پرتاب وزنه
مقدمه
دو و میدانی ورزشی است که از رقابتهای قهرمانی متفاوتی از جمله دو، پرش و پرتاب تشکیل شده است. نام “دوومیدانی” برگرفته از محل برگزاری آن است که یک استادیوم بوده و در آن، یک مسیر دو بیضی شکل، یک زمین چمنی را احاطه کرده است. مسابقات پرش و پرتاب، معمولاً در قسمت مرکزی استادیوم انجام میشود.
ورزشهای دو و میدانی معمولاً مسابقاتی انفرادی بود و در آن ورزشکاران برای مشخص شدن فرد برنده، با یکدیگر به رقابت میپردازند. در مسابقه دو، فردی برنده میشود که از همه سریع تر باشد، اما در مسابقات جهش و پرتاب، برنده فردی است که به بیشترین مسافت یا ارتفاع دست یافته باشد.
جنس وزنه می تواند از آهن خالص، برنج یا هر فلز سخت تر از برنج باشد و یا از پوسته ای از فلزات نامبرده که درون آن با سرب یا سایر فلزات پر شده باشد استفاده شود. وزن وزنه در مردان ۲۶۰/۷ کیلوگرم و در زنان ۴ کیلوگرم است. وزنه باید به شکل کروی ساخته شده و سطح آن کاملاً صاف باشد. حداکثر قطر آن در مردان ۱۳۰ میلیمتر و حداقل آن ۱۱۰ میلیمتر است در حالی که حداکثر قطر وزنه در زنان ۱۱۰ میلیمتر و حداقل آن ۹۵ میلیمتر است.
● دایره پرتاب
قطر داخلی دایره پرتاب باید ۱۳۵/۲ متر باشد و لبه ی دایره از جنس آهن، فولاد و یا سایر فلزات مناسب ساخته شود و سطح لبه ی دایره باید هم سطح با زمین اطراف دایره باشد. سطح داخلی دایره پرتاب می تواند از سیمان، آسفالت و سایر پوشش های محکم و غیرلغزنده ساخته شود. سطح داخلی دایره باید ۱۴ تا ۲۶ میلیمتر پایین تر از لبه ی بالایی دایره باشد. سطح داخل دایره به وسیله ی یک خط رنگی به دو قسمت تقسیم شده، این خط حداقل تا ۷۵ سانتیمتر به خارج از دو طرف دایره امتداد می یابد.
● پیش تخته ی پرتاب
از جنس چوب یا سایر مواد مناسب، به شکل قوسی و به رنگ سفید ساخته می شود به طوری که لبه ی داخلی آن با لبه ی خارجی دایره مماس شده، بتوان آن را در روی زمین وسط خطوط قطاع پرتاب ثابت و محکم کرد. طول این پیشتخته ۲۲/۱ سانتیمتر در وسط و ۳۰ سانتیمتر در کناره ها و ضخامت آن ۱۰ سانتیمتر است.
● قطاع پرتاب و محوطه ی فرود
محوطه ی فرود باید از جنس خاک آجر، چمن، یا هر ماده ی مناسب دیگری باشد که وزنه بتواند روی آن اثر به جای بگذارد. قطاع پرتاب روی سطح محوطه فرود طوری ترسیم می شود که دو خط با زاویه ی ۴۰ درجه و به عرض ۵ سانتیمتر و به رنگ سفید این منطقه را مشخص می کند. برای کشیدن قطاع دو خط فرضی به فاصله ۲۰ متر از مرکز دایره در نظر بگیرید و دهانه ی این دو خط را به اندازه ۶۸/۱۳ متر از یکدیگر باز کنید دو نقطه ای را که به این ترتیب به دست می آید با نوار یا گچ به مرکز دایره وصل کنید. در این صورت قطاع پرتاب به طور قانونی به دست می آید و پرتابی معتبر است که در محدودهٔ ی لبه داخلی خط با لبه ی داخلی خط دیگر فرود آید.
● قوانین عمومی
پرتاب کننده باید قبل از شروع پرتاب در داخل دایره کاملاً ثابت شده، عمل پرتاب را از حالت ایستاده شروع کند. پاهای پرتاب کننده می تواند با لبه ی داخلی حلقه دایره و پیش تخته تماس داشته باشد ولی مجاز نیست که با روی حلقه یا پیش تخته تماس پیدا کند. ورزشکار نباید تا زمانی که وزنه ی پرتاب شده در داخل قطاع فرود آمده باشد دایره را ترک کند.
پرتاب کننده باید پس از اجازه ی داور دایره را از قسمت عقب یعنی نیمه دوم ترک کند، در غیر این صورت پرتاب خط محسوب می شود. وزنه باید از بالای شانه و فقط با یک دست به حالت هُل دادن پرتاب شود. وقتی که پرتاب کننده در وضعیت شروع پرتاب قرار می گیرد، وزنه باید در تماس با چانه یا خیلی نزدیک به آن قرار گرفته دست پرتاب نباید به هنگام عمل پرتاب پایین تر از این وضعیت قرار بگیرد. وزنه نباید عقب تر از خط شانه ها باشد. استفاده از دستک ش و با بستن دو یا بیش از دو انگشت به همدیگر بدون مجوز پزشکی مجاز نیست اما پرتاب کننده می تواند از کمربند ورزشی استفاده کند.
اندازه گیری پرتاب های مجاز به این صورت انجام می گیرد که فاصله ی نزدیک ترین نقطه ی تماس وزنه با زمین تا لبه ی داخلی پیش تخته پرتاب به وسیله ی مترهای نواری اندازه گیری می شود به طوری که ابتدای متر در محل اصابت وزنه با زمین و انتهای آن در مرکز دایره ی پرتاب باشد.
هنگامی که تعداد شرکت کنندگان بیش از ۸ نفر باشد، هر نفر ۳ پرتاب انجام می دهد و ۸ نفری که بهترین نتایج را داشته باشند سه بار دیگر پرتاب می کنند. وقتی که تعداد پرتاب کنندگان ۸ نفر یا کمتر باشد. هر یک شش(۶) پرتاب انجام خواهند داد. هر ورزشکار مجاز است که پرتاب خود را در محدوده ی زمانی یک دقیقه انجام دهد.
در صورت تساوی، دومین پرتاب بهتر و چنان چه حالت تساوی هنوز برقرار باشد سومین پرتاب بهتر و تا آخر در نظر گرفته می شود تا این که حالت تساوی از بین برود. چنانچه برای مقام هشتم تساوی از بین نرود به نظراتی که تساوی کرده اند سه پرتاب اضافی داده خواهد شد تا نفر هشتم تعیین گردد. برای تعیین مقام هر ورزشکار بهترین نتیجه به دست آمده از کلیه پرتاب ها(حتی سه پرتاب اضافی) در نظر گرفته می شود
انواع مسابقات پرتاب و تاریخچهی آنها
پرتاب وزنه
تاریخ مسابقات پرتاب وزنه به دوران ماقبل تاریخ و مسابقه با تختهسنگها بازمیگردد. در قرون وسطی (بین قرن 5 تا 15) مسابقات پرتاب سنگ در اسکاتلند انجام میشد. در قرن 17 میلادی، مسابقات پرتاب گلوله توپ که در ارتش انگلیس انجام میشد، پیشزمینهی لازم برای ایجاد ورزش کنونی را بهوجودآورد. قوانین امروزی برای اولین بار در سال 1860 نوشته شدند.
پرتابکنندگان وزنه باید در تمام مراحل قبل از پرتاب، وزنه را نزدیک گردن یا چانهی خود نگهدارند. وزنههای فلزی گرد مورد استفاده قرار گرفته در مسابقات مردان بزرگسال، 7.26 کیلوگرم و برای زنان 4 کیلوگرم وزن دارد. هردو جنسیت باید در زمان پرتاب وزنه، داخل دایرهای به قطر 2.135 متر باقی بمانند.
پرتابکنندگان باید پس از پرتاب وزنه، از قسمت عقب دایره خارج شوند تا دچار خطا نشوند. قوانین امتیازدهی مانند مسابقات پرش طول و پرش سه گام است: بلندترین پرتاب، برندهی مسابقه است.
تکنیک های پرتاب وزنه
پرتابکنندگان از دو تکنیک برای این کار استفاده میکنند. تکنیک اول سر خوردن (glide) نام دارد. در این روش، ورزشکار روی پای عقب خود به جلو پریده و وزن خود را به سمت جلو سوق داده و وزنه را در هوا پرتاب میکند.
روش چرخش (spin) روشی است که در آن شخص پیش از پرتاب میچرخد تا انرژی جنبشی وزنه را افزایش دهد.
قوانین پرتاب وزنه
دایرهی پرتاب وزنه به قطر 2.135 متر است و یک تختهی متوقف کردن با ارتفاع 10 سانتی متر در بیرون آن قرار دارد. شرکتکنندگان میتوانند در زمان پرتاب، با دیوارههای داخلی دایره یا تخته تماس داشته باشند، اما نباید با بالای تخته و یا قسمت حاشیه ای تماسی برقرار کنند. پرتاب کنندگان، نباید در زمان پرتاب خود، با زمین خارج دایره تماس داشته باشند، و یا اینکه تا زمانی که وزنه پرتاب شده به زمین نرسیده است، از دایره خارج شوند.
در زمان شروع پرتاب، پرتاب باید نزدیک چانه یا گردن فرد باشد. وزنه در حقیقت هل داده شده و پرتاب نمیشود، زیرا هنگامی که فرد در حال پرتاب کردن است نباید وزنه از مکان اولیهاش پایین تر برود.
پرتاب دیسک
تاریخ بازی پرتاب دیسک، که یکی از ورزشهای پنجگانه باستانی است، به حدود 708 سال قبل از میلاد مسیح بازمیگردد. در دوران قدیم یک دیسک سنگین گرد از روی یک سکو پرتاب میشد، و این روشی بود که در المپیک 1896 دوباره احیاء شد. این روش تا زمان مسابقات سال 1906 در آتن ادامه پیدا کرد. در این سری از بازیها هردو بازی پرتاب دیسک به روش قدیمی و روش پرطرفدار امروزی که شامل چرخش و پرتاب است مورد استفاده قرار گرفته شد . تا المپیک 1912 روش قدیمی از بین رفت و پرتاب دیسک از زمینهای شروع به مساحت 2.5 مترمربع، به عنوان روش استاندارد در نظر گرفته شد.
منطقه پرتاب پرتابکنندگان دیسک نسبت به پرتابکنندگان وزنه بزرگتر بوده و دایرهای به قطر 2.5 متر است. دیسک غالباً از جنس فلز هستند. وزن دیسک برای خانمها 1 کیلوگرم و برای آقایان 2 کیلوگرم است.به جز این، مسابقات پرتاب دیسک شبیه به مسابقهی پرتاب وزنه بوده و همهی شرکتکنندگان از روش چرخشی برای پرتاب استفاده میکنند. تفاوت دیگر در قفسه فلزی دور منطقه پرتاب است که تماشاگران را در مقابل دیسک های اشتباه پرتابشده محافظت کند.
پرتاب نیزه
پرتاب نیزه از دوران ماقبل تاریخ در جنگها و برای شکار وجود داشته است. در کنار پرتاب دیسک، پرتاب نیزه دومین مسابقه پرتابی در در مسابقات پنجگانه باستانی بود. در قرن 18 میلادی،پرتاب نیزه در اسکاندیناوی محبوبیت زیادی به دست آورد و شرکتکنندگان این کشور همچنان جزو برترینهای این رشته در رقابتهای مردان به شمار میروند. اولین مسابقهی پرتاب نیزه المپیک برای آقایان در سال 1908 و برای خانمها در 1932 بوده است.
پرتاب نیزه تنها مسابقهی پرتابی است که در آن قهرمانان از یک محل دایرهای شکل، پرتاب خود را انجام نمیدهند، بلکه به سرعت در یک مسیر میدوند تا برای پرتاب انرژی جنبشی نیزه را افزایش دهند. آنها حتی پس از پرتاب نیزه هم نباید از خط پرتاب آزاد عبور کنند. امتیازدهی در این مسابقات هم شبیه پرتابهای دیگرست. مسابقه در شش مرحله برگزار میشود و برنده فردی است که طولانیترین پرتاب را داشته باشد.
نیزهها
نیزههای اولیه از جنسهای متفاوتی از چوب ساخته میشدند، اما در دههی 1950، یک ورزشکار سابق به اسم باد هلد، نیزههای توخالی، و سپس نیزه فلزی را ایجاد کرد. هردوی این نیزهها باعث افزایش کیفیت پرتابه ورزشکاران شدند. نیزهها از سه بخش اصلی تشکیلشدهاند: یک سر فلزی، یک میلهی تو پر یا تو خالی و یک بند دستگیره.
وزن نیزه برای آقایان حداقل 800 گرم با طولی بین 2.6 تا 2.7 متر و برای خانمها 600 گرم و با طول حدود 2.2 تا 2.3 متر است. میلهی نیزه ممکن است از فلز یا چوب ساخته شده باشد.
زمین پرتاب نیزه
مسیر دویدن بین 30.175 متر و 33.83 متر است. دو خط موازی سفید رنگ که بیش از 1.21 متر از هم فاصله دارند، مسیر را مشخص میکنند. در انتهای مسیر مسابقه یک خط پرتاب قوسی شکل با شعاع آن 2.74 متر وجود دارد. این قوس که اغلب با چوب یا مواد بادوام دیگر ساخته شده است، باید همتراز زمین بوده و به رنگ سفید باشد. تا زمانی که نیزه پرتاب شده به زمین نرسد، پرتابکننده نمیتواند به هیچکدام از این خطوط دست بزند و یا مسیر را ترک کند.
پرتاب چکش
قدیمیترین پیشروان ورزش پرتاب چکش مردن، به بازیهای Tailteann در حدود 1800 پیش از میلاد بازمیگردد. این مسابقات شامل پرتاب یک وزنهی متصل به یک طناب، یک سنگ بزرگ روی یک دستهی چوبی، یا حتی یک چرخ گاری روی یک محور چوبی می شد. دیگر بازیهای باستانی شامل پرتاب یک توپ چدنی متصل به یک دستهی چوبی بود که ریشهی لغت پرتاب چکش به این مسابقات بازمیگردد. پرتاب چکش در سال 1887 استاندارد سازی شده و مسابقات شکل مدرنتری به خود گرفت.
امروزه، لغت “چکش” در واقع یک توپ فلزی است که به یک سیم فولادی متصل است که در انتهای آن یک دسته محکم برای نگهداشتن وجود دارد. وزن این ابزار برای آقایان 7.26 کیلوگرم و برای خانمها 4 کیلوگرم است. پرتابکنندگان از همان دوایر پرتاب وزنه استفاده میکنند و قفسهایی مانند قفسهایی مسابقات پرتاب دیسک اطراف آنها را احاطه کرده است. مانند پرتاب دیسک و وزنه، در این مسابقه نیز قبل از پرتاب چکش داخل دایره میچرخند تا انرژی جنبشی وزنه زیاد شود.
بعضی از قوانین پرتاب چکش
پرتاب چکش از داخل یک دایره به قطر 2.135 متر انجام میشود. شرکتکنندگان می توانند با قسمت داخلی محدوده دایروی برخورد داشته باشند، ولی نباید پای خود را بر روی آن و یا خارج آن، قرار دهند. دایره پرتاب، داخل یک محوطهی حصارکشی شده قرار دارد تا امنیت تماشاگران تأمین گردد.
منبع: