همه چیز در مورد ورزش چوگان
چوگان از ورزشهای کهن ایرانی است که امروزه به ورزشی جهانی تبدیل شده است. این رشته به دلیل رواج در میان پادشاهان و بزرگان به بازی شاهان معروف است. نام چوگان از نام چوبی که در آن استفاده می‌شود برگرفته شده‌است. این بازی در ابتدا عنوانی نظامی و جنگی داشت و سوارکاران ایرانی در آن استعداد اسبهای جنگی خود را به نمایش می‌گذاشتند.
امروزه بیش از ۷۷ کشور مسابقات و برنامه‌های ویژهٔ چوگان برگزار می کنند. چوگان همچنین از جمله ورزش‌هایی است که از سال ۱۹۰۰ (میلادی) تا سال ۱۹۳۹ (میلادی) به عنوان یک ورزش درمسابقات جهانی المپیک بازی شده و هم اکنون نیز از سوی کمیته بین‌المللی المپیک به عنوان یکی از ورزشهای جهانی شناخته شده است اما این ورزش در زادگاه خود ایران چندان مورد اقبال عمومی نیست.
تاریخچه
این بازی از حدود ۶۰۰ قبل از میلاد در ایران شکل گرفت و در دوره هخامنشیان بازی می‌شده است. چوگان به هنگام کشور گشایی داریوش اول در هند، در آن سرزمین رواج یافت. همچنین در دوره ساسانیان بخشی از فرهنگ بازی‌های این دوره بوده است.
این ورزش در ایران پس از صفویان کم کم رو به فراموشی رفت. البته در زمان پهلوی، در ارتباط با اروپاییان، چوگان دوباره مورد توجه قرار گرفت، ولی مانند گذشته رواج نیافت. امروزه سعی می‌شود توجه بیشتری به این ورزش نشان داده شود. همچنین اقداماتی برای تاُسیس زمین‌هایی سرپوشیده برای زنان انجام شده‌است.
مشخصه‌های زمین چوگان
در ورزش چوگان معمولاً از اسبهای کوتاه قد استفاده می‌شود، بدین منظور پونی‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. در یک بازی معمولاً از یک اسب حداکثر در دو چوکه استفاده می‌شود، البته باید بین آنها یک چوکه استراحت به اسب داده شود.
طول و عرض زمین چوگان به ترتیب ۲۷۴ و ۱۴۵ متر است (البته در کشور ایالات متحده آمریکا و آرژانتین این ابعاد کمی از استاندارد رایج بزرگتر می‌باشد). طول دروازه نیز ۷ متر می‌باشد.
مدت زمان مسابقه
یک بازی چوگان به ۶ دوره زمانی (چوکه) که هر کدام ۷ دقیقه می‌باشد تقسیم می‌شود. البته این استاندارد مربوط به کشور انگلستان می‌باشد ولی در آرژانتین و آمریکا این مدت زمانی به هشت قسمت تقسیم شده و بین هر چوکه استراحتی معادل۳ دقیقه و بین دو نیمه ۵ دقیقه در نظر گرفته می‌شود.
تعداد بازیکنان
در هر تیم چهار نفر بازی می‌کنند. نفر اول یک مهاجم است و کار او حمله و نیز کمک به مدافع است. فرد دوم نیز مهاجم است، ولی وظیفه او در دفاع مهم‌تر است. نفر سوم که معمولاً بهترین بازیکن تیم است، وظیفه دارد تا حرکات دفاعی را به ضد حمله تبدیل کند. نفر چهارم نیز مدافع است و وظیفه دارد توپ را از دروازه دور کند. از آن جایی که چوگان بازی‌ای با روند سریع است، امکان دارد بازی کنان یک تیم در قسمت‌های مختلفی از زمین قرار گیرند که مربوط به وظیفه بازیکن دیگر باشد. در این حالت باید وظایف آن بازیکن را انجام دهند تا به جای خود بازگردند.
هدف و قوانین بازی
هدف این بازی فرستادن توپ در دروازهٔ حریف می‌باشد. هنگامی که توپ از پشت دروازه خارج می‌شود، پرتاب توپ به تیم مورد حمله قرار گرفته تعلق می‌گیرد، مگر این که خود این تیم باعث خارج شدن آن شده باشد. در این صورت به تیم مقابل یک پرتاب آزاد (از ۸۴ متری محل خروج) تعلق می‌گیرد.
پس از هر گل، دو تیم زمین خود را تعویض می‌کنند و داور توپ را در مرکز زمین قرار می‌دهد. در صورتی که دو تیم برابر شوند، وقت اضافی به آنها تعلق می‌گیرد و اولین تیمی که گل بزند برنده اعلام می‌شود. هنگامی که بازیکنی به سمت جهتی که توپ در آن پرتاب شده‌است می‌تازد، تقدم با اوست در صورتی که (و تنها در این صورت) که توپ در سمت راست او باشد. در این صورت هیچ بازکنی اجازه ندارد راه او را سد کند، مگر آن که در فاصلهٔ معقولی قرار گیرد که هیچ جای خطر نباشد.
خطاهای ورزش چوگان
قطع مسیر سوارکاری که در طول مسیر خود در حال زدن توپ است و با این کار، انداختن جان او در مخاطره.
ضربه زدن از جهت مخالف (از سمت چپ).
سوارکاری و یا زدن ضربه به شکلی که برای سایر سوارکارها خطرناک باشد.
داوری در چوگان
بازی چوگان توسط دو سر داور و یک داور قضاوت می‌شود. سرداوران برای اینکه در کم و کیف بازی قرار داشته باشند سوار بر اسب می‌باشند. در صورت توافق بین کاپیتان‌های دو تیم می‌توان قضاوت را به دو سرداور واگذار کرد ولی در صورت عدم توافق بین آن دو، تصمیم گیری حکم قطعی به عهده داور سوم است.
شروع مسابقه چوگان
در ابتدای شروع مسابقه، هر دو تیم در میانه زمین و پشت خط میانی صف آرایی کرده و چیدمان مخصوص به خود را می‌گیرند. سپس داور توپ را از فاصله ۶/۴ متری به میان آنها پرتاب می‌کند و بازی با تصاحب توپ از طرف یکی از دو تیم شروع می‌شود.
نحوه ثبت امتیازات
زمانی یک امتیاز برای تیمی ثبت می‌شود که توپ از خط دروازه آشکارا بگذرد و داور صحت آن را تصدیق نماید. در صورتی که توپ به قسمت فوقانی دروازه برخورد کند ثبت امتیاز مشروط به تاُیید داور است.
اسبهای چوگان
در ورزش چوگان معمولاً از اسبهای کوتاه قد استفاده می‌شود، بدین منظور پونی‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. در یک بازی معمولاً از یک اسب حداکثر در دو چوکه استفاده می‌شود، البته باید بین آنها یک چوکه استراحت به اسب داده شود.
وسائل ضروری اسب در حین مسابقه چوگان
بانداژ برای حفاظت چهار ساق اسب به منظور عدم برخورد ضربات توپ و یا چوب چوگان به ساق‌ها.
انتخاب افسار (دهنه، لگام) مناسب جهت کنترل هرچه بهتر اسب در حین مسابقه.
وسائل ضروری سوارکار
کلاه ایمنی مخصوص چوگان
دستکش
شلاق چوگان که اندازه آن تقریباً معادل ۱۰۶ سانتیمتر می‌باشد و علت آن نیز سهولت استفاده از آن حین مسابقه‌است.
چکمه سوارکاری بدون بند
زانوبند
اندازه چوب چوگان و توپ
چوب چوگان دارای طولی معادل ۱۲۹ سانتیمتر می‌باشد که انتهای آن به صورت استوانه‌ای است. معمولاً برای ساخت آن از چوب بامبو یا چوب‌های سبک و مقاومی همچون چوب درخت خرمالو استفاده می‌شود. قطر توپ حدود نیز ۲۵/۸ سانتیمتر است و در حدود ۱۴۱-۱۲۷ گرم وزن دارد، جنس توپ از چوب بید و یا بامبو می‌باشد. البته در بازی‌های تمرینی از نوع پلاستیکی و فومی آن هم استفاده می‌شود.
هنر امدادی ورزشی عبور از موانع ورزشی (هوگام)
یکی از هنرهای ورزشی هیجان انگیز، ورزش هوگام است. هوگام فعالیتی است که در طی آن ورزشکاران همواره موظف به عبور از موانعی هستند که در ارتقای آمادگی جسمانی آن ها تأثیر گذار است.
و هوگام چیست؟
هوگام فعالیتی ورزشی هیجانی و ماجراجویانه به همراه امداد رسانی است. رویکرد امدادگرایانه ی هوگام دریچه ای برای بشر دوستی ملل های مختلف به شمار می آید.
هوگام نوعی هنر عبور از موانع است که در دو سطح آماتور و پیشرفته طبقه بندی می شود. در طی این فعالیت، فرد ورزشکار می بایست از موانع مصنوعی و طبیعی در مناطق کوهستانی، جنگل، دریا و کویر عبور کند.
اصطلاح هوگام مخفف عبارت هنر ورزشی گذر از موانع است. این واژه متشکل از دو واژه ی «هو» و «گام» می باشد.
در فرهنگ فارسی واژه ی هو به ذات حق، بانگ، فریاد و آواز اشاره دارد. این واژه ی پارسی نامی مقدس برای مسلمانان جهان است که از جمله نام های الله الصمد محسوب می شود.
واژه ی گام، نوعی حرکت و قدم نهادن در مسیر بشر دوستی، درستکاری، امداد رسانی، پرورش روح و جان را در ذهن تداعی می کند.
به طور کلی هنر ورزشی پرش از موانع در سه شاخه نام گذاری شده است. شاخه ی اول تیز گام است که در فرهنگ لغت پارسی به معنی تند رو و سریع است.
و شاخه ی دوم آذرخش، به معنی برق و صاعقه می باشد. شاخه ی آخر نیز یوز نام دارد که در معنی جانور شکاری (پلنگ) و محرک به سمت جلو به کار می رود.
لازم به ذکر است، رشته ی ورزشی هوگام، به عنوان یک رشته ی ورزشی از سوی فدراسیون جهانی ورزش های همگانی مورد تأکید قرار گرفت و با نام بین المللی «STRAGOS» شناخته شد.
نحوه ی اجرا کردن ورزش امداد رسان هوگام
ورزش هوگام در 10 سطح نظیر جنگل پیمایی، کوه پیمایی، کمپ اضطراری و جان پناه، کمک های اولیه، زندگی در شرایط سخت، راپل، عبور از موانع متعدد، شنا و اطفاء حریق از طبیعت رده بندی شده است.
این ورزش برای افراد در سنین مختلف طراحی شده است و قابل اجرا برای بانوان و آقایان می باشد.
روش انجام فعالیت ورزشی و مسابقات هوگام به دو صورت انفرادی و گروهی صورت می گیرد.
در طی بازی انفرادی، افراد به ترتیب در سه راند 20 ثانیه ای تلاش می کنند تا به صورت تعقیبی از مانع عبور کنند.
فعالیت تیمی ورزشکاران هوگام نیز بدین جهت است که افراد در تیم های متعدد به تعداد نفرات چهار نفره تقسیم می شوند. با شروع بازی ورزشکاران باید از 10 آیتم مختلف عبور کنند.
این قبیل مسابقات در چهار اقلیم کوهستانی، کویری، جنگل و دریا برگزار می شود.
وسایل مورد نیاز برای ورزشکاران هوگام
حداقل اندازه ی سالن های باشگاهی به منظور انجام فعالیت ورزشی هوگام 20 در 40 متر است. این فعالیت در زمین های بزرگتر نیز قابل اجرا است.
تجهیزات حفاظت فردی نیز شامل موارد زیر می شود:
• کلاه ایمنی
دستکش نیم پنجه ای
• آرنج بند
زانو بند
• کفش های کتونی نظیر کوه نوردی
هدف از طراحی ورزش امدادی هوگام
ورزشکاران در ورزش هوگام با چالش های متعددی روبه رو می شوند. این چالش ها در آماده سازی نوجوانان از نظر جسمانی نقش دارد. درواقع یک جوان مسلط به هنر ورزشی هوگام در هنگام حوادث غیر منتظره و خطر آفرین، واکنش های سریع تری دارد و مهارت های نجات جان افراد را در شرایط گوناگون آموزش دیده است.
ارگان های امدادی به تمام نقاط گردشگری و حتی شهری دسترسی ندارند. لذا وجود ورزشکاران هوگامی موجب نجات جان و مال صد ها هزار انسان قبل از رسیدن امداد گران می شود.
مزیت های فعالیت ورزشی هوگام
از مزایای برجسته ی هنر ورزشی هوگام آمادگی جسمانی ورزشکاران به مثابه ی یک تیم امدادی در هنگام بروز حوادث غیر متقربه مانند آتش سوزی، سیل، طوفان، در امان ماندن از گزند حیوانات وحشی، غرق شدگی، سقوط از ارتفاع، مار گزیدگی، فشار های روانی و تصادفات جاده ای اشاره کرد.
در واقع رشته ی ورزشی عبور از موانع فرهنگساز ایده ی امدادگر ورزشی در جهان محسوب می شود.
• افزایش انعطاف پذیری
ارتقای قابلیت های جسمانی
• تعدیل و هماهنگی در رشته های عصبی
تقویت عضلات
• چابکی
• افزایش تمرکز
ورزش چوگان
آغاز فعالیت رشته ی ورزشی هوگام در ایران
هنر ورزشی هوگام در سال 1390 در ایران پایه گذاری شد. سپس در سال 1397 توسط وزارت ورزش مورد تأکید قرار گرفت.
در 17 دسامبر 2018، یکی از قهرمانان و ملی پوشان ورزش های رزمی ایران به نام مقداد کامرانی اقدام به کسب تأییده ی وزارت ورزش برای فعالیت هوگام کرد. وی پس از کسب این تأییدیه زیر نظر انجمن ورزش های طبیعی فدراسیون ورزش های همگانی فعالیت حرفه ای خود را در مازندران آغاز کرد.
در طی این تأییدیه توسط شورای بین المللی استراگوس، نوعی ویدیو کنفرانس با حضور نمایندگانی از هشت کشور جهانی نظیر چین، ایران، تایلند، مصر، آذربایجان، ترکیه و افغانستان شکل گرفت. این جلسه با انتخاب دو نماینده از پاکستان و ایران با نام های خالد مسیح و مقداد کامرانی به مدت 4 سال خاتمه یافت.
منبع:
ورزش چوگان