از مهمترین خواص گیاه پنجه گربه میتوان به خاصیت ضدسرطانی، کاهش عوارض ناشی از شیمی درمانی و پرتودرمانی، بهبود مشکلات گوارشی، کاهش فشار خون، پیشگیری از بیماریهای قلبی، درمان التهاب مفاصل و … اشاره کرد.
گیاه پنجه گربه از گیاهان دارویی بومی مناطق استوایی و آمریکای مرکزی است و در کشور ما نیز یافت میشود. در طب سنتی از این گیاه به صورت جوشانده و مرهم استفاده میشود و امروزه قرص و کپسولهای گیاهی برای درمان بیماریها از این گیاه تهیه شده است. در ادامه این مقاله به معرفی خواص گیاه پنجه گربه، طریقه مصرف آن برای درمان بیماریهای مختلف و مضرات، موارد احتیاطی و منع مصرف آن میپردازیم.
معرفی گیاه پنجه گربه
گیاه پنجه گربه (Cat′s Claw) که با نام دراسانا و نام علمی tomentosa Uncaria شناخته میشود، به دلیل داشتن خارهای خمیده در بدنه گیاه که به پنجه گربه است، شباهت دارد به این نام معروف شده است. این گیاه از گروه گیاهان بالارونده است که دارای موهای ضخیم به طول ۱۰۰ پا بوده و در جنگلهای بارانی آمازون و کشورهای استوایی آمریکای جنوبی و مرکزی یافت میشود.
در منابع آمده است مردم آمریکای جنوبی و مرکزی برای رهایی از گرسنگی، تشنگی و خستگی از این مایع نوشیده و از آن در آشپزی استفاده میکردهاند. همچنین این گیاه در زمره ۱۰ گیاه طبی مهم در فروشگاههای مواد غذایی آمریکا در سال ۱۹۹۷ به فروش میرسید.
قسمتهای مورد استفاده دارویی گیاه پنجه گربهای، پوسته داخل درخت و ریشه آن است. ساقه گیاه پنجه گربه دارای مایع تلخ و آبکی است و امروزه برای تهیه دارو از این گیاه، پوستهاش را از ریشه درخت مو (پیچک) جدا میسازند.
ریشه این گیاه دارای ترکیبات شیمیایی با خاصیت درمانی است و در صنعت داروسازی از آن استفاده فراوان میشود. جالب است بدانید از آنجا که جمع آوری ریشه پنجه گربه به منظور تهیه پوسته آن باعث نابودی گیاه میشود، لذا گیاه شناسان درصدد یافتن سایر منابع تأمین این گونه عناصر هستند.
خواص گیاه پنجه گربه (طبیعت و خواص درمانی)
طبع گیاه دارویی پنجه گربه از نظر طب سنتی ایران، گرم است. برخی از مهمترین فواید درمانی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از:
۱. پیشگیری و کمک به درمان سرطان
یکی از مهمترین خواص شناخته شده گیاه دارویی پنجه گربه خاصیت ضد سرطان و کمک به از بین رفتن و نابودی سلولهای سرطانی و تومورهاست. این گیاه سرشار از مواد آنتی اکسیدان است که با رادیکالهای آزاد مبارزه کرده و در درمان سرطان موثر است. همچنین با تقویت سیستم ایمنی بدن به حمایت بدن در مقابله با بیماریهای مختلف کمک میکند. تحقیقات نشان داده است که این گیاه تاثیر زیادی در کاهش شدت عوارض ناشی از شیمی درمانی و پرتو درمانی در بیماران داشته است. دانشمندان معتقدند عصاره پنجه گربه مانع رشد MCF۷ در رده سلولهای سرطانی انسان با اثرات ضد نفوذی و ضد انعقادی روی سلولهای سرطانی میشود.
۲. درمان بیماری آرتریت (التهاب مفاصل)
از مهمترین خواص گیاه پنجه گربه خاصیت ضد التهاب بودن آن است و به همین دلیل در درمان بیماری التهاب مفاصل که مهمترین علت ایجاد آن بروز التهاب است، موثر میباشد.
طریقه مصرف: به این منظور میتوانید از عصاره خوراکی این گیاه که به صورت شربت گیاهی یا کپسول تهیه شده، استفاده کنید یا از کرمهای این گیاه به صورت استعمال موضعی در محل درد استفاه نمایید.
۳. درمان سرماخوردگی و گلودرد
یکی از موارد استفاده از گیاه دارویی پنجه گربه برای تقویت سیستم ایمنی بدن، مربوط به افرادی است که مرتبا دچار بیماریهای ویروسی مانند سرماخوردگی و گلودرد میشوند. این گیاه میتواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. بر اساس مطالعات پزوهشگران، عصاره پنجه گربه به صورت قابل توجهی تعداد گلبولهای سفید خون را افزایش میدهد.
طریقه مصرف: به این منظور از عصاره پنجه گربه روزانه دو تا سه بار به میزان یک تا ۲ میلیلیتر میل کنید. همچنین برای مصرف گیاه به صورت خشک شده (عصاره استاندارد کپسولی) روزانه ۲۰ تا ۶۰ میلیگرم میل نمایید.
۴. کاهش فشار خون و پیشگیری از بیماریهای قلبی
ترکیبات شیمیایی موجود در این گیاه مانند برخی آلکالوئیدها، در کاهش فشار خون موثر هستند و مانع از غلظت و لخته شدن خون میشوند و بنابراین با کاهش فشار خون بالا و رقیق کردن خون در پیشگیری از بیماریهای قلبی موثر خواهند بود. توانایی این گیاه برای بهبود فشار خون مربوط به یک آلکالوئید به نام هیرروسوتین است. این آلکالوئید در کانالهای کلسیمی به عنوان یک مسدود کننده عمل میکند. مسدود کنندهها با مسدود کردن کلسیم میتوانند فشار خون را از طریق ورود به سلولهای دیواره قلب و دیوارههای خون، کاهش دهند.
طریقه مصرف: با کاهش فشار خون میتوانید دمنوش یا شربت این گیاه را روزانه در سه نوبت مصرف کنید.
۵. درمان ناراحتیهای گوارشی
از دیگر خواص گیاه پنجه گربه کمک به بهبود و کاهش انواع ناراحتیهای گوارشی است. پنجه گربه با داشتن خاصیت ضد التهاب در درمان بیماریهای التهابی روده موثر است و از علائم بیماری به مقدار قابل توجهی میکاهد. پنجه گربه به درمان گاستریت (ورم معده)، هموروئید یا بواسیر، زخم معده و سندرم روده قلیایی کمک میکند.
طریقه مصرف: برای بهبود ناراحتیهای گوارشی میتوانید از چای پنجه گربه یا شربت و قرصهای گیاهی تهیه شده از این گیاه استفاده کنید.
۶. درمان تبخال
گیاه دارویی پنجه گربه به دلیل داشتن آلکالوئید اکسینولول یا گلیکوزید اسید کینوویک در درمان خانگی تبخال موثر است و به طورکلی به دلیل خاصیت ضد ویروسی و تقویت سیستم ایمنی بدن که دارد به خوبی با ویروس تبخال مبارزه میکند. تحقیقات پژوهشگران نشان داده است، ویروس بیماری تبخال یا هرپس سیمپلکس میتواند در طول یک عمر درون سیستم ایمنی بدن انسان نفوذ کند و به طور دورهای باعث ایجاد لکههای قرمز و بروز زخمهای باز شود. بر اساس مطالعات انجام شده در سال ۲۰۱۴، این گیاه فعالیتهای ضد عفونی و ضد قارچی دارد که در مبارزه با این ویروس موثر است.
سایر کاربردهای درمانی گیاه پنجه گربه
همانطور که گفته شد این گیاه خواص درمانی متعددی دارد. کمک به درمان جوش صورت و پوست، بهبود بیماری ایدز، کاهش حساسیت، درمان آرتروز، آسم، آماس کیسههای مفصلی، سرطان، کاندیدا، آماس قولون، بیماری کراهن، کیست، افسردگی، دیابت، دایورتیکولیتیس، تسکین قاعدگی دردناک، بیماریهای محیطی، رفع خستگی، کمک به درمان عفونتهای قارچی، التهاب معده، تب یونجه، تبخال، نشت روده، انگل، علائم قبل از قاعدگی، روماتیسم، شینگلز، تومور، زخمهای درونی، جراحت از دیگر کاربردهای درمانی و خواص گیاه پنجه گربه است.
مصرف موضعی پنجه گربه نیز به درمان ورم ملتحمه چشمها، درمان بیماریهای مفصلی، بواسیر و ناسور کمک میکند. همچنین مرهم و کمپرس مناسبی برای پای ورزشکاران محسوب میشود.
طریقه مصرف گیاه پنجه گربه
برای استفاده از خواص گیاه پنجه گربه، میتوانید آن را به صورت کپسول، قرص، تنتور، شربت و جوشانده مصرف کنید. همچنین استعمال موضعی آن نیز رایج است.
طرز تهیه چای پنجه گربه و میزان مصرف
به این منظور یک گرم سبوس ریشه گیاه را در یک لیوان آب حل کنید و آن را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بجوشانید. سپس آن را صاف کرده و این یک لیوان چای را در سه نوبت مصرف کنید.
مقدار مصرف پنجه گربه خشک
برای مصرف گیاه به صورت خشک شده (عصاره استاندارد کپسولی) روزانه ۲۰ تا ۶۰ میلی گرم مجاز است و از عصاره پنجه گربه نیز روزانه دو تا سه بار به میزان یک تا ۲ میلی لیتر بایستی مصرف کرد.
تذکر: به دلیل عدم مطالعات کافی بر روی مضرات جانبی گیاه پنجه گربه، اکیدا توصیه میشود از زیادهروی در مصرف این گیاه و استفاده خودسرانه آن پرهیز کنید.
ترکیبات شیمیایی گیاه پنجه گربه
این گیاه دارای ترکیبات شیمیایی مختلف مانند اکسیندول آلکالوئیدها (آلوئیسوپتروپودین، آلوپتروپودین، ایزوپتروپودین، رینکوفیلین، اونکارین)، اسید کینوویک، تریترپینها، پلی فنولها، پروانتوسیانیدینها، فیتوسترولها (بتا سیتوسترول، استیگماسترول، کامپسترول)، کاتچین و تانینها است.
مضرات گیاه پنجه گربه (موارد احتیاطی و منع مصرف)
- مصرف گیاه دارویی پنجه گربه برای زنان باردار، بانوان شیرده و کودکان کمتر از سه سال ممنوع است و بایستی با احتیاط مصرف شود.
- استفاده از گیاه دارویی پنجه گربه برای مبتلایان به بیماری ایدز و سل ممنوع است.
- زیادهروی در مصرف گیاه پنجه گربه به دلیل دارا بودن تانن بالا باعث بروز مشکلات گوارشی مانند ناراحتیهای معده و روده، درد شکم و اسهال میشود.
تداخلات دارویی گیاه پنجه گربه
- متخصصان توصیه میکنند در صورتی که به بیماری خاصی مبتلا هستید یا از یک داروی خاص به مدت طولانی استفاده کردهاید، قبل از مصرف این گیاه یا محصولات جانبی تهیه شده از آن حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.
- مصرف گیاه دارویی پنجه گربه با داروهایی که مصرف آنها مستلزم پروتئین حیوانی یا هورمونهای پپتیدی نظیر سرمهای حیوانی، گاماگلوبولین وریدی، عصاره وریدی تیموس یا انسولین گاوی یا خوراکی است، تداخل دارویی داشته و بایستی با احتیاط همراه باشد.
- اگر داروهای مصونیتزا، پلاسمای تازه و خون منجمد استفاده کردهاید از مصرف این گیاه اجتناب کنید.
- برخی متخصصان معتقدند تجویز این گیاه برای درمان جراحی ترمیمی پوست و بیمارانی که پیوند اعضا داشتهاند، مضر است.
- افرادی که از داروهای سرکوب کننده دستگاه ایمنی استفاده میکنند یا عضو یا مغز استخوان خود را پیوند زدهاند، نباید از گیاه پنجه گربهای استفاده کنند.
همراه گرامی
همانطور که در ابتدای مقاله نیز گفته شد، از آنجا که هنوز مطالعات کافی بر روی تاثیر طولانی مدت مصرف گیاه پنجه گربه و تداخلات دارویی آن صورت نگرفته، توصیه میشود از مصرف خودسرانه این گیاه و فراوردههای جانبی تهیه شده از آن پرهیز کنید و در صورت مصرف حتما با پزشک متخصص مشورت داشته باشید.