یخ نوردی فعالیتی است که در آن افراد اقدام به بالا رفتن از سطوح شیبدار یخی مانند آبشارهای منجمد، صخره‌ها و سنگ‌های پوشیده شده از یخ زده می‌کنند.
– یخ نوردی شکل دیگری از سنگ نوردی است، به همان اندازه دشوار و مهیج، اما دو عامل سرما و یخ را نیز باید به آن افزود. کسانی که به دنبال نوع دیگری از صعود هستند و فقط رفتن به برنامه های زمستانی راضیشان نمی کند، شاید بخواهند ورزش هیجان انگیز و لذت بخش یخ نوردی را امتحان کنند.
اساس این رشته درگیری با آبشارها و یخچال های طبیعی یا مصنوعی و گذر از آنهاست که خود دارای شاخه ای گسترده و فنونی مستقل است. یخ نوردی خود نیز به چند شاخه و فعالیت تقسیم می شود که از آن جمله می توان به صعود یخچالهای بلند یا glacier climbing صعود آبشارهای یخی یا ice fall climbing و صعود مسیرهای سنگی با ابزارهای یخ نوردی یا Dry tooling اشاره کرد.
مکان ورزشی یک یخ نورد، یک آبشار یخ زده طبیعی یا مصنوعی و یا یک یخچال طبیعی است. در برخی مکانها تنها زمستان و در برخی یخچال ها در فصول بهار و اوایل تابستان می توان یخ نوردی کرد. صعود یک دیواره یخی یا یخچال درست همانند سنگ نوردی نیازمند دانش تخصصی است.
طبقه بندی فعالیت یخ نوردی
در یخنوردی، در فضای باز، ورزشکار توده های یخی مانند شیب های پوشیده از یخ و آبشار های منجمد را صعود می کند. بسته به میزان شیب و نوع یخ می توان از ابزارها و تکنیک های گوناگونی استفاده کرد.
یخ نوردی به دو گروه عمده تقسیم می شود.
- نوع اول آن شامل صعود آبهای جاری یخ زده مانند آبشار ها است
- نوع دوم شامل سطوح برفی فشرده و شیب دار و یا یخ هایی می گردد که معمولاً در ارتفاعات بالای کوه ها یافت می شود.
آغاز یخ نوردی در همان روزهای نخستین کوهنوردی بود که کوهنوردان با راه آب ها و دامنه های یخ بسته روبرو می شدند. با گذشت سال ها، تکنیک ها پیشرفت کرد و صعودهای انجام شده دشوارتر و دشوارتر گردید. در نتیجه برای رفع نیازهای جمع در حال افزایش یخ نوردان، ابزارها و لوازم مختلفی تولید شد و گسترش یافت.
لوازم مورد نیاز برای یخ نوردی
- کلنگ: یکی از مهمترین وسایل کوهنوردی در برف است که قسمتهای مختلف آن عبارت اند از: تیغه، بیلچه، بدنه، سغمه و بند حمایت انداز. کلنگها بنا به نوع کاربری آن متفاوت است. امروزه از کلنگهای کوتاه 65-75 سانتی متری سبک استفاده می کنند و کلنگهای بلند کمتر در صعودهای بزرگ کاربری دارند. بعضی از کلنگها بسیار سبک وزن هستند و قسمت سغمه آن به صورت مورب است این کلنگها در مسیرهایی با برف آلپاین کاربرد دارند.
- کرامپن: وسیله ای فلزی و دارای تیغه های بلند که به زیر کفش بسته می شود و مناسب حرکت بر روی یخ می باشد و به وسیله آن می توان راحت تر روی یخ حرکت نماییم بدون آن که سُر بخوریم. در واقع تیغه ها ایجاد اصطکاک می نمایند. کرامپونها در سه مدل ساخته می شوند که عبارت است از: کرامپون پیاده روی و کوهنوری، کرامپون صعود بر روی آبشارهای یخی و کرامپون معروف به یخ شکن. کرامپون صعود، دارای تیغه های اضافی در جلوی پا می باشند و طوری طراحی شده اند که در هنگام صعود به خصوص بر روی آبشارهای یخی در یخ گیر می کنند و فرد را ثابت نگه می دارد. کرامپونها معمولاً قابل تغییر هستند و روی کفش رگلاژ می شوند و توسط بندهایی محکم به کفش فیکس می شوند و یک کوهنورد با توجه به نوع فعالیتی که انجام می دهد کرامپون مورد نظر خود را انتخاب می نماید.
و
- لنگر برف: یکی از لوازم یخ «لنگر برف» است که مانند لنگر کشتی در برف می نشیند و می توان با آن به خوبی حمایت کرد. لنگر برف دارای سیم بُکسلی کوتاهی است که می توان طناب را به آن بست. لنگر برف اگر درست در برف بنشیند، می تواند چند صد کیلوگرم وزن را تحمل کند. لنگر برف برای سطحهای پرشیب یخ زن به کار می رود، جایی که میخ یا پیچ یخ کارایی چندانی ندارد.
- تبر یخ: تبریخ حد وسط چکش سنگ نوردی و کلنگ یخ است. نوک آن شبیه کلنگ و ته آن شبیه چکش، طول آن بین 55 تا 60 سانتی متر و وزن آن 650 تا700 گرم است. گفتنی است که تبر یخ در دیواره های یخی کاربرد دارد.
از دیگر لوازم فنی یخ نوردی می‌توان به قلاب چند منظوره یخ نوردی، پیچ قلاب دار یخ نوردی، دستگیره برای بستن پیچ یخ نوردی و نگهدارنده ابزار یخ نوردی است.
مکان‌های مناسب یخ نوردی در ایران
مکان ورزشی یک یخ نورد، یک آبشار یخ زده طبیعی یا مصنوعی و یا یک یخچال طبیعی است. در برخی مکانها تنها زمستان و در برخی یخچال ها در فصول بهار و اوایل تابستان می توان یخ نوردی کرد. صعود یک دیواره یخی یا یخچال درست همانند سنگ نوردی نیازمند دانش تخصصی است.یخچال های یخار، سیوله و دوبی سل در دماوند، یخچالهای هرم، کسره داغ و یخچال شمالی درسبلان و یخچال علم چال و اسپیلت در علم کوه، خواستگاه این ورزش در ایران هستند.
همچنین وجود آبشارهای گوناگون یخی در نقاط مختلف ایران نیز جایگاه دیگری برای انجام این ورزش در رشته صعود آبشارهای یخی هستند. آبشارهای آب نیک درتهران، گرمابدر، هملون در جاده شمشک، مسجد در جاده چالوس، نوا در جاده هراز، غار روباه در شهرستانک در استان تهران، و دره اخلمد در نزدیکی مشهد از بارزترین مناطقی هستند که می-توان درآنها به این رشته پرداخت.دره حسن در که در نزدیک روستای زاگون (درمنطقه رودبار قصران)، استان تهران قرار دارد، محل انباشته شدن انبوه برفهای ناشی از ریزش بهمن است، این برفهای فشرده تا اواخر تابستان در دره باقی می ماند و محل خوبی برای تمرین و کار روی برف و یخ است.
در تابستان در حد فاصل توده برفی ـ یخی و دیواره سنگی بالا دست دره، یک دیوار و کلاهک از یخ شکل می گیرد. یخ نوردانی که به کارهای دشوارتر علاقه دارند، روی این دیواره یخ نوردی می کنند. کار کردن روی این دیواره و زیر کلاهک آن تا تیر ماه که ذوب یخها زیاد می شود امکان پذیر است.
همه چیز درباره سنگنوردی یا صخره نوردی
سنگنوردی یا صخره نوردی نوعی ورزش و تفریح که فرد با استفاده از طناب و ابزار مخصوص به بالا رفتن از صخره‌های طبیعی یا دیواره‌های سالنی می‌کند.
ورزش سنگنوردی یا صخره نوردی را تقریبا هر کسی می تواند در سطح مبتدی انجام دهد. صخره نوردی برای تمام سنین قابل انجام است. ورزش صخره نوردی یا سنگ نوردی هم مانند بسیاری از ورزش های دیگر باید از ابتدا در سالن های ورزشی و زیر نظر مربیان کارآزموده فرا گرفته شود و بعد با نظارت مربی در روی صخره طبیعی انجام شود.
ورزش صخره نوردی را چگونه می توان آغاز کرد؟
بیشتر باشگاه های صخره نوردی دوره های مبتدی را برای افراد تازه کار برگذار کرده و آن ها را آموزش می دهند. تنها کافی است برای شروع صخره نوردی یک جفت کفش مناسب تهیه کرده و به یک دیوار مخصوص بروید. مربیان به شما کمک می کنند تا مهارت ورزش مهیج صخره نوردی را یاد بگیرید. حتی شاید بخواهید در فضای باز این ورزش رایاد بگیرید. در این خصوص می توانید یک مربی خصوصی برای خود استخدام کنید.
رشته های سنگنوردی
- دیواره نوردی: به نوعی از ورزش سنگنوردی (یا صخره نوردی) گفته می‌شود که در آن صعود بیش از یک طول طناب (یک طول طناب معمولاً ۵۰ متر است) است. دیواره‌نوردی خود دارای انواع متفاوتی از قبیل صعود مصنوعی و صعود طبیعی (یا کلاسیک) است. این سبک‌ها از لحاظ نوع حمایت‌های میانی و میزان اتکای صعودکننده به ابزارها یا توان بدنی خود از هم متمایزند. پارک ملی یوسیمیتی یکی از مشهورترین مکان‌های دیواره‌نوردیمی‌باشد.
- سنگنوردی اسپورت: سنگنوردی اسپورت صعودهای کوتاه (میانگین ۲۵ متر) با حمایت طناب از زمین، که صعودکننده تنها به توان بدنی خود متکی می‌باشد.
- بولدرینگ(Bouldering): صعود مسیرهای بسیار کوتاه (تا ۱۵ حرکت) ولی با تکنیک و مهارت. در بولدرینگ حمایت با طناب انجام نمی‌شود و در عوض از تشک‌های مخصوص استفاده می‌شود.
- سنگ نوردی سالنی: سنگ نوردی سالنی (که نام رسمی آن صعودهای ورزشی است) در ابتدا تلاشی برای شبیه‌سازی سنگ نوردی اسپورت در طبیعت بود که به تدریج به رشته ورزشی مستقلی تبدیل شد. دیواره‌های سنگ نوردی سالنی از جنس فایبر گلاس یا چوب هستند. گیره‌های مصنوعی به وسیله پیچ و مهره روی این دیواره‌ها نصب می‌شوند. این رشته در حال حاضر تحت نظر فدراسیون جهانی صعودهای ورزشی به نام IFSC فعالیت می‌کند.
ورزش صخره نوردی را چه کسی می تواند انجام دهد؟
ورزش صخره نوردی را تقریبا هر کسی می تواند در سطح مبتدی انجام دهد. صخره نوردی برای تمام سنین قابل انجام است. در ورزش صخره نوردی تنها کافی است که از تناسب اندام و توانایی کافی برخوردار باشید و اختلالات روانی یا جسمی خاصی که مانع صخره نوردی شوند، نداشته باشید. حتی کودکان پنج ساله هم می توانند ورزش صخره نوردی را به راحتی انجام دهند. حتی لازم نیست برای توانایی در صخره نوردی قدرت بدنی زیاد یا مهارتی های خاصی را به عنوان پایه بلد باشید.
جالب است بدانید بسیاری از مراکز آموزش صخره نوردی می توانند بسیاری از معلولیت های ذهنی و جسمی را نیز به کمک این ورزش رفع کنند.
در صخره نوردی چه عضلاتی درگیر می شوند؟
در صخره نوردی عضلات زیادی از بالا تنه یا پایین تنه ی شما درگیر می شوند. از عضلات شکم گرفته تا انگشتان و شانه و بازوها برای سنگ نوردی خود را درگیر کرده و به کار گرفته می شوند. صخره نوردی به مرور قدرت عضلانی شما را افزایش داده و انعطاف پذیری و چابکی شما را نیز بیشتر می کند.البته ورزش صخره نوردی ممکن است با آسیب دیدگی هایی نیز همراه باشد که اول از همه آسیب روی انگشتان است. تحمل وزن بدن بر روی انگشتان ممکن است باعث کشیدگی و آسیب به این بخش بدن شود. احتمال سقوط و آسیب دیدگی کمر، پا و گردن نیز از خطرات دیگر ورزش صخره نوردی است.
اصطلاحات رایج در سنگنوردی
- بولدرينگ (Bouldering): سنگنوردي روي تخته سنگهاي نسبتا بزرگ و نزديک به سطح زمين را گويند، به طوريکه از طناب و ابزار سنگنوردي استفاده نميشود و عمل حمايت با استفاده از حمايت بدني و تشک هاي مخصوص صورت ميگيرد. علاوه بر اين، تمرين بر روي مسيرهاي کوتاه سالني( معمولا ۶ تا ۱۲ حرکت) هم که داراي درجه سختي بالاتري هستند، بولدرينگ به حساب مي آيد.
- کمپوس/ کمپس برد ( campus/ campus board): صعود بدون استفاده از پاها( بارفيکسي) را کمپوس گويند. کمپس بورد ابزاري براي کمپوس زدن است که با استفاده از آن انگشتان دست ها تقويت ميشود. تمرين با استفاده از کمپوس برد براي سنگنوردان با درجه کاري ۵.۱۲ به بالا توصيه ميشود.
- کراکس/ (Crux): به سخت ترين قسمت يک مسير سنگنوردي کراکس گويند.
- Deadpointing: نوعي تکنيک ديناميک است و زماني صورت ميگيرد که حرکت ديناميکي انجام گيرد که گيره ي نهايي آنقدر کوچک باشد که پس از ديناميک زدن نياز باشد دست کاملا روي جاي درست قرار گيرد و گرنه حرکت با شکست همراه ميشود.
و
- دراي تولينگ(خشک نوردي)/ (Dry Tooling): اگر صعود کننده با استفاده از ابزار يخ نوردي روي ديواره سنگي صعود کند، به اين نوع صعود دراي تولينگ گويند.
- طناب ديناميک: نوعي طناب کوهنوردي است که بخاطر خاصيت کشساني خود، شدت سقوط را کاهش ميدهد و در سنگنوردي استفاده ميشود.
- جامپ/ (Dyno): وقتي گيره اي آنقدر فاصله دارد که نميتوان با حرکات استاتيک يا ديناميک به آن دست يافت، بايد پرش کرد و گيره مورد نظر را گرفت. به اين نوع حرکت جامپ گويند.
- فلاش/ (Flashing): فلاش صعود کردن يک مسير يعني صعود موفق يک مسير با اولين تلاش و البته مسير خواني با فردي که گيره ها و حرکات را ميداند.
- صعود آزاد/ (Free Climbing): صعودي که ابزار در آن نقش مستقيم ندارد و فقط براي محافظت استفاده ميشود و صعود کننده با استفاده از گيره هاي مسير به صعود ميپردازد.
نظام درجه بندی مرسوم سنگنوردی در ایران
نظام درجه بندی مرسوم سنگنوردی در ایران نظام یوسه میتی (Yosemit) می‌باشد. این نظام دارای شش کلاس می‌باشد:
- 1. راه‌پیمایی ساده
- دامنه‌پیمایی، صعود ساده از معابر سنگی
- کوه پیمایی، صعود با استفاده از طناب حمایت برای مبتدی‌ها
- کوهنوردی جدی، ممکن است در بعضی جاها نیاز به حمایت میانی باشد. صعود با استفاده از حمایت و ایجاد کارگاه‌های حمایت برای تضمین در هنگام صعود نیاز به ایجاد حمایت میانی گاهی احساس می‌شود.
- درجه 5 صعود جدی است و با حمایت انجام می‌شود. کاربرد حمایت میانی‌ها الزامی و با خطر سقوط همراه می‌باشد. سنگ‌نودری طبیتی: که خود از 5.1 شروع می‌شود و تا 5.15 ادامه پیدا می‌کند و از 5.10 به بعد دارای زیرمجموعه‌های a,b,c,d می‌باشد.
- سنگنوردی مصنوعی A5 ـ A0
در بسیاری از منابع برای مشخص نمودن چگونگی انجام صعودهای فنی از ترکیب روش بالا با روش زمانی استفاده می‌کنند.
I. مسیر در چند ساعت صعود می‌شود.
II. مسیر در یک نیمه روز تمام می‌شود.
III. کامل کردن مسیر احتیاج به یک روز کامل دارد.
IV. مسیر به وسیله‌ی تیمی سریع، یک روزه صعود می‌شود. اما تیم‌های متوسط ممکن است مجبور به بیتوته (بیواک) شوند.
V. در مسیر حتماً شب‌مانی انجام می‌شود و حتی ممکن است دو تا سه روز صعود به درازا بکشد.
VI. یک صعود کامل که نیاز به یک هفته زمان دارد.
VII. صعودهای بلند (Expedition) در مناطق کوهنوردی
فرضاً مسیر III 5/11BC نشانی می‌دهد سختی این مسیر 5/11BC و زمان لازم برای صعود آن یک روز کامل می‌باشد. البته درجه‌بندی‌های سنگنوردی با توجه به شرایط محیطی و توانایی‌های صعودکننده صورت می‌گیرد و ممکن است نظر دو صعود کننده درباره‌ی یک مسیر با هم فرق داشته باشد.
منبع :