همه چیزهایی که باید درباره بیماری فتق بدانید
بیماری فتق هنگامی رخ می‌دهد که یکی از اندام‌ها، از داخل دریچه نگهدارنده بافت یا عضله در جای خود، فشاری را به سایر اندام‌های جانبی وارد نماید. برای مثال، این امکان وجود دارد که روده از ناحیه ضعیف شده در دیواره شکم، به سمت بیرون منحرف شود.
بسیاری از فتق‌ها، در ناحیه شکم و حد فاصل بین قفسه سینه و کشاله‌های ران رخ می‌دهند. البته امکان وقوع آن‌ها در قسمت فوقانی ران یا کشاله ران نیز وجود دارد. آن‌ها معمولا تهدیدکننده زندگی افراد نیستند اما به خودی خود نیز درمان نمی‌شوند. در برخی موارد برای جلوگیری از ایجاد عوارض خطرناک‌تر، بیمار باید جراحی شود.
نشانه‌های فتق چیست؟
متداول‌ترین نشانه فتق، ایجاد توده یا ناحیه ورم کرده در قسمت آسیب دیده است. برای مثال در فتق اینگوینال، یک ناحیه ورم کرده در هر یک از طرفین استخوان شرمگاهی، در نقطه تلاقی کشاله ران و عضله ثانویه، تشکیل می‌شود. به‌هنگام دراز کشیدن، حالت توده‌ای شکل ناپدید می‌شود اما موقع ایستادن، خم شدن یا سرفه کردن عارضه فتق به‌خوبی احساس می‌شود. علاوه‌بر‌این، ممکنه در اطراف ناحیه توده‌ای شکل درد ناخوشایندی را احساس کنید.
علائم فتق هیاتال
بیماری فتق در اکثر موارد، فاقد هرگونه علائم آشکاریست. شما اطلاعی راجع به ابتلا به این بیماری ندارید، درصورتیکه آزمایشات متداول سالیانه را انجام دهید و یا به خاطر یک بیماری دیگر مورد معاینه پزشکی قرار بگیرید، آنگاه متوجه آن خواهید شد. برخی انواع فتق، علائم مخصوص به خود را دارند؛ مثل فتق هیاتال. سوزش معده، مشکل در بلعیدن غذا و درد قفسه سینه از جمله این علائم محسوب می‌شوند.
برگرداندن آسیب ناشی از بیماری به حالت عادی (ریکاوری از فتق)
توجه کردن به علائم فتق، موضوع به‌شدت مهمی محسوب می‌شود؛ چرا‌که این عارضه در‌صورت عدم درمان، به مرور از بین نمی‌رود. پس، به محض روبرو شدن با آن‌ها مراجعه به پزشک الزامیست. پس از معاینات پزشکی، میزان وخامت و نحوه درمان بررسی می‌شوند. فتق دارای عوارض جانبیست که زندگی بیمار را تهدید می‌کند. بروز هرگونه علائمی مانند تهوع، استفراغ، تب یا درد ناگهانی باید به مرکز خدمات اورژانس مراجعه کنید.
توجه داشته باشید که مراقبت‌های پزشکی زودرس، تغییرات در سبک زندگی، شدت علائم را به حداقل می‌رسانند. البته، جراحی تنها روش موجود برای درمان مؤثر بیماری فتق است. سه نوع مختلف از روش‌های جراحی برای درمان فتق در دسترس هستند که جراح بهترین روش را به شما پیشنهاد می‌دهد. پیش‌بینی و تجویز جراحی، یک درمان موثره که به ماهیت بیماری، علائم و سطح کُلی سلامت بدنی بیمار وابسته است. گاهی اوقات، فتق پس از جراحی مجدداً به حالت سابق برمی گردد.
علل ایجاد بیماری فتق
ضعیف بودن عضلات و فشارهای شدید به آن‌ها به طور همزمان، فتق را پدید می‌آورد. به همین علت، سریعا یا به مرور زمان گسترش می‌یابد. برخی عوامل رایج بروز فشار بیش از حد به عضلات، ضعیف شدن آن‌ها و نهایتاً ظهور بیماری فتق عبارتند از:
بیماری مادرزادی که در دوران جنینی یا از زمان تولد ظاهر می‌شود.
افزایش سن
آسیب ناشی از مصدومیت یا جراحی
سرفه مزمن یا بیماری گرفتگی حاد ریوی (COPD)
تمرینات سنگین یا بلند کردن اشیای بزرگ با وزن زیاد
بارداری، خصوصاً چندین بارداری
یبوست که همزمان با حرکت روده، فرد را تحت فشار قرار می‌دهد.
چاقی یا اضافه وزن
ایجاد سیالات داخل شکم یا آسیت
علاوه‌بر‌این، عوامل دیگری نیز وجود دارند که خطر ایجاد بیماری فتق را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:
سابقه شخصی یا خانوادگی از فتق
بالا رفتن سن
بارداری
اضافه وزن یا چاقی
یبوست مزمن
سرفه مزمن (احتمالاً بدلیل افزایش مستمر فشار روی شکم)
فیبروز کیستیک
سیگار کشیدن (منجر به تضعیف بافت پیوندی می‌شود)
تولد به صورت نارس یا با وزن کم در هنگام تولد
تشخیص بیماری فتق
پزشک ابتدا یک معاینه معمولی را روی بدن شما انجام می‌دهد. در طول معاینه، پزشک به دنبال تشخیص توده در نواحی شکم یا کشاله ران است. این برآمدگی در حالت سرپا، سرفه کردن یا فشار بدنی بزرگتر می‌شود. سپس، پزشک سابقه پزشکی بیمار را مشاهده می‌کند. بدین ترتیب سؤالات مختلفی از بیمار پُرسیده می‌شود، برخی از این سؤالات عبارتند از:
چه زمانی برای اولین بار متوجه برآمدگی توده‌ای شدید؟
آیا علائم دیگری را هم تجربه نموده‌اید؟
به نظر شما، عامل خاصی منجر به بروز این عارضه شده است؟
کمی راجع به سبک زندگی‌تان با من صحبت کنید. آیا شغلتان مستلزم بلند کردن اشیای سنگین است؟ آیا به صورت صحیح و منظم ورزش می‌کنید؟ آیا در گذشته سیگاری بودید؟
آیا سابقه فتق در خانواده یا خودتان وجود دارد؟
آیا در ناحیه شکم یا کشاله ران، جراحی انجام داده‌اید؟
همچنین ممکنه پزشک از آزمایشات تصویربرداری، برای تشخیص بیماری استفاده کند؛ این آزمایشات عبارتند از:
اولتراسوند شکمی: با استفاده از امواج صوتی فرکانس بالا، تصویری از ساختارهای داخل بدن ایجاد می‌شود.
سی‌تی‌اسکن: اشعه ایکس با فناوری رایانه‌ای ترکیب می‌شود، تا تصویر دلخواه ایجاد شود.
اسکن MRI: ترکیبی از امواج مغناطیسی قوی، و امواج رادیویی، برای تولید تصویر بکار می‌روند.
درصورتیکه تردیدی راجع‌به فتق هیاتال وجود داشته باشد، پزشک به دنبال استفاده از آزمایشات تکمیلی خواهد بود، تا وضعیت داخلی شکم بیمار را دقیق‌تر بررسی کند.
اشعه ایکس باریومی یا گاستروگرافین: شامل یک سری تصاویر پرتو X است که از مجرای گوارشی به دست می‌آیند. تصاویر پس از خوردن نوشیدنی حاوی دیاتروزات مگلومین و دیاتروزات سدیم (گاستروگرافین) یا محلول باریوم مایع به دست می‌آیند. هر دو تصویر بخوبی روی تصاویر پرتو X به چشم می‌آیند.
آندوسکوپی: دوربین کوچک متصل به لوله از داخل گلو عبور کرده و وارد مری و شکم می‌شود.
جراحی فتق
درصورتیکه فتق بزرگتر شود، حالت دردناکی پیدا می‌کند، ممکنه جراح به این نتیجه برسد که جراحی بهترین راه حل است. برای مثال، شکاف ایجاد شده در دیواره شکم در طول جراحی، منجر به درمان فتق می‌شود. رایج‌ترین کار، پوشش دادن حفره به وسیله توری جراحی است.
امکان درمان بیماری فتق، با هر دو روش جراحی باز یا لاپاراسکوپی وجود دارد. جراحی لاپاراسکوپیک، از یک دوربین کوچک و تجهیزات مینیاتوری جراحی، برای ترمیم فتق استفاده می‌کند. برای این کار فقط چند بُرش کوچک ایجاد می‌شود. ضمناً به بافت‌های اطراف آسیب کمتری وارد می‌شود. در طول جراحی، جراح بُرشی را در نزدیکی فتق ایجاد می‌کند. سپس ناحیه بیرون زده، به سمت محل اصلی‌اش فشار و کاملاً بخیه زده می‌شود. با قرار دادن توری جراحی تقویت شده که در نهایت، قسمت بُرش خورده ترمیم می‌شود.
تمامی فتق‌ها، از طریق جراحی لاپاراسکوپی قابل درمان نیستند. در صورتی که درمان از طریق جراحی باز در دستور کار باشد، یک سری تعاملات بین جراح و بیمار صورت می‌گیرد تا بهترین گزینه جراحی شناسایی شود.
ریکاوری
احتمالاً پس از انجام جراحی، در اطراف ناحیه مربوطه احساس درد خواهید کرد. پزشک با تجویز یک سری داروها، به دنبال کاهش درد است. مطمئن شوید که دستورالعمل‌های پزشک، علی الخصوص دستورالعمل‌های مراقبت از زخم، را به صورت کامل رعایت می‌کنید. در صورت بروز هرگونه علائم از جمله عفونت، تب، قرمز شدن یا فرورفتگی ناحیه و دردی که ناگهان تشدید می‌شود، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
پس از درمان فتق، تا چند هفته قادر به انجام حرکات معمول روزانه نخواهید بود. باید از هرگونه فعالیت شدید اجتناب کنید. ضمناً در همین دوره، از بلند کردن اشیای سنگین‌تر از ۴ کیلوگرم خودداری کنید. جراحی باز، معمولاً دوره بازیابی طولانی‌تری را نسبت به جراحی لاپاراسکوپی در پی دارد. جراح به شما اعلام می‌کند که چه زمانی می‌توانید به روال کار عادی خود برگردید.
انواع بیماری فتق
بیماری فتق به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. در ادامه به تعدادی از رایج‌ترین حالت‌ها اشاره می‌کنیم.
فتق اینگوینال، شایع‌ترین حالت فتق محسوب می‌شود. این حالت هنگامی رخ می‌دهد که روده‌ها به یک نقطه ضعیف یا قسمت پایینی دیواره شکم فشار وارد می‌کنند و ممکنه کانال اینگوینال دچار پارگی شود. این حالت اکثراً در مردان شایع است.
کانال اینگوینال در کشاله ران وجود دارد. در مردان، طناب اسپرماتیک از شکم به کیسه بیضیه می‌رود. این طناب بیضه‌ها را در جای خود ثابت نگه می‌دارد. در زنان، کانال اینگوینال شامل رباطیست که رحم را در جای خود ثابت نگه می‌دارد.
این فتق اکثراً در مردان رویت می‌شود. بیضه‌ها کمی پس از تولد، از داخل کانال اینگوینال به سمت پایین حرکت می‌کنند. انتظار می‌رود که این کانال‌ها پس از عبور از آن‌ها، کاملاً بسته شوند. گاهی اوقات کانال به درستی بسته نمی‌شود. بدین ترتیب با یک ناحیه تضعیف شده روبرو می‌شویم.
فتق هیاتال هنگامی رخ می‌دهد که بخشی از شکم از مکان اصلی خود خارج شده و رو به بالا به سمت دیافراگم و حفره قفسه سینه منحرف می‌شود. دیافراگم یک عضله تک لایه است که با منقبض شدن و کشیدن هوا به داخل ریه‌ها، امکان تنفس را فراهم می‌سازد. دیافراگم اندام‌های شکمی را از قفسه سینه جدا می‌کند.
این نوع بیماری فتق، غالباً در افراد بالای ۵۰ سال رویت می‌شود. توجه داشته باشید که علت اصلی این بیماری در کودمان، مادرزادی است.
منبع: