۹ تکنیک کاربردی آموزش مدیریت مالی به کودکان – پول برای برآورده کردن نیازها و خواسته‌ها در جامعه‌ی ما ضروری است و همه به مهارت‌های مدیریت مالی نیاز دارند.
منابع درآمد فرزندان
هدایا
در صورت تمایلِ کودک می‌توان در روزهای تولد و تعطیلات به‌جای هدیه از مقادیر اندک پول به‌عنوان هدایای نقدی استفاده کرد. می‌توانید بخش اصلی هدایای نقدی بزرگ‌تر را برای استفاده در آینده در نوعی پس انداز سرمایه گذاری کنید. این کار فرصتی برای تعیین اهداف بلندمدت و ابزاری را برای اجرای آنها به کودک می‌دهد.
پاداش
بعضی از والدین برای پاداش دادن به کودک برای نمرات خوب یا رفتار مناسب به او پول می‌دهند. ولی این پول می‌تواند کارکرد رشوه را داشته باشد و این پیام را به کودک برساند که رفتار مناسب، قیمتی دارد.
بنابراین بهتر است در موقعیت‌هایی که ارتباطی به استفاده از پول ندارند، از آن استفاده نکنیم. تحسین کردن، لبخند زدن و در آغوش گرفتن، روش‌های خوبی برای تشویق کودک به داشتن رفتار مناسب و نمرات خوب هستند.
پول‌توجیبی
پول‌توجیبی مبلغ مشخصی پول است که به‌طور منظم به کودک داده می‌شود. پول‌توجیبی دادن به کودک ابزار مناسبی برای شروع آموزش اصول اولیه‌ی مدیریت مالی به کودک است. گاهی در نخستین سال‌های مدرسه (بین ۷ تا ۹ سالگی) کودکان می‌توانند مدیریت مبالغ منظم پول را برای هزینه‌های خود در چند روز شروع کنند.
پول‌توجیبی برای مواردی (مانند ناهار مدرسه، فعالیت‌ها و تنقلات) هزینه می‌شود که والدین در هر صورت باید هزینه‌ی آنها را بپردازند. بنابراین شما پول اضافه‌ای به کودک پرداخت نمی‌کنید. هدف از پول‌توجیبی، انتقال بخشی از مسئولیت تعیین هدف، برنامه‌ریزی، اجرا و آموزش تکنیک های تصمیم گیری از شما به فرزندتان است.
مقدار پول‌توجیبی
۳ عامل، مبلغ مناسب پول‌توجیبی را تعیین می‌کند: توانایی مالی شما، مرحله‌ی بلوغ و سن کودک و مواردی که پول‌توجیبی برای آنها هزینه خواهد شد. میزان پول‌توجیبی باید متناسب با بودجه‌ی شما باشد، نه مبلغی که دوستان فرزندتان دریافت می‌کنند یا مبلغی که فرزندتان می‌خواهد داشته باشد.
با بزرگ‌تر شدن کودک و افزایش مسئولیت‌های او در مدرسه و جامعه، مبلغ پول‌توجیبی نیز افزایش می‌یابد، زیرا باید در دوره‌های برنامه‌ریزی طولانی‌تری هزینه شود. در ابتدا، دوره‌ی برنامه ریزی کوتاه مدت دو یا سه روزه مناسب است. ولی در سنین بالاتر می‌توان پول‌توجیبی را به‌صورت هفتگی پرداخت کرد.
پول‌توجیبی باید برای کدام فعالیت‌ها و عملکردها هزینه شود؟
برای جلوگیری از اختلاف و اطمینان یافتن از اینکه فرزندتان به‌خوبی می‌تواند پول‌توجیبی خود را مدیریت کند، هر دوی شما باید جواب این سؤال را بدانید. فراموش نکنید که با بزرگ‌تر شدن فرزندتان، مسئولیت‌های او در مدرسه و در جامعه افزایش می‌یابد و باید مبلغ پول‌توجیبی او را افزایش بدهید.
پول‌توجیبی باید بیشتر از مبلغ لازم برای هزینه‌های ضروری مانند ناهار مدرسه و کرایه‌ی اتوبوس باشد. اگر می‌خواهید فرزندتان تجربه‌های ارزشمندی در تصمیم گیری و یادگیری درمورد محدودیت‌های پول به دست بیاورد، باید مبلغ اضافه‌ای را برای خرج کردن یا پس‌انداز کردن به او بدهید. می‌توانید با یکدیگر تصمیم بگیرید که چه مبلغی با بودجه‌ی شما تناسب دارد. فراموش نکنید که این مبلغ اضافه موجب می‌شود که بچه‌مدرسه‌ای شما در تعیین اولویت‌ها و انتخاب کردن، تجربه‌هایی به‌دست بیاورد.
پول‌توجیبی شامل چه مواردی نمی‌شود
پول‌توجیبی مبلغی نیست که برای کارهای معمول در خانه می‌پردازید؛ بلکه فرصتی برای آموزش مدیریت مالی است. اگر پول‌توجیبی به پاداشی برای انجام کارهای معمول خانه مانند مرتب کردن رخت‌خواب و چیدن میز غذا تبدیل شود، زمان انجام‌نگرفتن این کارها مجبور می‌شوید که از دادن پول‌توجیبی اجتناب کنید. در این صورت دریافت پول‌توجیبی به‌جای اینکه فرصتی برای به دست آوردن تجربه در مدیریت مالی باشد، به مسئله‌ای احساسی میان شما تبدیل می‌شود.
فرزند شما به‌عنوان عضوی از خانواده، حقوق (مانند دریافت بخشی از درآمد خانواده) و مسئولیت‌هایی (مانند کمک به مرتب کردن خانه) دارد. اگر کودک از انجام برخی از این مسئولیت‌ها شانه خالی می‌کند، بهتر است با این مشکل به‌عنوان موضوعی جدا از مسئله‌ی پول‌توجیبی برخورد کنید. البته نباید اهمیت قدردانی از کمک‌های او در انجام کارهای معمول در خانه را فراموش کنید.
درآمدهای فرزندان در ازای انجام کارهای اضافه در خانه
گاهی والدین برای انجام کارهای خاصی در خانه (که فقط گاهی انجام می‌شوند) مانند تمیز کردن گاراژ یا شستن حفاظ پنجره‌ها، مبلغی را به فرزند خود می‌پردازند. این مبلغ پول‌توجیبی کودک را تکمیل می‌کند و انجام این وظایف توسط کودک نیز کارها و زحمات والدین در خانه را کاهش می‌دهد.
باید نحوه‌ی تعیین دستمزد کودک را از قبل مشخص کنید و به او بگویید که در ازای آن چه انتظاراتی از او دارید. مانند دادوستدی واقعی عمل کنید؛ درست مانند زمانی که فرد دیگری را استخدام کرده‌اید. گاهی برای افزایش احتمال انجام درست کار باید چیزهایی را به کودک آموزش بدهید. فرزندتان پس از استخدام، مزدگیر است؛ درست مانند هر کس دیگری که برای انجام کار موردنظر استخدام می‌کنید. اگر کودک تصمیم بگیرد که انجام کار را رها کند، زیرا آن را دوست ندارد، آیا میان شما مسئله‌ای احساسی به‌وجود می‌آید؟
صدقه یا اعانه
بعضی از والدین هر زمان که فرزندشان به پول نیاز دارد، مبلغی را به او می‌دهند. ولی این روش به آموزش مدیریت مالی به کودک کمکی نمی‌کند، چون مقدار پول و زمان پرداخت آن هرگز مشخص و قطعی نیست. با این روش کودکان به درخواست پول و فریب دادن والدین عادت می‌کنند و سعی می‌کنند تا جای ممکن از آنها پول بگیرند.
هر بار که کودک تقاضای پول می‌کند، تصمیم‌گیری درمورد پرداخت یا عدم پرداخت پول، زحمت و دردسر بزرگی برای والدین می‌شود. به‌علاوه پیگیری اینکه کودک چه مقدار پول خرج می‌کند، برای والدین دشوار می‌شود. اگر هر بار که کودک تقاضای پول می‌کند، مبلغی را به او بپردازیم، روش مناسبی را برای آموزش مدیریت مالی به او در پیش نگرفته‌ایم.
موارد خاص چطور؟
گاهی، موارد خاصی پیش می‌آید که باید علاوه‌بر پول‌توجیبی و دستمزدها، پول دیگری را نیز به کودک پرداخت کنید. حتی اگر پول‌توجیبی مناسبی را مشخص کرده‌اید، به کودک بگویید که هر زمان نیازهای مالی خاصی به‌وجود بیاید، باید درمورد آنها گفت‌وگو کنید. به‌این‌ترتیب می‌توانید به‌همراه فرزندتان تصمیم بگیرید که آیا این مورد خاص، دارای مزیت‌های بلندمدتی است و بودجه‌ی شما با هزینه‌های مربوط تناسب و هم‌خواهی دارد یا نه. اگر مورد خاص پیش‌آمده با بودجه‌ی شما تناسب دارد، می‌توانید علاوه‌بر پول‌توجیبی مبلغی را به کودک بپردازید.
قرض دادن به کودک نیز روش دیگری است. ولی مبلغ این قرض باید به‌اندازه‌ای باشد که کودک به‌راحتی بتواند ظرف چند هفته از پول‌توجیبی یا درآمدهایش آن را به شما پس بدهد. برای قرض دادن، هر دو نفر شما باید درمورد برنامه و جدول زمانی بازپرداخت به توافق برسید. برای یادآوری، تاریخ‌های پرداخت را روی تقویم بنویسید.
اگر این مبلغ با بودجه‌ی شما تناسب ندارد، وضعیت مالی‌تان را برای کودک توضیح دهید و به او یاد بدهید که پول همیشه در دسترس نیست و گاهی محدودیت‌هایی وجود دارد.
اگر این «موارد خاص» زیاد پیش می‌آیند، باید همراه با فرزندتان شرایط موجود را بررسی کنید. در این شرایط یا مقداری از درآمد خانوادگی که به کودک داده می‌شود بیش‌ازحد اندک است یا خواسته‌های او خارج از حدمعمول است (شاید هم ترکیبی از هر دو مورد درست باشد).
با همدیگر مشکل را تجزیه‌وتحلیل و راه‌حلی پیدا کنید. شاید لازم است که خواسته‌های کودک واقع‌گرایانه‌تر باشد و باید به کودک کمک کنید تا اولویت‌هایش را مشخص کند. مقدار پول‌توجیبی متناسب با سن، علایق و مسئولیت‌های جدید فرزندتان افزایش پیدا نکرده است. شاید بودجه‌ی خانواده به‌اندازه‌ای نیست که بتوانید مبلغ بیشتری به او بپردازید و او برای تکمیل پول‌توجیبی، به شغلی نیمه‌وقت نیاز دارد.
کسب درآمد در بیرون از خانه
کار کردن در بیرون از خانه گزینه‌ی دیگری است که شما و فرزند نوجوان‌تان می‌توانید به آن نیز فکر کنید. دستمزد دریافتی، پول‌توجیبی فرزندتان را کامل می‌کند، هزینه‌های خواسته‌های درحال افزایش او را تأمین می‌کند و کمی فشار مالی روی والدین را کاهش می‌دهد.
اشتغال فرزندتان باعث می‌شود که رابطه‌ی میان پول و زمان، مهارت‌ها و تلاش را بیشتر درک کند. کار کردن و کسب درآمد به افزایش عزت نفس جوانان کمک می‌کند، زیرا به این ترتیب آنها کشف می‌کنند دارای توانایی هستند که کسی برای آنها پول پرداخت می‌کند.
شاید فرزند نوجوان شما بخواهد در تابستان‌ها یا تعطیلات آخر هفته به‌صورت پاره‌وقت جایی شاغل شود و منبع درآمد ثابتی داشته باشد. رستوران‌ها، مغازه‌های خرده فروشی و تعمیرگاه‌ها، منابع معمول و سنتی اشتغال برای نوجوانان در سنین بالاتر هستند. ولی پیش از آنکه فرزند نوجوان شما به‌دنبال شغلی (سنتی یا غیرسنتی) بگردد، باید مطمئن شوید که کار کردن او در جهت اهداف مهمی است که هر دوی شما تعیین کرده‌اید. بعضی از نوجوانان به‌اندازه‌ای کار می‌کنند که برای انجام تکالیف مدرسه‌شان زمان کافی ندارند و به‌اندازه‌ای خسته می‌شوند که به‌سختی می‌توانند در مدرسه بیدار بمانند.
بعضی از سؤالات مهمی که شما و فرزند نوجوان‌تان باید درنظر داشته باشید عبارت‌اند از:
- نوجوان شما در هفته چند ساعت می‌تواند کار کند؛ بدون اینکه کار کردن او تأثیری منفی بر انجام تکالیف، کارهای مدرسه و مسئولیت‌های او در خانه داشته باشد؟ آیا میزان اشتغال نوجوان شما آن‌قدری است که باعث شده رشته‌‌ی راحت‌تری را در مدرسه انتخاب کند و این مسئله بر فرصت‌های شغلی آینده‌ی او اثر می‌گذارد؟
- آیا نوجوان شما برای وقت‌گذرانی با دوستان و تفریح و استراحت زمان کافی دارد؟
- آیا شغل او موجب محدود شدن فعالیت‌های سایر اعضای خانواده می‌شود؟ ازآنجاکه کار کردن او در بیرون از خانه روی کل خانواده اثر خواهد گذاشت، هر یک از اعضای خانواده باید بداند که کار او مستلزم چه چیزهایی خواهد بود. آیا کار کردن نوجوان شما مستلزم غذا خوردن اعضای خانواده در ساعت‌های نامناسب، استفاده از اتومبیل خانواده یا محول شدن بخشی از کارها و وظایف او در خانه بر دوش فردی دیگری است؟ در اثر کار کردن او چه مشکلات دیگری در خانه ایجاد شده است؟
- آیا کار کردن او در تعطیلات آخر هفته و برنامه‌های تعطیلات خانواده اختلال ایجاد کرده است؟ معمولا می‌توانید پیش از ایجاد مشکلات احتمالی، درمورد آنها صحبت و آنها را برطرف کنید.
اگر موافق هستید که کار در بیرون از خانه تجربه‌ی یادگیری مفیدی است، باید دو مسئله‌ی مدیریت مالی را درنظر داشته باشید:
- فرزندتان با درآمد خود چه می‌کند؟
- این درآمدهای جدید بر پول‌توجیبی که تابه‌حال به فرزندتان می‌داده‌اید چه تأثیری می‌گذارد؟
گاهی نوجوانان در ازای این شغل‌های پاره‌وقت دستمزد بالایی دریافت می‌کنند. اگر با این درآمدها به میل خود هر چیزی که می‌خواهند بخرند، به‌طور غیرطبیعی سطح بالایی از زندگی را خواهند داشت و وقتی خانه‌ی والدین را ترک کنند نمی‌توانند همان سطح زندگی را حفظ کنند، زیرا وقتی مستقل می‌شوند باید هزینه‌ی نیازهای ضروری مانند غذا و مسکن را پرداخت کنند.
برای جلوگیری از شکل‌گیری استانداردهای زندگی غیرواقعی به آنها کمک کنید که برای خود اهداف بلندمدتی تعیین و با صرفه جویی اقتصادی، بخشی از این درآمدها را پس‌انداز کنند.
اهدافی مانند پس‌انداز برای دانشگاه یا آموزشگاه‌های فنی‌حرفه‌ای یا خرید اتومبیل، اهداف مناسبی هستند. برای اطمینان پیدا کردن از اجرای این اهداف از نوجوان خود بخواهید که به‌طور منظم درآمد خود را در حساب پس‌اندازش واریز کند.
نوجوان شما با کار کردن، مستقیما درمورد هزینه‌های واقعی زندگی چیزهایی یاد می‌گیرد. کار کردن مستلزم پرداخت هزینه‌هایی است که نوجوان باید آنها را از درآمد خودش بپردازد، هزینه‌هایی مانند مبلغ لازم برای خرید لباس‌های ویژه‌ی کار، هزینه‌ی ناهار و رفت‌وآمد، حق بیمه‌ی تأمین اجتماعی و غیره. اگر برای رفت‌وآمد باید با اتومبیل او را به محل کار برسانید و برگردانید یا او باید از اتومبیل خانواده استفاده کند، او را نیز در بخشی از هزینه‌های مربوط به اتومبیل سهیم کنید.
این زمان مناسبی است که هر دوی شما تصمیم بگیرید که بخشی از بار مالی هزینه‌های تفریحی و لباس را از خودتان به نوجوان‌تان منتقل کنید. پس از مدتی، کار کردن موجب می‌شود که نوجوان شما مسئولیت هزینه‌های خود را بپذیرد، تا حدی استقلال پیدا کند و مستقیما از هزینه‌های بالای زندگی آگاه شود.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید