معنی شعر راه نیک بختی فارسی هشتم را با آرایه های ادبی و معنی کلمات به همراه نکات دستور زبانی در این مطلب می‌خوانید. همچنین تاریخ ادبیات درباره ایرج میرزا شاعر راه نیک بختی و سبک شعر او.
درس ششم کتاب ادبیات فارسی پایه هشتم، شعری از ایرج میرزا به نام راه نیک بختی است. در این مطلب معنی این درس را با تمام نکات ادبی و دستوری بررسی می‌کنیم. در صورتی که سوالی درباره این درس دارید در بخش «نظرات و پرسش‌ها» آن را با کارشناسان ما مطرح کنید.
یکی از مهارت‌های اصلی زبان، «خواندن» است. خواندن چند گام دارد:
- شناخت نشانه‌ها و کلمات
- بازخوانی یا تلفّظ واژه
- مطابقت دادن شکل کلمه با تلفّظ آن
- خوانشِ درست متن
- توجه به حسّ و حال متن و رعایت آن
- تشخیص معنا و درک پیام متن
بنابراین، خواندنِ مؤثر، آن است که پس از طی این مراحل، ما را به درک و دریافت درستی از نوشته برساند. هر متن به تناسب درون مایۀ خود، ویژگی و خصوصیتی دارد که آن را از متن‌های دیگر، جدا می‌سازد. متن حماسی با حالت پهلوانی و پیکارگرانه خوانده می‌شود و متنی که ستایش و نیایش پروردگار را بازگو می‌کند، با حالت فروتنی و خاکساری خوانده می‌شود.
شعر «راهِ نیک بختی» را که محتوای اندرزی دارد، با آهنگ و لحن نصیحت و حالت پندگویانه می‌خوانیم؛ به گونه‌ای که شنونده حس کند خود، مخاطب آن اندرز است. این شعر را بخوانید و به لحن و آهنگ خواندن، توجّه کنید.
معنی شعر راه نیک بختی
۱.
زین گفته سعادتِ تو جویم
پس یاد بگیر هر چه گویم
هدف من از گفتن این نصیحت، سعادت و خوشبختی تو است. بنابراین هر چه را می‌گویم گوش کن و بپذیر.
نکات ادبی: (جویم و گویم) قافیه و جناس ناقص اختلافی است.
دستور زبان: بیت سه جمله دارد. / (زین) مخفف از این / ( زین گفته ) گروه اسمی ، هسته ( گفته ) وابسته پیشین ( از این ) / (سعادت تو) گروه اسمی ، هسته (سعادت) و مفعول، وابسته پسین (تو) که مضاف الیه است / مضارع اخباری (جویم) فعل امر (یاد بگیر) / گروه اسمی (هرچه) که (هر) صفت مبهم (چه) هسته / مضارع اخباری (گویم) که می‌گویم بوده است.
۲. می‌باش به عمر خود سحر خیز
وز خواب سحرگهان بپرهیز
در تمام عمر خود سحرخیز باش و از خواب صبحگاهی دوری کن.
نکات ادبی: (سحرحیز و بپرهیز) قافیه است.
دستور زبان: بیت از دو جمله تشکیل شده است/ (می باش) فعل امر / (سحر خیز) صفت مرکب / (وز) مخفف و از / (سحر گهان) مشتق به معنی: هنگام سحر ، مخفف کلمه سحرگاهان (پسوند ان در سحرگهان علامت زمان است) / (بپرهیز) فعل امر
۳.
با مادر خویش مهربان باش
آماده ی خدمتش به جان باش
با مادر خودت مهربان و خوش‌رفتار باش و از دل و جان به او خدمت کن.
نکات ادبی: آماده خدمت کسی بودن: کنایه از خالصانه خدمت کردن / واج آرایی در حرف (ش)
دستور زبان: بیت دارای دو جمله است / (مهربان) مسند / (به جان) متمم قیدی: حرف اضافه (به) و متمم (جان) هر دو قابل حذف هستند.
۴.
با چشم ادب نگر پدر را
از گفته ی او مپیچ سر را
با پدرت محترمانه رفتار کن و از دستورش سرپیچی نکن ( از پدرت اطاعت کن )
نکات ادبی: (چشم) مجاز از نگاه / (چشم ادب): اضافه اقترانی= نگاه همراه با ادب/ (چشم و سر) مراعات النظیر/ (سر مپیچ ) کنایه از نافرمانی / (را) ردیف / (پدر و سر) قافیه
دستور زبان: (را) حرف اضافه به معنی (به) / (پدر) متمم / (را) در مصرع دوم نشانه مفعول است / (نگر) فعل امر
۵.
چون این دو شوند از تو خرسند
خرسند شود از تو خداوند
وقتی که پدر و مادر از تو راضی باشند خداوند هم از تو راضی و خشنود می‌شود .
نکات ادبی: (خرسند و خداوند) قافیه / (تو و دو) جناس / (خرسند و خرسند) تکرار / مصرع دوم تلمیح به آیه: رضی الله فی رضی الوالدین
دستور زبان: (چون) قید زمان / (این دو) گروه اسمی / (این) صفت شمارشی (دو) هسته
۶.
چون با ادب و تمیز باشی
پیش همه کس عزیز باشی
اگر با ادب و تمیز باشی همه با احترام و عزت به تو نگاه می کنند.
نکات ادبی: باشی و باشی ( ردیف ) / تمیز و عزیز (قافیه )
دستور زبان: ( چون ) به معنی اگر حرف شرط / ( با ادب ) حرف اضافه و متمم / ( باشی ) مضارع اخباری / ( پیش ) حرف اضافه به معنی ( نزد ) / ( همه کس ) متمم ( همه ) حرف اضافه و صفت مبهم و وابسته پیشین ( کس ) هسته گروه اسمی / ( عزیز ) گروه اسمی و چون یک کلمه هست خودش هسته هست و نقش آن مسند / ( باشی ) فعل ا سنادی
۷.
میکوش که هر چه گوید استاد
گیری همه را به چابکی یاد
تلاش کن که هر چه را معلم به تو می گوید و آموزش می‌دهد همه را با سرعت و زیرکی یاد بگیری
نکات ادبی: (استاد و یاد) قافیه
دستور زبان: (می کوش) فعل امر به معنی تلاش کن (بکوش) / (گوید) می گوید: مضارع اخباری / ( یاد) در اصل یاد بگیری بوده است و مضارع التزامی است. / ( چابکی) با سرعت
معنی شعر راه نیک بختی
۸.
زنهار مگو سخن به جز راست
هرچند تورا در آن ضررهاست
اگر که همیشه حرف راست بگویی و از دروغ دوری کنی حتی اگر گفتن سخنان راست و ضرر تو باشد .
نکات ادبی: مصرع اول تلمیح به حدیث (قل الحق ان کان مرا: حق را بگو اگر چه تلخ باشد ) و (النجاه فی الصدق: نجات انسان در راستی است) دارد/ همچنین بیت تلمیح به این حدیث پیامبر ( قُولُوا الْحَقَّ وَ لَو عَلَی أنْفُسِكُمْ :حق را بگویید هر چند به ضررتان باشد)
دستور زبان: بیت دارای سه جمله است./ (زنهار) اصوات و به معنی آگاه باش و شبه جمله است / (مگو) فعل نهی / (تو را) برای تو که حرف اضافه و متمم / (ضررهاست) ضررها است و (است) به معنای وجود داشتن است و فعل غیر ربطی است.
۹.
هر شب که روی به جامۀ خواب
کن نیک تامل اندر این باب
هر شب، زمانی که به خواب می‌روی، در این مورد خوب اندیشه کن که …
نکات ادبی: ( جامه خواب ) مجاز از رختخواب / بیت نهم و بیت دهم از نظر معنا کردن بهم ارتباط دارند که به این ارایه موقوف المعانی می گویند .
دستور زبان: ( روی ) می روی مضارع اخباری / جامه ( لباس ) / ( اندر ) در / ( باب ) موضوع و زمینه ( تامل ) اندیشه کردن
۱۰.
کان روز به علم تو چه افزود؟
وز کرده خود چه برده ای سود؟
که امروز چه قدر به علم و دانش تو اضافه شد و از کارهایی که انجام دادی چقدر سود بردی
نکات ادبی: این بیت با بیت نهم باید معنی کردو موقوف المعانی است
دستور زبان: ( کان ) که آن / ( چه ) در مصرع اول ضمیر پرسشی است و درمصرع دوم صفت پرسشی است به معنی چه سود برده ای؟
۱۱.
روزی که در آن نکرده ای کار
آن روز ز عمر خود مشمار
که آن روز چه چیزی بر علمت اضافه شده و از کارهایی که کردی چه سودی برده ای.
نکات ادبی: (کار و مشمار) قافیه است
دستور زبان: (ی ) در روزی نکره است / (مشمار ) فعل نهی است.
تاریخ ادبیات: این شعر از ایرج میرزا است. ایرج میرزا از نوادگان فتحعلی شاه قاجار بوده و تحصیلاتش را در مدرسه دارلفنون تبریز گذراند. وی ابتدا شاعر دربار قاجاریه بود اما به زودی از شاعر درباری بودن کناره گرفت.
شعر ایرج میرزا ساده و روان است و دارای کلمات و تعبیرات عامیانه است. او در شعرش مسائل مختلف اجتماعی را با زبانی ساده و شوخی های نیشدار بیان می‌کند .
معنی شعر راه نیک بختی
منبع: