ریزی در اطراف قسمت‌های خصوصی یا دهان.
عوامل استرس‌زای دیگر
البته باید دقت داشت که بسیاری از موارد بالا، در مواقع استرس‌زای دیگر نیز ممکن است بروز کنند، مانند:
- طلاق والدین؛
- مرگ یکی از اعضای خانواده یا حیوان خانگی؛
- مشکلات موجود در مدرسه یا با دوستان؛
- موقعیت‌ها و اتفاقات دیگری که باعث اضطراب و آسیب روانی می‌شوند.
درنهایت، باید دانست که هرچند مراقبت از کودک و آگاهسازی او از این مسائل در حفاظت از او بسیار مؤثر است، اما نباید در آن زیاده‌روی کرد؛ زیرا باعث ترس کودک از هر رفتار و هر شخص می‌شود.
اگر شما نیز راهکاری در این زمینه دارید، با ما در میان بگذارید تا آن را به مقاله اضافه کنیم.
درصورتی‌که این مطلب برای شما مفید بود، با به‌اشتراک‌گذاری آن برای دیگران، به دیده‌شدنش کمک کنید.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید
منبع: