کیست تخمدان چیست و چگونه درمان می شود؟
کیست تخمدان زمانی ایجاد می شود که در غشای نازک داخل تخمدان مایع جمع می شود. اندازه آن می تواند به اندازه یک نخود کوچک یا بزرگتر از یک پرتقال باشد. کیست یک کیسه غیر طبیعی مایع، شبیه به یک تاول، حاوی مواد مایع، گاز یا نیمه جامد است. کیست با آبسه متفاوت بوده و برخلاف آبسه با چرک پر نشده است. بیشتر کیست های تخمدان کوچک و بی ضرر هستند و اغلب در طول سال های تولید مثل ایجاد می شوند، اما می توانند در هر سنی ظاهر شوند. کیست تخمدان نشانه یا علائمی ندارد، اما گاهی اوقات باعث درد و خونریزی می شود. اگر قطر کیست بیش از ۵ سانتیمتر باشد، ممکن است با جراحی برداشته شود.
در این مطلب به تفصیل به این موضوع اشاره می کنیم که کیست تخمدان چیست و چگونه درمان می شود؟
انواع کیست تخمدان
دو نوع اصلی از کیست های تخمدان وجود دارد :
کیست های عملکردی تخمدان
شایع ترین نوع هستند. این کیست های بی ضرر بخشی از چرخه قاعدگی طبیعی زنان را تشکیل می دهند و عمر کوتاهی دارند.
کیست های پاتولوژیک
کیست هایی هستند که در تخمدان ها رشد می کنند. ممکن است بی ضرر یا سرطانی (بدخیم) باشند.
علل کیست تخمدان چیست؟
هر یک از انواع آن علل متفاوتی دارند. ما به نوبه خود هر نوع را بررسی خواهیم کرد.
کیست های عملکردی تخمدان
دو نوع کیست تخمدان عملکردی وجود دارد:
- کیست فولیکولار
کیست های فولیکولار شایع ترین نوع کیست های عملکردی هستند و در نتیجه چرخه قاعدگی طبیعی ایجاد می شوند. اگر فرد بارور بوده و در سنین باروری قرار داشته باشد، تخمدان ها ماهانه فولیکول های کیست مانندی را ایجاد می کنند. این فولیکول ها هورمون های مهم استروژن و پروژسترون را تولید می نمایند و همچنین تخمکی را در زمان تخمک گذاری آزاد می کنند. اگر فولیکول نترکد یا تخمک را آزاد نکند، به کیست تبدیل می شود؛ کیست می تواند به رشد ادامه داده و با مایع یا خون پر شود.
- کیست تخمدان لوتئال
این نوع کمتر رایج هست. پس از آزاد شدن تخمک، بافتی به نام جسم زرد باقی می‌ماند. کیست های لوتئال زمانی ایجاد می شوند که جسم زرد از خون پر شود. این نوع به طور معمول در عرض چند ماه از بین می رود. با این حال، گاهی اوقات ممکن است شکافته یا پاره شود و باعث درد ناگهانی و خونریزی داخلی شود.
کیست های پاتولوژیک
دو نوع کیست پاتولوژیک وجود دارد:
- کیست درموئید (تراتوم کیستیک)
کیست های درموئید معمولا خوش خیم هستند. این نوع کیست از سلول هایی که تخمک را می سازند تشکیل می شوند و باید با جراحی برداشته شوند. کیست درموئید شایع ترین نوع کیست پاتولوژیک برای زنان زیر ۳۰ سال است.
- کیست آدنوما
کیست آدنوما، کیست های تخمدانی هستند که از بافت تخمدان ایجاد می شوند. برخی از آنها با یک ماده غلیظ و موکوس مانند پر شده اند، در حالی که برخی دیگر حاوی مایع آبکی هستند.
کیست ادنوما به جای رشد در داخل تخمدان، معمولا توسط یک ساقه به تخمدان متصل می شود. این کیست ها با وجودی که خارج از تخمدان هستند، می توانند بسیار بزرگ شوند. به ندرت سرطانی هستند، اما باید با جراحی برداشته شوند. کیست آدنوما در زنان بالای ۴۰ سال شایع تر است.
علائم و نشانه ها کیست ها
اکثر کیست ها بدون علامت هستند. در صورت وجود علائم هم همیشه برای تشخیص کیست تخمدان مفید نیستند، زیرا سایر بیماری ها مانند آندومتریوز علائم مشابهی با کیست تخمدان دارند.
علائم کیست تخمدان شامل موارد زیر است:
قاعدگی نامنظم و احتمالا دردناک: ممکن است سنگین تر یا سبک تر از قبل باشد.
درد در لگن: یک درد مداوم یا یک درد مبهم متناوب که به قسمت پایین کمر و ران ها گسترش می یابد و ممکن است درست قبل از شروع یا پایان قاعدگی ظاهر شود.
دیسپارونیا: درد لگنی است که در حین رابطه جنسی ایجاد می شود. برخی از زنان ممکن است پس از رابطه جنسی درد و ناراحتی را در ناحیه شکم تجربه کنند.
مشکلات روده: شامل درد هنگام دفع مدفوع، فشار روی روده یا نیاز مکرر به دفع مدفوع می باشد.
مشکلات شکمی: شامل نفخ، تورم یا سنگینی در شکم
مشکلات ادراری: ممکن است در تخلیه کامل مثانه مشکل ایجاد شود یا نیاز به دفع مکرر ادرار باشد.
ناهنجاری های هورمونی: به ندرت، بدن مقادیر غیرطبیعی هورمون تولید می کند و در نتیجه باعث تغییر در نحوه رشد سینه ها و موهای بدن می شود.
برخی از علائم ممکن است شبیه علائم بارداری باشد، به عنوان مثال، حساسیت سینه و حالت تهوع.
عوارض کیست تخمدان چیست؟
کیست تخمدان اغلب مشکلی ایجاد نمی کند، اما گاهی اوقات می تواند منجر به عوارضی شود.
پیچ خوردگی تخمدان
کیست‌هایی که بزرگ هستند، می‌توانند باعث حرکت تخمدان شوند و احتمال چرخش تخمدان افزایش می‌یابد. علائم می‌تواند شامل شروع ناگهانی درد شدید لگن، حالت تهوع و استفراغ باشد. پیچ خوردگی تخمدان همچنین می‌تواند جریان خون را به تخمدان‌ها کاهش دهد یا آن را متوقف کند.
پارگی کیست
در صورت پاره شدن کیست، بیمار درد شدیدی را در ناحیه تحتانی شکم تجربه خواهد کرد. اگر کیست عفونی شود، درد بدتر می شود. از علائم دیگر پارگی کیست می توان خونریزی را نام برد. علائم ممکن است شبیه علائم آپاندیسیت یا دیورتیکولیت باشد.
سرطان
در موارد نادر، کیست ممکن است شکل اولیه سرطان تخمدان باشد.
درمان کیست تخمدان چیست؟
درمان کیست تخمدان بستگی به موارد زیر دارد :
- سن فرد
- آیا بیمار یائسه شده است یا خیر
- اندازه و ظاهر کیست
- آیا بیمار علائمی دارد یا خیر
- زیر نظر داشتن بیمار به صورت دقیق
در بسیاری از موارد، باید صبر کرد و بعد از چند ماه دوباره آزمایش‌های تشخیصی را انجام داد تا مشخص شود که اثری از کیست وجود دارد یا خیر. در این روش اگر فرد علائم خاصی از خود نشان ندهد و یا سونوگرافی تنها یک کیست ساده‌ی کوچک و پر از مایع را نشان داده باشد، بیمار باید به دقت تحت نظر باشد تا در صورت هر گونه تغییری روش‌های درمانی دیگر بر روی او انجام شود. بنابراین از بیمار خواسته می‌شود که بعد از گذشت مدت زمانی دوباره به پزشک مراجعه کرده و با دادن سونوگرافی لگنی دیگری تغییر اندازه‌ی کیست به دقت بررسی شود.
- قرص های ضد بارداری
در این روش داروهای ضد بارداری برای فرد تجویز می‌شود که جلوی تشکیل دوباره‌ی کیست تخمدان گرفته شود. باید توجه کرد که قرص‌های ضد بارداری قادر به کوچک تر کردن کیست‌های تخمدان موجود در بدن نیستند. داروهای ضد بارداری خوراکی نیز ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهند.
- جراحی
در موارد زیر جراحی توصیه می شود :
علائمی وجود دارد.
کیست بزرگ و در حال رشد است.
کیست شبیه کیست عملکردی نیست.
کیست در طی ۲ تا ۳ سیکل قاعدگی باقی می ماند.
دو نوع جراحی که برای درمان آن استفاده می شوند عبارتند از:
لاپاراسکوپی
در این روش جراح یک برش کوچک ایجاد می کند و به کمک ابزارهای بسیار کوچکی کیست را در می‌آورد. در بیشتر موارد، بیمار می تواند در همان روز به خانه برود. این نوع جراحی معمولا بر باروری تأثیر نمی گذارد و زمان بهبودی سریع است.
لاپاراتومی
زمانی که کیست سرطانی باشد این روش توصیه می شود. پزشک یک برش در بالای خط موی شرمگاهی ایجاد کرده و کیست را در می آورد و برای آزمایش به آزمایشگاه می فرستد. در این روش جراحی، بیمار حداقل ۲ روز در بیمارستان می ماند.
تشخیص کیست تخمدان
اکثر کیست های تخمدان هیچ علامتی ندارند، بنابراین اغلب تشخیص داده نمی شوند. گاهی اوقات کیستی که علائمی ایجاد نمی کند در طی معاینه لگن غیرمرتبط یا اسکن اولتراسوند تشخیص داده می شود.
هدف از تشخیص کیست، ارزیابی شکل، اندازه و ترکیب کیست است.
آزمایش های تشخیص کیست تخمدان شامل موارد زیر است:
اسکن سونوگرافی
آزمایش خون
تست بارداری
لاپاراسکوپی
پیشگیری از کیست تخمدان
هیچ راهی برای پیشگیری از ایجاد کیست تخمدان وجود ندارد. با این حال، معاینات منظم لگن امکان درمان زودهنگام را در صورت نیاز فراهم می کند و اغلب می تواند از عوارض جلوگیری کند.
منبع: