اختلالات خواب
اگر الگوی خوابیدن شما دچار مشکلاتی مثل بی خوابی، پر خوابی شده و یا به خواب رفتن برایتان سخت است مطالعه مطلب زیر برای شما مفید خواهد بود.
ناراحتی‌های مربوط به خواب، دومین مشکل رایجی است که فرد را به دریافت خدمات پزشکی وامی‌دارد. متأسفانه امروزه نرخ شیوع آنها از هر زمان دیگری بیشتر است.
بر اساس آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، بیش از یک سوم بزرگسالان به اندازه کافی نمی‌خوابند.
نکته قابل توجه:
بسیاری از اختلالات خواب از یک بیماری دیگر مانند اضطراب یا افسردگی نشأت می‌گیرند. حتی برخی افراد با این اختلال متولد می‌شوند. برخی نیز بر اثر عدم رعایت زمان خواب یا استفاده از وسایل الکترونیکی در اواخر شب، دچار مشکل می‌شوند. بنابراین شناخت علل ایجاد کننده جهت انتخاب بهترین راه درمانی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
انواع اختلال خواب
هر فرد در طول ۲۴ ساعت باید بطور متوسط ۷ الی ۸ ساعت به بدن خود استراحت بدهد و در آرامش کامل بخوابد. اگر ساعت و میزان خواب فرد در طول شبانه روز دستخوش تغییرات شود؛ اختلالات خواب و عوارض آن در زندگی فرد ظهور پیدا خواهد کرد. اختلال خواب بر توانایی خوب خوابیدن فرد بسیار تاثیرگذار است. اختلال بی‌خوابی دارای انواع متفاوتی است؛ که در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازمیم:
بی خوابی
بی‌خوابی به معنای ناتوانی یک فرد برای به خواب رفتن یا در خواب ماندن است. ریشه بی‌خوابی می‌تواند بروز عواملی چون پرواززدگی، استرس و اضطراب، اختلالات هورمونی، مشکلات گوارشی و سایر بیماری‌ها باشد. کمبود خواب تاثیر مستقیم بر سلامت و کیفیت زندگی هر فرد دارد و باعث بروز مشکلاتی چون افسردگی، اختلال در تمرکز، تحریک‌پذیری، افزایش وزن و اختلال در عملکرد فرد در مدرسه و محیط کار می‌شود.
بی‌خوابی به سه نوع زیر تقسیم می‌شود:
مزمن: زمانی که بی‌خوابی به شکل منظم به مدت حداقل یک ماه در فرد ایجاد می‌شود.
متناوب: زمانی که بی‌خوابی به شکل دوره‌ای برای فرد رخ می‌دهد.
گذرا: زمانی که بی‌خوابی در هر دفعه به مدت چند روز برای فرد رخ می‌دهد.
آپنه خواب
آپنه خواب به معنای بروز وقفه‌های تنفسی است که در طول خواب برای فرد به وجود می‌آید. این اتفاق یک اختلال عجیب است که باعث می‌شود بدن شما در حین خواب اکسیژن کمتری دریافت کند و باعث بیدار شدن شما در طی خواب شب شود.
پاراسومنیا
پاراسومنیا‌ها یک نوع اختلال بی‌خوابی است که در طی آن فرد در هنگام خواب حرکات و رفتار‌های غیرطبیعی از خود نشان می‌هد. مواردی چون راه رفتن در خواب، حرف زدن و ناله کردن در خواب، کابوس شبانه، شب ادراری و دندان قروچه یا همان فشردن فک‌ها روی هم مثال‌هایی از این نوع اختلال هستند.
سندورم پای بی قرار
سندروم پای بی‌قرار یا RLS به معنای نیاز شدید افراد در تکان دادن پای خود است. این نیاز در بعضی مواقع با حس مورمور شدن و سوزش در پاهای فرد همراه است. این علائم ممکن است در افراد، در هنگام شب بسیار شایع‌تر از طول روز باشد. این اختلال ممکن است به بیماریهای دیگری چون پارکینسون مرتبط باشد؛ اما علت دقیقی برای آن وجود ندارد.
نارکولپسی
نارکولپسی حملاتی است که شما را نیازمند به خواب رفتن می‌کند و در طول روز ممکن است به سراغ افراد بیاید. در واقع فرد در طول روز، ممکن است بطور ناگهانی احساس خستگی کند و بی‌خبر از هر جا به خواب برود. جالب است بدانید در بیشتر مواقع این اختلال به فلج خواب منجر می‌شود. فلج خواب شرایطی است که در طی آن شما قادر نیستید پس از بیدار شدن از خواب، بلافاصله بدن خود را حرکت دهید. این اختلال ممکن است بی‌دلیل در افراد رخ دهد؛ اما به اختلالات عصبی چون ام اس نیز مرتبط خواهد بود.
بر اساس دسته‌بندی بین‌المللی اختلالات، این عارضه به ۶ دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- بی‌خوابی
- اختلال ریتم شبانه‌روزی خواب و بیداری
- خواب‌زدگی
- نابهنجاری خواب
- اختلالات حرکتی خواب
- اختلالات تنفسی خواب
بی‌خوابی (اینسامنیا)
بی‌خوابی که به مشکل در به خواب رفتن یا پریدن از خواب اشاره دارد، یکی از شایع‌ترین اختلالات خواب است.
اگر حتی یک شب کم بخوابید، عوارض بی‌خوابی را در روز بعد تجربه خواهید کرد، که شامل مشکل در تمرکز، تحریک‌پذیری، تکانشگری و عدم تعادل است.
علائم بی‌خوابی ممکن است برای یک دوره یا حتی تا چند سال باقی بمانند. این علائم بر تمام جوانب زندگی روزمره اثرگذار بوده و با گذشت زمان تشدید می‌شوند.
در سطح شناختی، بی‌خوابی می‌تواند بر عملکرد فرد در مدرسه یا محل کار تأثیر منفی بگذارد و خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد.
به لحاظ هیجانی و احساسی، تغییر خلق و خو و بی‌انگیزگی باعث می‌شوند که فرد به سمت افسردگی و سوء مصرف مواد کشانده شود.
بی‌خوابی مزمن منجر به مشکلات جدی مانند: چاقی، دیابت و بیماریهای قلبی عروقی می‌شود.
بی‌خوابی کوتاه‌مدت یا موقت از چند روز تا چند ماه به طول می‌انجامد. از هر ۵ نفر ۱ نفر دچار بی‌خوابی موقت است. اگر علائم به مدت ۶ ماه یا بیشتر ادامه پیدا کنند، بی‌خوابی مزمن تشخیص داده می‌شود. ۱۰% از بزرگسالان از بی‌خوابی مزمن رنج می‌برند.
گاهی اوقات، بی‌خوابی از عدم رعایت بهداشت خواب نشأت می‌گیرد. در این موارد تغییر سبک زندگی، ورزش و اجتناب از مصرف زیاد کافئین و استفاده از وسایل الکترونیکی در اواخر شب به رفع بی‌خوابی کمک می‌کند.
در اغلب موارد، بی‌خوابی نشانه یک بیماری دیگر، مانند اختلال در سلامت روانی، مشکلات بهداشتی مزمن و حتی سایر اختلالات خواب است.
در این موارد، باید علت اصلی بی‌خوابی را درمان کنید. بی‌خوابی با استفاده از درمان شناختی-رفتاری، تغییر سبک زندگی و بعضاً مصرف داروهای آرام‌بخش، قابل درمان است.
علائم اختلال خواب چیست
با توجه به میزان و شدت اختلال خواب در افراد، می‌تواند علائم و نشانه‌های متفاوتی با خود به همراه داشته باشد. همانطور که می‌دانید این اختلال ممکن است در برخی افراد در اثر یک بیماری یا عامل زمینه‌ای نمایان شود؛ که ممکن است علائم آن کمی متفاوت باشد. در حالت کلی هر فرد مبتلا به اختلال خواب، دچار یک یا چند مورد از علائم زیر می‌باشد:
- مشکل داشتن در به خواب رفتن یا در خواب ماندن
- احساس ضعف و خستگی در طول روز
- تمایل به چرت زدن در طول روز
- بروز احساس بدخلقی، زودرنجی و اضطراب
- بروز حواس‌گپرتی و عدم تمرکز
- بروز افسردگی
- کاهش یا افزایش وزن
عوامل موثر بر اختلال خواب
عوامل زیادی باعث بروز اختلال خواب در افراد می‌شود. در واقع در اغلب اوقات اختلال خواب نتیجه وجود یک بیماری زمینه‌ای در افراد است. در ادامه به معرفی برخی از این عوامل می‌پردازیم:
آلرژی و مشکلات تنفسی
وجود آلرژی، سرماخوردگی و عفونت‌های دستگاه تنفس در یک فرد می‌تواند تنفس در هنگام خواب را برای او بسیار دشوار کند. افرادی که دچار ناتوانی در تنفس از راه بینی هستند؛ دچار مشکلات در هنگام خواب نیز می‌شوند.
نوکتوریا
تکرر ادرار یا نوکتوریا در شب، باعث می‌شود برای فرد در طول خواب اختلال ایجاد شود و چندین بار به سرویس بهداشتی مراجعه کند. بیماریهای مرتبط با مجاری ادراری و عدم تعادل هورمونی در بروز این اختلال نقش بسزایی دارند. اگر شما از جمله افرادی هستید که تکرر ادرارتان با خونریزی یا درد همراه است؛ از مراجعه به پزشک غافل نشوید.
درد مزمن
داشتن درد‌های ثابت و دائمی به خواب رفتن را برای افراد دشوار می‌کند؛ حتی ممکن است پس از به خواب رفتن فرد، بروز درد او را از خواب بیدار کند. برخی از علت‌هایی که باعث بروز درد‌های مزمن می‌شود؛ شامل مواردی چون آرتروز، سندروم خستگی مزمن، فیبرومیالژیا(سندرم درد اسکلتی-عضلانی مزمن)، بیماری التهابی روزده، سردرد و کمردرد مداوم می‌باشد.
در مواردی اختلال خواب ممکن است باعث تشدید درد مزمن شود. جالب است بدانید برخی پزشکان و متخصصان بر این باورند که پیشرفت بیماری فیبرومیالژیا ممکن است با مشکلات خواب افراد مرتبط باشد.
استرس و اضطراب
داشتن استرس و اضطراب بر کیفیت خواب افراد دارای تاثیرات منفی زیادی است؛ که به خواب رفتن یا در خواب ماندن را هم برای فرد دشوار می‌کند.
اختلال ریتم شبانه روزی خواب و بیداری
این عارضه در افرادی رخ می‌دهد که در ریتم یا چرخه خواب و بیداری آنها اشکال پیش آمده و معمولاً نمی‌توانند به طور طبیعی بخوابند.
یک ریتم شبانه‌روزی سالم از الگوی خورشید پیروی می‌کند: فرد صبح‌ها با طلوع خورشید از خواب بیدار می‌شود، با غروب خورشید خسته می‌شود و در اواخر شب می‌خوابد.
کارکرد ریتم شبانه‌روزی خیلی فراتر از الگوی خواب شما است؛ این ریتم، بر سطح هورمون‌ها، درجه حرارت بدن و اشتهای شما نیز تأثیر می‌گذارد.
در نتیجه، کیفیت زندگی افرادی که ریتم شبانه‌روزی غیرطبیعی دارند، مختل می‌شود. این اشخاص با خوابیدن و بیدار شدن در زمان مناسب مشکل داشته و در ساعاتی که باید مشغول کار باشند، انرژی ندارند. عدم تمرکز نیز یکی دیگر از مشکلات این افراد است.
شایع‌ترین نمونه اختلال ریتم شبانه‌روزی، پرواززدگی (جت لگ) است؛ این عارضه زمانی رخ می‌دهد که از یک منطقه زمانی به منطقه زمانی دیگر سفر کنید.
البته، علائم پرواز زدگی ظرف چند روز برطرف می‌شوند. زندگی با اختلال ریتم شبانه‌روزی مانند این است که دائم دچار پرواز زدگی باشید.
کار کردن در شیفت شبانه نیز یکی از علل بروز اختلال ریتم شبانه‌روزی است (کار کردن در طول شب باعث می‌شود که فرد دسترسی کمتری به نور طبیعی خورشید داشته باشد).
ممکن است فرد با این عارضه متولد شود. افراد نابینا و کسانی که مشکلات بینایی دارند نیز از این بیماری رنج می‌برند. از آنجایی که این افراد نور خورشید را نمی‌بینند، بیشتر در معرض خطر اختلال ریتم شبانه‌روزی قرار دارند.
اختلال ریتم شبانه‌روزی معمولا با استفاده از ملاتونین و نوردرمانی برطرف می‌شود؛ در این روش، فرد مقابل یک باکس نوری مخصوص می‌نشیند تا چرخه روزانه خود را متعادل کند.
منبع: