معنی درس گذر سیاوش از آتش
پراگنده کافور بر خویشتن
چنانچون بود رسم و ساز کفن
معنی: مانند کسانی که کفن میپوشند، لباس سفید پوشیده بود و به خود کافور زده بود. (خودش را برای مرگ آماده کرده بود(
آرایه های ادبی:
کافور، کفن: تناسب
بدان گه که شد پیش کاووس باز
فرود آمد از باره، بردش نماز
معنی: زمانی که به نزدیک کاووس شاه رسید از اسب پیاده شد و در برابر پدر تعظیم کرد.
آرایه های ادبی:
نماز بردن: استعاره از تعظیم کردن، عمل سر فرود آوردن در مقابل کسی برای تعظیم
رخ شاه کاووس پرشرم دید
سخن گفتنش با پسر نرم دید
معنی: سیاوش چهرة پدرش را شرمنده و خجالت زده دید و متوجه شد که پدرش با او به نرمی سخن می گوید.
آرایه های ادبی:
سخن گفتن نرم: کنایه از ” مهربانی کردن؛ حس آمیزی
شرم، نرم: جناس ناهمسان
سیاوش بدو گفت انده مدار
کزین سان بود گردش روزگار
معنی: سیاوش به پدرش گفت: غمگین نباش زیرا رسم و آیین روزگار و تقدیر و سرنوشت اینگونه حکم کرده است. (تو در این کار مقصر نیستی)
سرِ پر ز شرم و بهایی مراست
اگر بی گناهم رهایی مراست
معنی: من وجودی ارزشمند و شرمگین و باحیا دارم و اگر بی گناه باشم از آتش رهایی خواهم یافت.
آرایه های ادبی:
سر: مجاز از “وجود “
بهایی، رهایی: جناس ناهمسان
را: به معنای «دارندگی»
ور ایدون که زین کار هستم گناه
جهان آفرینم ندارد نگاه
معنی: من وجودی ارزشمند و شرمگین و باحیا دارم و اگر بی گناه باشم از آتش رهایی خواهم یافت.
به نیروی یزدان نیکی دهش
کزین کوه آتش نیابم تپش
معنی: به قدرت خداوند بخشنده، قسم میخورم که از این آتشِ فراوان، هراسی نخواهم داشت. (یا: با قدرتی که خداوند بخشنده به من عطا میکند، از این آتشِ فراوان، هراسی نخواهم داشت.(
آرایه های ادبی:
کوه آتش: اضافه تشبیهی (آتش : مشبه / کوه : مشبه به)
اغراق
تپش یافتن: کنایه از هراسیدن
به: ایهام دارد: 1- به معنی «با» 2- به معنی «قسم»
سیاوش سیه را به تندی بتاخت
نشد تنگ دل جنگِ آتش بساخت
معنی: سیاوش بدون ناراحتی و اندوه، اسب سیاهش را تاخت و آمادة جنگ و مقابله با آتش شد.
آرایه های ادبی:
تنگ دل شدن: کنایه از “غمگین شدن”
تندی: ایهام (۱- خشم، ۲- سرعت)
بتاخت، بساخت: جناس ناهمسان
ز هر سو زبانه همی بر کشید
کسی خُود و اسپ سیاوش ندید
معنی: آتش از همه طرف زبانه می کشید و کسی نمی توانست کلاهخود و اسب سیاوش را ببیند.
آرایه های ادبی:
خُود: کلاهخُود، مجاز از ” سیاوش”
یکی دشت با دیدگان پر ز خون
که تا او کی آید ز آتش برون
معنی: چشم مردم از گریه بسیار، پر از خون بود و همگی منتظر بودند ببینند که سیاوش کی از آتش بیرون می آید.
آرایه های ادبی:
دشت: مجاز از ” مردم”
دیده پر از خون: کنایه از شدت “غم و اندوه، خون گریه کردن”
اغراق
چو او را بدیدند برخاست غو
که آمد ز آتش برون شاه نو
معنی: مردم وقتی سیاوش را زنده و سالم دیدند، با فریاد گفتند که شاه جوان، به سلامت از آتش بیرون آمد.
آرایه های ادبی:
نو: ایهام (1- ولیعهد بودن سیاوش 2- جوان و جان بازیافته(
غو، نو: جناس ناهمسان
چنان آمد اسپ و قبای سوار
که گفتی سمن داشت اندر کنار
معنی: اسب و لباس سیاوش چنان سالم و بدون آسیب بود که گویی در آغوش گلهای یاسمن بوده است (انگار در میان باغ گل بوده است)
آرایه های ادبی:
سمن در کنار داشتن: کنایه از آرامش و تندرستی و آسیب ندیدن
گفتی: گویی، قید تشبیه
اندر: در
کنار: بغل
اسب، سوار: تناسب
به ویژگی خرق عادت حماسه اشاره دارد.
چو بخشایش پاک یزدان بود
دم آتش و آب یکسان بود
معنی: وقتی که لطف و رحمت خداوند شامل حال کسی شود، خاصیت آتش و آب، یکسان میشود.
آرایه های ادبی:
بخشایش: آمرزش
یزدان: ایزد، خداوند
دم: دما و گرما
تلمیح به داستان حضرت ابراهیم
آتش، آب: تضاد
چو از کوه آتش به هامون گذشت
خروشیدن آمد ز شهر و ز دشت
معنی: زمانی که سیاوش از میان آتش عبور کرد و به دشت رسید، شور و غوغایی در مردم شهر و کسانی که در دشت بودند به پا شد.
آرایه های ادبی:
کوه آتش: اضافه تشبیهی
اغراق
شهر، دشت: مجاز از “مردم” (می توان مجاز نیز در نظر نگرفت؛ زیرا ممکن است که از شهر و دشت فریادی به گوش برسد)
کوه، شهر، دشت: تناسب
واج آرایی: ش
همی داد مژده یکی را دگر
که بخشود بر بی گنه دادگر
معنی: مردم به یکدیگر مژده میدادند که خداوندِ عادل به بی گناه رحم کرد. (و او را از آتش حفظ نمود(
آرایه های ادبی:
مصراع دوم: متناقض نما (پارادوکس) (ازاین جهت که شخصی بی گناه، گناهش بخشوده گردد)
همی کَند سودابه از خشم موی
همی ریخت آب و همی خست روی
معنی: سودابه از روی خشم موهایش را میکند و در حالی که گریه میکرد، صورتش را چنگ میانداخت.
آرایه های ادبی:
موی کندن: کنایه از “شدت خشم و اندوه”
آب: مجاز از اشک، عرق شرم
موی، روی: جناس ناهمسان، تناسب
چو پیش پدر شد سیاوش پاک
نه دود و نه آتش نه گرد و نه خاک
معنی: هنگامی که سیاوش، بیگناه (یا: با لباس تمیز) نزد پدر رفت و هیچ اثری از دود و آتش و گرد و خاک بر لباس نداشت.
آرایه های ادبی:
پاک: ایهام (۱- پاکیزه ۲- بی گناه)
تناسب: دود، آتش، گرد، خاک
تناسب: آتش، خاک (عناصر چهار گانه)
پاک، خاک: جناس ناهمسان
واج آرایی: صامت‌های “پ” و “ش” / نه: واژه آرایی
فرود آمد از اسپ کاووس شاه
پیاده سپهبد پیاده سپاه
معنی: شاه کاووس به احترام سیاوش از اسب به زیر آمد و با پیاده شدنِ شاه، سپاهیان نیز از اسب به زیر آمدند.
آرایه های ادبی:
مصراع دوم : واج آرایی صامت “پ”
واژه آرایی: پیاده
سپهبد، سپاه: تناسب، اشتقاق
سیاوش را تنگ در بر گرفت
ز کردار بد پوزش اندر گرفت
معنی: کاووس، سیاوش را محکم در آغوش گرفت و از رفتار بد خود عذرخواهی نمود.
آرایه های ادبی:
بر، بد: جناس
قافیه: بر، اندر
گرفت: ردیف
ادبیات دوئازدهم_معنی و نکات درس گذرسیاوش از اتش
منبع: