بانکداری الکترونیک و انواع آن
همانطور که در بلاگ ” تاریخچه بانکداری الکترونیک در ایران و جهان ” بررسی کردیم شروع بانکداری الکترونیک در جهان از آمریکا از سال ۱۹۹۴ آغاز شده است و در ایران از سال ۱۳۷۰ بانک ها به سمت بانکداری الکترونیک و اینترنتی حرکت کردند و در سال ۱۳۸۱ شبکه شتاب ” شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی ” آغاز به کار کرد.
در این بلاگ می‌خوانیم :
- بانکداری الکترونیک چیست
- انواع بانک در بانکداری الکترونیک
- انواع شاخه های بانکداری الکترونیکی
- مزایا و معایب بانکداری الکترونیکی
بانکداری الکترونیکی چیست
بانکداری الکترونیک یکی از انواع بانکداری است که تمامی انتقالات پول و فرآیندهای بانکی را در بستر اینترنت و به صورت الکترونیکی بدون نیاز به حضور فیزیکی مشتریان در بانک مدیریت می‌کند. در بانکداری الکترونیکی با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته سخت افزاری و نرم افزاری شبکه و مخابرات انجام می‌شود.
انواع بانک در بانکداری الکترونیک
به طور کلی خدمات بانکداری الکترونیکی و اینترنتی به ۲ صورت ارایه می‌شوند :
- بانکداری دوگانه (Brick and Click): این مدل از بانکدری اینترنتی ترکیبی از دو روش بانکداری سنتی و بانکداری اینتنرتی است. به عبارت بهتر بانک هایی که علاوه بر ارائه خدمات بانکی به صورت سنتی و حضوری بخشی از خدمات خود را به صورت اینترنتی و الکترونیک نیز ارائه می‌دهند در این دسته قرار می‌گیرند.
- بانک مجازی (Virtual Bank): بانک هایی در این دسته قرار می‌گیرند که تمامی سرویس ها و عملیات های بانکی را به صورت اینترنتی و الکترونیک انجام می‌دهند و شعبه فیزیکی و حضوری ندارند.
انواع کانال های بانکداری الکترونیک
- سیستم های رایانه شخصی
- تلفن همراه و تلفن ثابت
- دستگاه های خودپرداز ATM
- پایانه های فروش ( دستگاه های پوز POS)
انواع خدمات بانکداری الکترونیک
به طور کلی خدمات بانکداری الکترونیک در ۳ سطح اطلاع رسانی، تعاملی و تراکنش قرار می‌گیرند که هر کدام از این سطح ها امنیت متفاوت و امکانات مختلفی دارند.
- اطلاع رسانی :
اولین سطح بانکداری الکترونیک است که در آن بانک اطلاعات خدمات و فرآیندهای بانکی را از طریق شبکه های اطلاع رسانی عمومی یا خصوصی معرفی می‌کند.
- تعاملی :
در این سطح بانکداری اینترنتی ارتباط و مقابله بین مشتریان و بانک فراهم شده است و وسایل و ابزارهای امن برای کنترل دسترسی مشتریان بانک ها به شبکه بانکی مورد نیاز است.
- تراکنشی :
در این سطح از بانکداری اینترنتی مشتریان بانک ها می‌توانند فرآیندهای انتقال وجه، افتتاح حساب، صدور چک و … را در سطح امنیت بالا انجام دهند. این سطح از بانکداری اینترنتی نیاز به امنیت و کنترل بالا دارد.
انواع شاخه های بانکداری الکترونیکی
- بانکداری اینترنتی
- بانکداری الکترونیکی مبتنی بر تلفن همراه
مشتریان بانک ها با استفاده از تلفن همراه خود می‌توانند به صورت ۲۴ ساعته با خدمات بانک ها بدون مراجعه حضوری دسترسی داشته باشند و بررسی اطلاعات حساب، انتقال وجه، پرداخت قبض و سایر عملیات بانکی مورد نیاز خود را بدون نیاز به مراجعه حضوری در سریع ترین زمان ممکن انجام دهند.
- تلفن بانک
تلفن بانک ها خدمات متنوعی از جمله دریافت موجودی، گرفتن سه گردش آخر، ارسال صورت حساب با فکس، پرداخت قبض، پراخت کردن فیش بیمه، غیر فعال کردن کارت شتاب همان حساب، عملیات تغییر رمز و … را ارائه می‌دهند که از طریق اطلاعات حساب قابل دسترسی هستند.
برای استفاده از برخی خدمات تلفن بانک ها باید ازشماره حساب و رمز حساب خود استفاده کنید که فقط برای خدمات ارائه شده توسط بانک مبدا قابل ارائه هستند.
اما برخی از خدمات تلفن بانک ها با استفاده از شماره کارت و رمز دوم کارت قابل انجام هستند که برای تمامی کارت های شتاب فعال هستند.
- بانکداری فکس FAX
در این شاخه از بانکداری الکترونیکی اطلاعات مورد نیاز کاربر مانند موجودی حساب و … از طریق نمابر ( FAX ) برای کاربر ارسال می‌شود.
- بانکداری مبتنی بر دستگاه های خودپرداز
در این مدل از بانکداری الکترونیک می‌توانید با استفاده از چندین کارت برای چند بانک دلخواه خود از خدمات ارائه شده در دستگاه های خودپرداز استفاده کنید.
- بانکداری مبتنی بر شعب الکترونیکی بانک
این شعب برای ارائه خدمات بانکی به صورت ۲۴ ساعته و بدون دخالت انسانی ( یا با دخالت خیلی کم ) راه اندازی می‌شوند.
- بانکداری الکترونیکی مبتنی بر پایانه های فروش و دستگاه‌های کارتخوان
دستگاه های کارتخوان برای دریافت وجه در فروشگاه های سنتی و اینترنتی، دریافت موجودی و خرید شارژ مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مزایا و معایب بانکداری اینترنتی
مهم ترین فایده بانکداری الکترونیک ارائه خدمات و سرویس دهی به مشتریان به صورت ۲۴ ساعته و بدون محدودیت زمانی و مکانی است. کاهش هزینه مشتریان و بانک ها و عدم نیاز به حضور فیزیکی بانک ها، یکپارچگی سیستم بانکی، مدیریت و کنترل یکپارچه عملیات های بانکی نیز از فواید دیگر بانکداری اینترنتی است.
فواید بانکداری الکترونیک
- افتتاح حساب راحت: افتتاح حساب و مدیریت حساب بانکی در بانکداری الکترونیک بسیار راحت است.
- راحت و کاربردی: با بانکداری اینترنتی به راحتی می‌توانید قبض پرداخت کنید، انتقال وجه انجام دهید و … .
- گزارش تراکنش ها: امکان بررسی راحت گردش حساب و گزارش گیری آسان.
- صرفه جویی در زمان: بدون مراجعه حضوری و ایستادن در صف های طولانی به راحتی می‌توانید امور بانکی و مالی خود را انجام دهید.
- بدون محدودیت زمانی: ۷ روز هفته به صورت ۲۴ ساعته می‌توانید تمامی امور بانکی خود را انجام دهید.
- سریع و آسان: امکان مدیریت چند حساب بانکی به راحتی و بدون تاخیر در انجام عملیات ها.
- کنترل حساب: در هر زمان و در هر مکان به راحتی می‌توانید گردش حساب، موجودی و … حساب بانکی خود را کنترل کنید.
- خدمات بانکی گسترده: بانک ها به راحتی می‌توانند خدمات گسترده ای را به صورت اینترنتی و آنلاین به مشتریان خود ارائه دهند. این موضوع سبب افزایش رقابت بین بانک ها در بهبود کیفیت خدمات برای جذب مشتری می‌شود.
- امنیت: با تکنولوژی های پیشرفته امروزی امنیت بانکداری اینترنتی و مجازی تا حد خوبی تامین شده است.
- پشتیبانی: برای ارتباط با بانک ها می‌توانید از تلفن، ایمیل، چت آنلاین و سایر راه های ارتباطی ارائه شده استفاده کنید.
معایب بانکداری الکترونیکی
- شروع سخت: کار کردن با نرم افزارها و اپلیکیشن های بانکی در ابتدا سخت است.
- محدودیت دسترسی: تنها راه دسترسی به حساب های بانکی در بانکداری اینترنتی دسترسی به اینترنتی است بنابراین بدون وجود اینترنت نمی‌توانید از خدمات بانکداری الکترونیکی استفاده کنید.
- هک اکانت: یکی از معایب بانکداری اینترنتی امکان دسترسی سارقان و کلاهبرداران اینترنتی به اطلاعات حساب شما و دزدی از حساب است.
- امنیت اکانت: اگر به اشتباه و یا سهوا اطلاعات اکانت خود را در چند دستگاه مثلا تلفن همراه و لپ تاپ خود ذخیره کنید و فردی به تلفن شما دسترسی پیدا کند به راحتی می‌توانید از اطلاعات حساب شما استفاده کنید بنابراین حفظ امنیت و نگهداری اطلاعات بسیار مهم و به عهده شما است.
- تراکنش ناموفق: گاهی اوقات به دلیل از دست رفتن اینترنت و یا قطع بودن سرور بانک ممکن است تراکنش ها با موفقیت انجام نشوند و نتوانید عملیات بانکی مورد نیاز خود را انجام دهید.
- قطع بودن سرور بانک: گاهی اوقات بانک های مجازی به دلیل تغییرات زیرساختی از دسترس خارج می‌شوند بنابراین حتی اگر کار ضروری داشته باشید نمی‌توانید از آنها استفاده کنید.
- امنیت پسوورد: اگر فردی به پسوورد شما دسترسی داشته باشد به راحتی می‌تواند از حساب شما سوء استفاده کند.
- پیامک های آزاردهنده: برخی از سرویس ها و خدمات بانکی یا سازمان های وابسته به آنها به دلایل مختلف ممکن است در طول روز بیشتراز ۲ یا ۳ بار برای شما پیامک ارسال کنند که در بلند مدت آزاردهنده می‌شود.
- ایمیل به روز رسانی: ابزارها و اپلیکیشن های بانکداری اینترنتی نیاز به بروزرسانی دارند.
- بازگشت وجه: سیستم بانکداری الکترونیکی سریع و غیرقابل بازگشت است بنابریان در هنگام تایید انجام عملیات بانکی دقت کنید.
بانکداری الکترونیکی با اتوماسیون بانکی چه تفاوتی دارد؟
احتمالا دیده باشید زمانی که وارد بانکی می‌شوید، اغلب کارمندان بانک کارهای خود را با کامپیوتر انجام می‌دهند. در فرایندی که می‌بینید به صورت اتوماسیون بانکی، کارها انجام می‌شود. اتوماسیون بانکی زیرساخت‌ها تغییری نمی‌کند. در این نوع اتوماسیون، کامپیوتر صرفا برای آسان‌تر کردن محاسبات و روال‌ها به کار می‌رود. اما زمانی که در مورد بانکداری الکترونیکی صحبت می‌کنیم، زیر ساخت‌های بانکی متفاوت شده و تغییر پیدا می‌کند، به طوری که برای انتقال منابع دیگر نیازی به صدور اسناد کاغذی نیست. بلکه تمام این روال از طریق دستورهای کامپیوتری انجام می‌شود.
در این مطلب همه چیز را راجع به بانکداری الکترونیک . مزایا و معایب هر کدام بررسی کردیم. ۷ نوع شاخه بانکداری الکترونیک را نام بردیم که به یکی از سه نوع خدمات بانکداری الکترونیکی یعنی تعاملی، تراکنشی و اطلاع رسانی، فعالیت می‌کنند.
منبع: