رشته علوم و مهندسی آب مناسب چه کسانی است؟
رشته علوم و مهندسی آب یک رشته میانرشتهای (Interdisciplinary) است؛ در سال 91 وزارت علوم پس از بازنگری رشتههای آب، رشته کشاورزی-آب و رشته عمران-آب را از لیست رشتههای خود حذف و رشته جدیدی با برنامه درسی بازنگری شده، تحت عنوان رشته علوم و مهندسی آب تعریف کرد.
امروزه رشته علوم و مهندسی آب در سطح جهانی بسیار مورد توجه است زیرا با توجه به افزایش روز افزون جمعیت و توسعه صنایع، منابع محدود آب شیرین قابل دسترس در معرض انواع آلودگیهای میکروبی و شیمیایی قرار گرفته است؛ آلایندههای فراوانی از طریق فاضلابهای شهری، صنعتی و زهآبهای کشاورزی منابع حیاتی انسانها را بهطور جدی مورد تهدید قرار دادهاند و این روند، رفته رفته به گونهای شده که دسترسی به آب کافی و مناسب در برخی از کشورها به یک بحران جدی تبدیل شده است. همچنین، بحران آب در ایران تحت تأثیر 4 عامل رشد جمعیت، کشاورزی کمبازده، مدیریت ناکارآمد در سایه عطش توسعه، و تغییرات اقلیمی شدید قرار دارد.
رشته علوم و مهندسی آب، طیف گستردهای از دانشها در زمینه آب را در بر میگیرد. این رشته مناسب کسانی است که علاقهمند به حوزه مسائل مرتبط با آب هستند. همانطوری که گفته شد، رشته علوم و مهندسی آب یک رشته میانرشته ای بوده و دارای انعطافپذیری زیادی است. اصولا موضوع آب یک موضوع میانرشتهای بوده و میتواند تعامل خوبی با همه رشتههای مختلف دانشگاهی داشته باشد. گستردگی رشته مهندسی آب به حدی است که دانشجویان آن ملزم هستند تا درسهایی از رشتههایی دیگر مانند فناوری اطلاعات، مهندسی صنایع، مهندسی محیط زیست، مهندسی کشاورزی (زراعت، باغبانی و گیاهپزشکی)، جغرافیا، اقتصاد، علوم اجتماعی و حقوق را بگذرانند.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته علوم و مهندسی آب بیشتر کاربرد دارند؟
رشته علوم و مهندسی آب نیازمند تسلط کامل بر درسهای زیر است که در مقطع متوسطه دوم تدریس می شوند:
ریاضی: درس ریاضی جزو مهمترین درسهایی است که قبل از ورود به رشته علوم و مهندسی آب و در مقطع متوسطه باید خیلی خوب آن را یاد گرفت. مبحث مشتق و کاربرد مشتق در این رشته بسیار پرکاربرد بوده و در مسایلی همچون بهینهسازی شبکههای انتقال آب و برآورد پروژه بهکار گرفته میشود. مبحث احتمال ریاضی نیز در آمار و احتمال مهندسی و بهخصوص در درس هیدرولوژی بسیار مهم محسوب میشود، زیرا عمکلرد هر پروژه آبی بستگی به پیش بینی وقایع هیدرولوژیکی در آینده دارد. بعنوان مثال، اگر بارندگی در یک روز مشخص مورد نظر بوده و بخواهیم آن را برای یک طرح یا پروژه آبی پیشبینی کنیم مقدار آن میتواند کاملا تصادفی باشد.
این دروس در تحصیلات تکمیلی در قالب ریاضیات مهندسی و ریاضیات مهندسی پیشرفته مطرح میشوند. از همین رو تسلط کامل روی مباحث ریاضی دبیرستان مانند انتگرال، مشتق، هندسه، احتمال و بردارها بسیار ضروری است.
فیزیک: درس فیزیک بهصورت مستقیم و غیر مستقیم کاربرد زیادی در رشته علوم و مهندسی آب دارد. فیزیک 1 جزو درسهای علوم پایه این رشته بوده و در درسهای تخصصی مانند مکانیک سیالات، مکانیک خاک، استاتیک، مقاومت مصالح، مصالح و روشهای ساختمانی، سازههای بتن مسلح 1، مهندسی پی، مبانی مهندسی سد و طراحی سدهای خاکی کاربرد دارد. دانش آموزان دبیرستان در درس فیزیک و بهخصوص در مباحث زیر باید کاملا مسلط باشند:
فیزیک و اندازهگیری
کار، انرژی و توان
ویژگیهای فیزیکی مواد مانند نیروهای بین مولکولی، فشار در شارهها، نیروی شناوری و اصل ارشمیدس، شاره در حرکت و اصل برنولی
دما و گرما: دما و دما سنجی، گرما، تغییر حالتهای ماده و روشهای انتقال گرما
دینامیک: قوانین حرکت نیوتون
نوسان و امواج: موج و انواع آن، مشخصههای موج، بازتاب موج و شکست موج
شیمی: مهمترین کلمه رشته علوم و مهندسی آب، یعنی آب و دانستن فرمولهای شیمیایی و مطالب پایان ناپذیر پیرامون آب و اجزای آن، همه و همه نیازمند درک درستی از مباحث شیمی و تسلط کامل بر این مباحث هستند. از جمله درسهایی که در سطح کارشناسی بهصورت مستقیم و غیر مستقیم در ارتباط با درس شیمی هستند، میتوان به شیمی عمومی، کیفیت آب، آلودگی آب و خاک، اصول مهندسی تصفیه آب و فاضلاب و مهندسی محیط زیست اشاره داشت.
جغرافیا: این درس نیز یکی از دروسی مهمی بوده و ارتباط نزدیکی با درسهایی مانند نقشه برداری، عکسهای هوایی و تصاویر ماهوارهای، مبانی سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی دارد. برای آشنایی با این مباحث، مشاهده مجموعه فیلمهای آموزشی زیر پیشنهاد میشود.
انسان و محیط زیست: در درسهایی مانند انسان و محیط زیست، ارزیابی محیط زیست و مهندسی محیط زیست کاربرد دارد.
دروس عمومی: مانند ادبیات فارسی، زبان انگلیسی و دروس گروه معارف اسلامی نیز در رشته علوم و مهندسی آب وجود دارند که دانشجویان بایستی حدود 24 واحد آنها را همانند دیگر رشتههای مهندسی بگذرانند. در پایان به شدت توصیه میشود که علاقهمندان به تحصیل در رشته مورد بحث، درس زبان انگلیسی را کاملا مسلط باشند؛ زیرا این درس در رشته علوم و مهندسی آب بسیار پر کاربرد است، بهطوری که دیده شده دانشجویانی که مسلط به انگلیسی هستند، در تحصیلات تکمیلی موفقتر بوده و بورسیه کشورهای اروپا و آمریکا میشوند.
گرایشهای رشته علوم و مهندسی آب برای ادامه تحصیل چه هستند؟
رشته علوم و مهندسی آب در دوره ارشد و دکتری از گرایشهای زیر تشکیل شده است:
سازههای آبی
آبیاری و زهکشی
هواشناسی کشاورزی
هیدروانفورماتیک
رودخانه و اکوسیستمهای آبی
مدیریت و برنامهریزی منابع آب
آثار و سازههای تاریخی آب
مهمترین دروس دانشگاهی رشته علوم و مهندسی آب چه هستند؟
در ادامه، فهرستی از مهمترین دروس دانشگاهی رشته علوم و مهندسی آب را آوردهایم:
(+) مکانیک سیالات
هیدرولیک مجاری روباز
(+) مکانیک خاک
طراحی سازههای آبی
مبانی و روشهای آبیاری
مبانی زهکشی
هیدرولوژی آبهای سطحی
(+) آبهای زیرزمینی
(+) مقاومت مصالح
مهندسی منابع آب
حفاظت آب و خاک
ایستایی
(+) نقشه برداری
(+) مبانی محیط زیست
هوا و اقلیمشناسی
(+) آمار و احتمالات مهندسی
(+) هیدرولوژی مهندسی
طراحی سامانههای آبیاری سطحی
طراحی سامانههای آبیاری تحت فشار
(+) رابطه آب و خاک و گیاه
مهندسی رودخانه
متره و برآورد پروژههای آبی
کیفیت آب
(+) برنامهنویسی رایانهای
(+) اقتصاد مهندسی
فارغ التحصیل رشته علوم و مهندسی آب در چه کارها و صنایعی میتواند شاغل شود؟
با توجه به گستردگی و ارتباط نزدیکی که رشته علوم و مهندسی آب با رشتههای دیگر دارد، زمینههای اشتغال مربوط به آن بسیار زیاد و متنوع هستند. فارغ التحصیلان این رشته، میتوانند در بخشهای زیر مشغول بهکار شوند:
وزارت نیرو مانند شرکتهای آب منطقهای، شرکتهای آب و فاضلاب شهری و روستایی
وزارت جهاد کشاورزی
مهندسین مشاور آب و خاک
شرکتهای خصوصی مشاور و پیمانکاری
شیلات
بازار کار رشته علوم و مهندسی آب به چه صورت است؟
بهطور کلی فارغ التحصیلان رشته علوم و مهندسی آب را میتوان به 2 دسته تقسیم کرد:
دسته اول کسانی هستند که علاوه بر داشتن علم و دانش اساسی آب، در بخشهای مرتبط با آب مانند سازههای آبی، آب کشاورزی، آب شهری، مهندسی زهکشی و اجرای طرحهای آبیاری در حد کارشناسی تسلط دارند.
فارغ التحصیلان که در این دسته جای میگیرند علاوه بر داشتن دانش پایه در زمینه آب، در یکی دیگر از رشتههای فنی و مهندسی مانند عمران، کامپیوتر و یا رشتههای علوم انسانی دارای دانش و اطلاعات پایه هستند.
پیش از هر چیز، طبیعی است که انتظارات حرفهای از دانش آموختگان این 2 دسته متفاوت خواهد بود. اما همانطوری که گفته شد، فارغ التحصیلان رشته علوم و مهندسی آب علاوه بر کار در ادارات زیر مجموعه وزارت نیرو و جهاد کشاورزی، میتوانند در بخش خصوصی ابتدا به عنوان مهندس مشاور کسب تجربه کنند و با انواع پروژههای آب در بخشهای مختلف مانند کشاورزی، انتقال آب، منابع آب، مهندسی رودخانه، اجرای سازههای حفاظتی در رودخانه، سد سازی، ایستگاههای پمپاژ آب، اجرای سیستمهای آبیاری تحت فشار و زهکشی اراضی آشنا شوند.
همچنین یادگیری نرمافزارهای تخصصی حوزه آب که در دانشگاه بیشتر به صورت نظری (تئوریک) تدریس میشوند، موثر بوده و میتواند فرآیند اشتغال فارغ التحصیلان رشته علوم و مهندسی آب را تسهیل کند. از جمله این نرمافزارها میتوان به مواردی همچون GIS ،Hec-Ras ،AutoCad ،Flow3D ،Fluent ،Hammer اشاره داشت و یک دانش آموخته رشته علوم و مهندسی آب باید کاربرد و نحوه عملی استخراج اطلاعات و دادهها از آنها را بداند. ناگفته نماند بسیاری از افراد بعد از کسب تجربه کار در شرکتهای خصوصی، اقدام به تاسیس شرکتهای مشاور و پیمانکاری میکنند.
برای ورود به بازار کار، علاوه بر آشنایی با مهارتهای تخصصی رشته مورد نظر باید با سایر مهارتهای فردی هم آشنایی داشته باشید. در حقیقت، این مهارتهای فردی هستند که یک شخص را از میان رقبا متمایز میکنند و سبب موفقیت او در زمینهها و موقعیتهای شغلی میشوند. چنین مهارتهایی سبب تعامل بهتر فرد در سازمان و محیطهای کاری خواهد شد و به طور معمول با نام «مهارتهای نرم» از آن نام میبرند.
منبع :