اختلالات و بیماری های دستگاه تناسلی زنان
اختلالات دستگاه تناسلی زنان می تواند نتیجه اختلال در یکی از ارگان های تولید مثلی مانند لوله های فالوپ، رحم ، سرویکس ، واژن و پستان باشد . در مدت زمان تولید مثلی اختلالات دستگاه تناسلی زنان اغلب به صورت قاعدگی تغییریافته ،درد لگنی یا ناباروری ظاهر می شوند. سرطان در این سیستم اغلب به هنگام افزایش سن و یائسگی مشاهده می شود.
علت اختلالات دستگاه تناسلی زنان
بنا به دلایلی میزان مرگ و میر و متاستاز حاصل از این نوع سرطان بالا می باشد. بعضی ارگان های سیستم تولید مثلی مانند تخمدان غیر قبل دسترس و معاینه هستند و برخی مثل تخمدان و لوله های فالوپ دارای اعصاب حسی کمتری هستند و علایمی ایجاد نمی کنند. پستان ها دارای حجم زیادی از بافت چربی هستند که تشخیص زودهنگام سرطان را سخت می کند. تنها استثنا موجود سرویکس است که به راحتی در دسترس است و با آزمایش پاپ اسمیر و غربالگری ویروس پاپیلوما ، می توان تا میزان زیادی مرگ و میر ناشی از سرطان سرویکس را کاهش داد.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان می تواند ثانویه به بیماری های مخلل فعالیت سایر ارگان ها مثل مغز، هیپوتالاموس، هیپوفیز،تیروئید، غدد فوق کلیوی ، کلیه و کبد باشد. تظاهرات این بیماری ها به طور کلی بدون ایجاد درد می باشد. متقابلا اختلالات موجود در سیستم تولید مثلی می تواند سبب بروز بیماری هایی در سایر بافت ها گردند.
هورمون های تخمدانی برای حفظ سلامتی بیشتر بافت ها در زنان ضروری می باشد. تغییر در این هورمون ها می تواند سبب استئوپروز یا پوکی استخوان ، آتروفی و التهاب بافت های مرتبط با استروژن ( واژینیت آتروفی شده ) ، تصلب شریان و تغییر حجم قلبی عروقی و افزایش احتمال ابتلا به سرطان (مثل ایجاد سرطان اندومتری به دنبال افزایش استروژن و کمبود پروژسترون) شود.
عملکرد ضعیف سیستم تولیدمثلی می تواند سبب بروز اختلالاتی مثل دیابت حاملگی و سندرم افزایش فشار خون یعنی پره اکلامپسی و اکلامپسی شود. اختلالات دستگاه تناسلی زنان می تواند بسیار پیچیده باشد و تا جایی که تصور می کنید می تواند عملکرد اشتباهی داشته باشد.
سیستم تولید مثلی جنس مونث شامل :
دو تخمدان
هورمون های زنانه ( استروژن و پروژسترون) و تخمک در تخمدان تولید و تا زمان بلوغ در آنجا نگهداری می شوند و در زمان تخمک گذاری رها سازی می شوند.
لوله های فالوپ
دو لوله نازک وجود دارد که تخمدان ها را به رحم متصل کرده و مسیر انتقال تخمک از تخمدان به رحم می باشد.
رحم
درصورت وقوع بارداری ، تخمک بارور شده در رحم لانه گذاری کرده و رشد می کند تا به جنین مبدل گردد.
سرویکس یا گردن رحم
پایین ترین قسمت رحم است که به واژن متصل می شود.
واژن
کانالی عضلانی است که سرویکس را به خارج از بدن مرتبط می کند.
یکی از شایع ترین اختلالات دستگاه تناسلی زنان واژینیت یا التهاب واژنی است که سبب خارش و قرمزی واژن می گردد. واژینیت ممکن است به دنبال تحریک توسط صابون یا استحمام ایجاد گردد. علت دیگر واژینیت، عفونت قارچی است . محل رشد قارچ واژن است و عفونت به هنگام تکثیر سریع ایجاد می شود و سبب بروز علایم می شود که می توان با استفاده از دارو به درمان آن پرداخت.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان؛اختلالات تخمدانی
کیست ها و سندرم تخمدانی پلی کیستیک
همانطور که می دانید وظیفه تخمدان ساخت و رشد دادن تخمک ها در هر ماه است که در نهایت یک تخمک به بلوغ کامل می رسد و از تخمدان آزاد شده و به رحم منتقل می گردد ولی آیا می دانید اگر به جای دیگری منتقل شود، چه اتفاقی خواهد افتاد ؟ هر تخمک توسط گروه هایی از سلول پوشیده شده است که یک حباب محافظ یا فولیکول پر از آب در اطراف تخمک می سازد به طوریکه ترکیب آن دو، مشابه بالونی پر آب است که تخمک درون آن شناور است.
آب ، مایع اطراف تخمک است که از آن محافظت می کند و سلول ها ، بالونی است که مایع را نگهداری می کند. تخمک به محض بلوغ ، فولیکول و تخمدان را ترک کرده و به رحم منتقل می شود. چه اتفاقی برای فولیکول می افتد؟
کیست ها
در حالت عادی فولیکول ها به قطعات ریز دیگری به نام کورپوس لوتئوم تبدیل می شوند که در صورت عدم بارداری، تجزیه شده و سیکل عادت ماهانه برای ماه بعد آغاز می گردد ولی اگر فولیکول دست نخورده باقی بماند ، کیست های تخمدانی به وجود می آیند.
کیست های تخمدانی با گذر زمان بزرگتر می شوند و چون هیچ گونه علایمی ایجاد نمی کنند، احتمالا تا زمانی که پزشک به طور اتفاقی ، آنها را تشخیص نداده است از وجود آنها بی خبر خواهی بود ولی همیشه استثنائاتی وجود دارد. به عنوان مثال کیست ها می توانند خیلی بزرگ شوند و سبب بروز علایمی مثل خونریزی و ناراحتی گردند.
علائم
اغلب کیست های تخمدانی کوچک، خوش خیم و فاقد علائم می باشند.
راه های تشخیص کیست
به خاطر اینکه اغلب کیست های تخمدانی هیچ گونه علایمی ایجاد نمی کند، به صورت اتفاقی برای مثال در طول انجام معاینات بالینی یا انجام سونوگرافی تشخیص داده می شوند.
اگر علایمی مبنی بر وجود کیست بروز کند، پزشک مبادرت به انجام معاینه شکم و معاینات داخلی ( واژنی) می کند و ممکن است قادر به لمس تورم های غیرنرمال کیستی باشد.
سونوگرافی وجود کیست را تایید می کند.
سونوگرافی روشی ایمن و بدون درد است که از امواج صوتی جهت ایجاد تصویر از ساختار ها و ارگان های داخل بدن استفاده می کند. پروب سونوگرافی جهت شناسایی تخمدان ها، روی شکم قرار می گیرد. برای اطلاع از جزئیات بیشتر، پروب کوچک دیگری داخل واژن قرار داده می شود. آزمایش خونیCA125 نیز انجام می شود که در صورت نرمال بودن آن ، کیست غیر سرطانی خواهد بود.
هر چند این آزمایش به تنهایی نمی تواند نشانگر بدخیم یا خوش خیم بودن یک کیست باشد ولی می تواند همراه با سونوگرافی جهت تشخیص به کار رود. آزمایشات دیگر شامل CT اسکن و MRI می باشد که برای اغلب کیست های تخمدانی خوش خیم کارایی ندارد بلکه هنگامی که سونوگرافی موفق نباشد یا نتیجه آزمایش CA125 بالاتر از حد نرمال باشد، از این روش ها استفاده می گردد.
سندرم پلی کیستیک تخمدان (PCOS)
وجود فقط یک کیست تخمدانی ، اختلالاتی جدی به وجود نمی آورد ولی وجود چندین کیست چطور؟ اگر چندین کیست تخمدانی وجود داشته باشند ، می توانند سبب بروز اختلالاتی در ارتباط با باروری گردند. به تشکیل چندین کیست تخمدانی، سندرم پلی کیستیک تخمدانی گفته می شود. ” پلی ” به معنای زیاد و “کیستیک ” به معنای کیست های تخمدانی می باشد ، بنابراین “پلی کیستیک” به معنای “کیست های زیاد ” می باشد. بالون های پر از آبی را تصور کنید که از تخمدان آویزان می باشند ولی هیچ گونه تخمکی در آنها وجود ندارد.
جایگیر هستند و سبب تداخل در رشد تخمک ها می شوند و فولیکول های سالم را درگیر می کنند و به همین دلیل می توانند سبب ناباروری و عادت ماهانه غیرنرمال شوند . برخلاف تصوری که باعث می شود کیست ها به عنوان عامل عدم رشد نرمال تخمک ها معرفی شود، ناتوانی تخمک ها برای رشد نرمال سبب ایجاد کیست ها می شوند تا از بلوغ نرمال تخمک ها جلوگیری کنند ولی در واقع علت اصلی هورمون ها هستند . در زنان مبتلا به سندرم پلی کیستیک تخمدانی ، سطوح غیر نرمالی از هورمون های موثر بر تولید مثل وجود دارد.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان : اختلالات رحمی
اندومتریوز
همزمان با بلوغ تخمک در تخمدان ، رحم نیز دچار تغییراتی می شود و تا وقتی که بارداری اتفاق نیفتد، هر ماه به ساخت لایه پوشاننده ای از بافت به نام بافت اندومتر می پردازد . طی تغییرات حاصله در رحم اغلب زنان حالت نفخ، گرفتگی و درد خفیف را در شکم احساس می کنند ولی در اندومتریوز علایمی مثل درد شدید بروز می کند.
بافت اندومتری ساخته شده در رحم فقط در رحم یافت می شود و به طور طبیعی از طریق کانال واژن خارج می شود اما در برخی از زنان این بافت در خارج از رحم و بر روی تخمدان ها ، لوله های رحمی ، مثانه و حتی در موارد نادری در سوراخ های بینی و ریه ها رشد می کند. هنگامی که بافت اندومتری در خارج از محل نرمال رشد می کند، دوره مشابه با بافت داخل رحمی را طی می کند و هر ماهه ساخته و تخریب می شود اما بر خلاف خروج بافت های اندومتری رحمی از واژن، بافت اندومتر خارج رحمی نمی تواند از محل خود خارج شود.
به همین دلیل بافت های مرده در داخل حفره شکمی مانده و سبب ایجاد دردهای شدیدی می شود. اندومتریوز علاوه بر ایجاد درد در طول عادت ماهانه در حین مقاربت جنسی و عادت ماهانه غیر نرمال نیز سبب درد شدیدی می شود و ممکن است سبب بروز ناباروری نیز گردد. اگرچه علل اندومتریوز می تواند متفاوت باشد، برخی بیماران گزارش داده اند که هورمون درمانی جهت کنترل تولد، می تواند علایم را تقلیل دهد. موارد شدید بیماری نیازمند انجام جراحی است.
منبع: