سرطان تخمدان کشنده است ؟
می دانستید سرطان تخمدان پنجمین سرطان شایع و مرگ آفرین در زنان است. در میان تمام سرطان های دستگاه تناسلی در زنان ( که بافت های رحم، تخمدان و دهانه رحم را درگیر می کند) سرطان تخمدان بیشترین خطر مرگ را دارد.این سرطان به معنی رشد توده سرطانی در تخمدان ها می باشد.
حقیقت هایی در رابطه با سرطان تخمدان
- فاکتورهای خطر زا در سرطان تخمدان شامل سابقه خانوادگی، سنین بالا، تاریخچه بیماری و بیماری چاقی بیش از حد.
- راه های درمانی شامل رادیوتراپی، جراحی و شیمی درمانی می باشد.
- این سرطان اگر در مراحل اولیه شناسایی شود، ۹۴ درصد احتمال زنده ماندن بیمار به مدت حداقل ۵ سال وجود دارد.
علائم سرطان تخمدان
درد در ناحیه لگن می تواند نشانه سرطان تخمدان باشد. اکثر سرطان های تخمدان در ابتدا پوشش بیرونی یا اپیتلیوم را در تخمدان ها درگیر می کنند. در مراحل اولیه سرطان ممکن است هیچ علائمی مشاهده نشده و یا علائم بسیار ناچیزی مشاهده شود.
علائم سرطان تخمدان ممکن است مشابه علائم دیگر وضعیت ها یا شرایط، مثل سندروم پیش از قاعدگی، سندروم روده تحریک پذیر یا مشکل موقتی در مثانه باشد.
تفاوت اصلی بین این سرطان و دیگر بیماری ها، ماندگاری و پیش رفت در میزان درد و علائم می باشد.
اولین علامت سرطان تخمدان شامل موارد زیر هستند:
- درد در ناحیه لگن، زیر شکم یا قسمت پایین بدن
- درد در پشت و کمر
- سوء هاضمه و سوزش سر دل
- احساس سیری زود هنگام
- تکرر ادرار
- درد هنگام آمیزش جنسی
- تغییر در گوارش و عملکرد روده مثل یبوست
علائم سرطان تخمدان پیشرفته
- حالت تهوع
- کاهش وزن ناگهانی
- تنفس با دشواری
- خستگی مفرط
- کم اشتهایی
در تجربه های فردی مواردی مثل نفخ معده و فشار یا درد در شکم و لگن بیشتر از چند هفته دیده می شود که باید سریعاً به پزشک متخصص انکولوژی مراجعه شود.
عوامل سرطان تخمدان
سرطان تخمدان زمانی اتفاق می افتد که سلول های بافت مورد نظر به تقسیم سلولی پرداخته و به صورت غیر معمول چندین برابر می شوند. با این حال دلیل قطعی این اختلال هنوز مشخص نیست.
فاکتورهای خطر زا در زیر، رابطه مستقیمی با احتمال پیش رفت این بیماری دارند:
سابقه خانوادگی :
زنانی که مادر یا خواهر یا اقوام نزدیک به سرطان تخمدان یا سرطان سینه مبتلا هستند، احتمال پیش رفت این بیماری در فرد بیشتر از سایرین است. آزمایش ژنتیکی جهت تشخیص اینکه آیا فرد ژن مربوط به این سرطان را دارد، صورت می گیرد.
سن و سال :
بیشتر سرطان های تخمدان بعد از یائسگی اتفاق می افتند و مخصوصاً در زنان بالای ۶۳ سال دیده شده است. تا قبل از ۴۰ سالگی احتمال ابتلا به این بیماری بسیار نادر است.
تاریخچه بارداری :
زنانی که تجربه یک یا دو بارداری کامل را مخصوصاً تا قبل از ۲۶ سالگی داشته اند، خطر ابتلا به این بیماری بسیار کاهش می یابد. هرچه تعداد بارداری بیشتری را تجربه کرده باشند، خطر ابتلا کاهش می یابد. همچنین شیر دادن در دوران شیر دهی نیز احتمال این بیماری را کاهش می دهد.
قرص های ضد بارداری :
قرص های ضد بارداری برای ۳ تا ۶ ماه از خطر ابتلا به سرطان تخمدان می کاهد. هرچه بیشتر از این قرص ها استفاده شود، خطر ابتلا کاهش می یابد. تزریق هورمون ضد بارداری (DMPA) مخصوصاً برای سه سال یا بیشتر، از احتمال ابتلا به این سرطان می کاهد.
درمان باروری :
داروهای باروری نسبت مستقیمی با خطر ابتلا به سرطان تخمدان دارند، مخصوصاً در زنانی که بیشتر از یک سال بدون اینکه باردار شوند، از این قرص ها استفاده کردند. احتمال ابتلا به سرطان تخمدان در بانوانی که قدرت باروری ندارند نسبت به دیگران بیشتر است.
سرطان سینه :
متاسفانه بانوانی که به سرطان سینه مبتلا هستند، شانس بالاتری برای سرطان تخمدان دارند. بدین دلیل در صورت تشخیص سرطان سینه یا مشاهده ژن مثبت سرطان سینه در آزمایشات، اقدامات پیشگیری کننده صورت می گیرد.
هورمون تراپی :
هورمون تراپی خطر پیش رفت سرطان را کمی بالا می برد. هرچه هورمون تراپی ادامه پیدا کند، ریسک ابتلا به این سرطان بیشتر می شود. در صورت قطع هورمون تراپی، بدن به وضعیت عادی بر می گردد.
آندروژن تراپی مانند استفاده از دارو، خطر ابتلا را افزایش می دهد.
چاقی بیش از حد و اضافه وزن :
چاقی و اضافه وزن خطر ابتلا به بسیاری از سرطان ها را افزایش می دهد. سرطان تخمدان در زنان با شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از ۳۰ شایع تر می باشد.
جراحی اندام های تناسلی :
در صورت سابقه جراحی در اندام های تناسلی، ریسک ابتلا به سرطان تخمدان کاهش می یابد. در زنانی که تحت درمان از طریق لیزر لوله های رحمی قرار می گیرند، خطر ابتلا تا ۷۰ درصد کاهش می یابد. همچنین هیستروکتومی تا ۳۰ درصد خطر ابتلا را می کاهد.
آندومتریوز :
زنانی که مبتلا به آندومتریوز هستند نسبت به زنان دیگر، ۳۰ درصد بیشتر خطر پیش رفت این سرطان را دارند.
مراحل بیماری سرطان تخمدان
در صورتی که این سرطان تشخیص داده شود، قدم بعدی مشخص کردن مرحله بیماری و درجه آن است.
مرحله سرطان به درجه گستردگی این بیماری بر می گردد. روش های مختلفی جهت تعیین درجه سرطان وجود دارد. در زیر به شرح هر یک از مراحل بیماری می پردازیم:
مرحله اول : سلول های سرطانی تنها یک تخمدان یا هر دو تخمدان را درگیر کرده و به نواحی و اعضای دیگر، گسترش نمی یابند.
مرحله دوم : سرطان یک یا هر دو تخمدان را درگیر کرده و به نواحی اطراف لگن خاصره مانند رحم، لوله های رحمی، مثانه و مقعد هر سرایت می کند.
مرحله سوم : سرطان یک یا هر دو تخمدان را درگیر کرده و به بافت شکم و غدد لنفاوی نیز سرایت می کند.
مرحله چهارم : سرطان به دیگر بافت های بدن، بیرون از نواحی اطراف دستگاه تناسلی سرایت می کند. این نواحی شامل شکم و لگن می باشد. اعضای دیگر بدن مثل کبد، طحال و مایعات اطراف ریه ها نیز درگیر می شوند.
تشخیص درست درجه و مرحله این بیماری برای انتخاب بهترین درمان به پزشک کمک می کند. ولی تشخیص درست درجه این سرطان نمی تواند به پیش بینی وضعیت پیش رفت آن کمک کند.
تشخیص سرطان تخمدان
جهت تشخیص پزشک به معاینه ناحیه لگن جهت لمس هر گونه مورد مشکوک در رحم و تخمدان ها می پردازد. همچنین سابقه خانوادگی و سابقه دارویی بیمار چک می شود. آزمایشات زیر جهت کمک به تشخیص سرطان تخمدان صورت می گیرد :
آزمایش خون : جهت سنجش یک فاکتور خاص در خون به نام CA-125 صورت می گیرد.
آزمایشات دیداری : سونوگرافی ناحیه واژینال، ام آر آی ، سی تی اسکن و غیره صورت می گیرد.
لاپاراسکوپی : یک لاپاراسکوپ (لوله مجهز به دوربین ) از طریق جراحی وارد قسمت زیرین شکم شده و به پزشک این قابلیت را می دهد که وضعیت تخمدان ها را مشاهده کرده و در صورت لزوم از بافت آن جهت کشت، نمونه بگیرد.
کلونوسکوپی : در صورتی که یبوست یا خونریزی در ناحیه مقعد دیده شود، احتمالاً برای چک کردن روده بزرگ و یا کلون، نیاز به کلونوسکوپی می باشد.
آسپیراسیون مایع شکم : در صورتی که شکم فرد بیمار ورم کرده باشد، احتمالاً مقداری مایع در زیر شکم جمع شده، که می توان با استفاده از سرنگ مقداری از آن را برای آزمایشات نمونه گرفت.
بایوپسی : راه معمول تشخیص سرطان تخمدان، برداشتن تومور یا قسمتی از تومور و انجام آزمایشات مربوطه جهت یافتن سلول های سرطانی می باشد.
درمان سرطان تخمدان
درمان سرطان تخمدان ممکن است شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتو درمانی، هورمون تراپی یا درمان موضعی باشد. اغلب بیشتر از چند روش درمان مورد نیاز است.
نوع درمان بستگی به خیلی از فاکتور ها دارد مانند نوع سرطان تخمدان، درجه و مرحله پیش رفت آن و همچنین سلامت کلی بیمار.
جراحی
در اغلب موارد جراحی جهت برداشتن تومور سرطانی صورت می گیرد. در بیشتر موارد جراحی اولین گزینه بوده و وسعت جراحی به درجه سرطان بستگی دارد.
- سالپنگو اوفورکتومی : جراحی به منظور برداشتن لوله های رحمی و تخمدان ها صورت می گیرد.
- هیستروکتومی : جراح کل رحم و بافت های اطراف آن را که آلوده هستند، بر می دارد. اگر رحم کلاً برداشته شود و زن در دوران پیش از یائسگی باشد، پس از این جراحی فوراً یائسگی شروع می شود.
- برداشتن غده لنفاوی : جراح غده لنفاوی را از ناحیه لگن و نزدیک آئورت بر می دارد.
- خالی کردن ناحیه مبتلا به سرطان : در صورتی که سرطان به بافت های مجاور رسیده باشد، جراح تا آن جایی که می تواند بافت های مبتلا به سرطان را جدا می کند. ممکن است بافت مثانه هم سرطانی شده باشد. این عمل باعث می شود علائم بیماری کاهش پیدا کرده و شیمی درمانی موثر تر باشد.
- شیمی درمانی : شیمی درمانی به معنای استفاده از یکسری دارو ها به منظور تخریب سلول های سرطانی می باشد. دارو ها، مواد سمی را به سلول های سرطانی رسانده و از تکثیر آنها جلوگیری می کنند. شیمی درمانی با هدف تخریب سلول های سرطانی که توسط جراحی برداشته نشدند، عمل می کند. درمان معمولاً نیاز به ۳ تا ۶ جلسه یا دوره شیمی درمانی دارد. بعد از هر دوره معمولاً ۳ تا ۴ هفته زمان می برد تا بدن استراحت کرده و ریکاوری انجام شود. در صورتی که سرطان دوباره شروع شود، مجدداً شیمی درمانی به منظور قطع روند بیماری صورت می گیرد.
عوارض جانبی شیمی درمانی
شیمی درمانی سلول های سرطانی را هدف قرار می دهد ولی متاسفانه سلول هایی که در بدن سالم بوده و با نظم طبیعی تقسیم سلولی می شوند، مانند گلبول های سفید و قرمز و فولیکول های مو نیز تحت تاثیر این درمان قرار می گیرند.
شدت و نوع عوارض جانبی بستگی به نوع دارو های مصرفی، تعداد جلسات درمانی و برخی جنبه های سلامتی بیمار دارد. عوارض جانبی به شرح زیر است:
- حالت تهوع و استفراغ
- اسهال
- ریزش مو
- کم اشتهایی
- درد دهان
- کم خونی
- عفونت ( به دلیل از بین رفتن یکسری از گلبول های سفید سیستم ایمنی بدن ضعیف می شود.)
سلول های سالمی که در نتیجه شیمی درمانی تخریب شدند، پس از اتمام درمان دوباره ترمیم شده و سایر عوارض جانبی نیز از بین می روند.
منبع: