اصول پرورش ماهی کپور چیست؟
در پرورش ماهی کپور عوامل محیطی چون دما، اسیدیته، سختی آب و اکسیژن محلول در آب حائز اهمیت است. همچنین تغذیه این ماهیها وابسته به گونه آنها متفاوت خواهد بود.
– پرورش ماهی کپور به دلیل اهمیت غذایی و سود دهی آن امروزه مورد توجه قرار گرفته است. ماهیان کپور در آب گرم و شیرین زندگی میکنند و از گیاهان، لاور، کرم، حشرات و … تغذیه میکنند. گوشت ماهی ارزش غذایی بالایی دارد. معمولا پرورش همزمان چند نوع ماهی کپور سوددهی خوبی به دنبال دارد. در این مقاله به بررسی شرایط محیطی برای پرورش ماهی کپور، نحوه انتخاب مکان برای تاسیس استخر، انتخاب نوع ماهیها و نحوهی تغذیهی آنها میپردازیم.
جالب است بدانید ماهی گلدفیش که یکی از ماهیهای آکواریومی محسوب میگردد از گونههای ماهی کپور است.
شرایط محیطی مناسب برای پرورش ماهی کپور
انتخاب محیط مناسب برای پرورش ماهی کپور، به دلیل تاثیر آن بر روی رشد، تغذیه و تولید مثل ماهیها حائز اهمیت است. برخی از شرایط محیطی که باید به آنها توجه کردند عبارتند از:
۱. دمای آب
دمای مناسب برای پرورش ماهی کپور بین ۱۸ تا ۲۵ درجه است و نباید از ۳۰ درجه سانتی گراد بیشتر شود. نزدیک نگه داشتن دمای استخر به ۲۵ درجه سانتی گراد باعث میشود تا طول دوره پرورش ماهی کوتاهتر باشد و سریعتر به وزن مورد نظر برسد. ماهی آبزی خونسردی است که دمای بدن او با محیط اطراف تقریبا برابر است؛ بنابراین متابولیسم بدن ماهی تحت تاثیر دمای محیط قرار دارد. با افزایش دما نیاز ماهی به اکسیژن افزایش مییابد و برای تامین این اکسیژن هوادهی استخر ضرورت دارد.
۲. اسیدیته یا PH آب
PH محیط برای پرورش ماهی باید بین ۶.۵ تا ۹ باشد. اسیدیته در طول شبانه روز متغیر است و باید مرتبا اندازه گیری شود. PH در بعد از ظهرها به حداکثر و در هنگام طلوع آفتاب به حداقل مقدار خود میرسد. برای جلوگیری از افزایش PH در بعد از ظهرها، در اوایل صبح مقداری آهک در آب میپاشند. افزایش PH بیشتر از ۹ و کاهش آن کمتر از ۶ باعث آسیب به بافتهای مختلف بدن ماهی از جمله آبششها میشود.
۳. شوری و سختی آب
شوری تا ۲ گرم بر لیتر برای ماهی کپور مناسب است، اما حداکثر شوری قابل تحمل برای ماهی ۹ گرم بر لیتر است. اگر شوری آب بیشتر از ۲ گرم بر لیتر باشد، رشد ماهی کند میشود. سختی مناسب برای پرورش ماهی کپور بین ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم است. افزایش سختی آب باعث میشود تغییرات PH آب کمتر باشد و خطر مسمومیت ماهی با فلزاتی از قبیل: سرب، آهن و جیوه کاهش مییابد. آبها را از نظر سختی میتوان به چهار دسته تقسیم کرد:
- آبهای نرم: ۰-۷۵ میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم
- آبهای متوسط: ۷۵-۱۵۰ میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم
- آبهای سخت: ۱۵۰-۳۰۰ میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم
- آبهای خیلی سخت: بالای ۳۰۰ میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم
۴. اکسیژن محلول در آب
اکسیژن عامل اصلی برای پرورش ماهی به حساب میآید. بهترین مقدار اکسیژن ۵ تا ۶ میلی گرم در لیتر است و نباید از ۲ میلی گرم کمتر شود. غلظت اکسیژن کمتر از ۱ میلی گرم در لیتر در صورت ادامه یافتن برای ماهیها کشنده است. بیشتر تلفات به دلیل کمبود اکسیژن در طول شب و اوایل صبح اتفاق میافتد. روزهای گرم، شرایط استرس، ضعیف بودن ماهیها و شرایطی از این قبیل ماهیها حساسیت بیشتری نسبت به کمبود اکسیژن دارند و باید مشکل کمبود اکسیژن در آب برطرف شود.
علائم کمبود اکسیژن در آب
معمولا کمبود اکسیژن در آب با نشانههای زیر همراه است:
- رنگ پریدگی پوست ماهی
- پرخونی آبششها
- خونریزی کوچک در بعضی قسمتهای بدن ماهی
رفع مشکل کمبود اکسیژن در آب استخر
- وارد کردن آب به صورت پلکانی
- افزودن آب تازه که حاوی اکسیژن بیشتری است
- وسایلی که آب را برهم بزند
ساخت استخر پروش ماهی کپور
انتخاب مکان مناسب برای تاسیس استخر، هزینهها را تا حد قابل توجهی کاهش میدهد، برخی از ویژگیهایی که برای انتخاب مکان استخر باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:
۱) پستی و بلندی
در صورتی که مکان مورد نظر دارای سطح صافی باشد از هزینههای خاکبرداری تا حدودی کاسته میشود. همچنین شکل هندسی زمین باید به گونهای باشد که طراحی استخرها، کانالها و تاسیسات در آن به راحتی صورت پذیرد.
۲) جنس و بافت خاک
جنس خاک محل مورد نظر برای احداث استخر پرورش ماهی کپور باید به گونهای باشد که آب را در حد مناسبی در خود نگه دارد. در صورتیکه قدرت نگه داری آب در آن پایین است، مقداری خاک رس برای اصلاح به آن افزوده میشود. خاک مناسب برای این منظور باید دارای ۲۵ درصد خاک رس باشد.
۳) آب و هوا
ماهی کپور به هوای معتدل تا گرم عادت دارد و منطقه مورد نظر باید درجه حرارتی بین ۱۷ تا ۲۵ درجه داشته باشد. اگرچه ماهی کپور مقاومت بالایی در برابر کاهش یا افزایش دما دارد، اما رشد آنها در خارج از محدوده دمایی ذکر شده کند است و سوددهی آن کاهش مییابد. همچنین نور خورشید عامل مهمی برای حاصلخیزی استخر است بنابراین در منطقه مورد نظر باید روزهای آفتابی بیشتر باشد.
۴) منبع آبی
آب استخر میتواند از طریق رودخانه، چشمه، چاه و قنات و… تامین شود. منبع آبی باید نوساتش کم باشد و فاصلهی استخر تا آن زیاد نباشد. ظرفیت استخر بر اساس حداقل آب ورودی به کارگاه محاسبه میشود.
۵) امکانات بهداشتی و ارتباطی
نزدیک بودن مکان استخر به راههای ارتباطی برای خرید بچه ماهی و غذا در طی دوره پرورش ماهی حائز اهمیت است. همچنین استخر باید از منابع آلوده کننده همچون کارخانجات صنعتی و شیمیایی، دامپرویهای بزرگ، باغها و زمینهای کشاورزی که از سموم استفاده میکنند باید دور باشد.
انتخاب گونه مناسب ماهی کپور
کپور ماهیان پرورشی در ایران عبارتند از:
- ماهی کپور معمولی
- ماهی آمور (کپور علفخوار)
- ماهی کپور نقرهای (فیتوفاگ)
- ماهی کپور سرگنده
بهترین روش انتخابی برای ماهی کپور، پرورش چند گونه از ماهیها با یکدیگر است، در اینصورت از تمام سطوح غذایی استخر استفاده میشود. در صورتیکه میخواهید دوگونه از ماهیها را به صورت همزمان پروزش دهید توجه داشته باشید تا با یکدیگر رقابت غذایی نداشته باشند. پرورش ترکیبهای دوتایی زیر میتواند سودمند باشد.
- آمور با کپور نقرهای
- کپور معمولی با سرگنده
تغذیه ماهیان پرورشی کپور
تغذیه ماهیان کپور وابسته به گونه آنها متفاوت است. در تغذیهی ماهی کپور باید مقدار و دفعات غذادهی مورد توجه قرار گیرد. زمانیکه ماهیها در سنین پایین هستند، دفعات غذادهی بیشتر و مقدار غذا نسبت به وزن ماهیها نیز بیشتر است. در نظر گرفتن مکان ثابت برای تغذیه ماهیها باعث میشود تا ماهیان به مکان غذادهی عادت پیدا کنند.
۱. تغذیه کپور نقرهای و سر گنده
این گونه از ماهیها از زی شناوران گیاهی و جانوری تغذیه میکنند، بنابراین کوددهی استخر سبب رشد زی شناوران گیاهی و متعاقبا زی شناوران جانوری میشود. کپور نقرهای از زی شناوران گیاهی و کپور سرگنده از زی شناوران گیاهی تغذیه میکند.
۲. تغذیه کپور علفخوار (آمور)
کپور علفخوار از گیاهانی که در کناره سطح استخر هستند، تغذیه میکنند. در شرایط مصنوعی رشد این گیاهان محدود است. غذای این دسته از ماهیان از بیرون از استخر از منابع گیاهی همچون شبدر، یونجه و یا علوفههای خشک یا تر تهیه میشود. این ماهیان تا قبل از رسیدن به وزن ۵ گرم از زی شناوران تغذیه میکنند.
۳. تغذیه کپور معمولی
کپور معمولی از موجوداتی همچون کرم، حلزون، لارو حشرات و تودههای گیاهی و جانوری تغذیه میکند. همچنین برای تغذیهی آنها از غذای دستی کنسانتره استفاده میشود. این نوع غذاها شامل موادی چون: آرد گندم، آرد جو، کنجاله سویا، سبوس گندم، کنجاله آفتابگردان، کنجاله پنبه دانه، حبوبات، ارزن، سورگم، آرد ماهی، آرد غلات، آرد علوفه، پودر کربنات کلسیم و مکملهای معدنی و ویتامینی است که به نسبتهای مختلف با هم ترکیب شده اند.
کوددهی استخر
معمولا از دو نوع کود آلی و معدنی برای کوددهی و پرورش ماهی کپور استفاده میشود.
کودهای آلی
برای اینکار از کودهای حیوانی از جمله کود گوسفند، گاو، مرغ و اسب و … استفاده میشود. کوددهی استخر پرورش ماهی کپور معمولا هر ۱۰ تا ۱۴ روز یکبار انجام میشود. برای تشخیص نیاز به کود دست را تا آرنج در استخر فرو میبرند و در صورت مشاهده شدن انگشتان، کود دهی انجام میگیرد. معمولا به ازای هر هکتار یک تن کود گاوی در نظر گرفته میشود. پسماندهای این کودها باعث لجنی شدن بستر استخر میشود. به این منظور برای کود دهی از یکی از دو روش زیر استفاده میکنند.
- روش اول: کود را درون محفظههای شیر داری میریزند وبه آن آب اضافه میکنند، سپس شیرابه حاصل از آن را به استخر اضافه میکنند.
- روش دوم: کود را داخل گونیهای کنفی ریخته و در آن را محکم میبندند. سپس گونیها را در مکانهای مختلف استخر قرار میدهند. بعد از اینکه شیرابهی آن خارج شد، گونیها را از استخر خارج میکنند.
کودهای معدنی
کودهای معدنی، همان کودهای شیمیایی ازت، فسفات و پتاس هستند که به حاصلخیزی استخر کمک میکنند. نحوهی مصرف این کودکها عبارتست از:
- فسفات: ۲۰ کیلوگرم کود فسفات به ازای هر هکتار استفاده میشود. برای استفاده باید آن را با ۲۰ برابر آب ترکیب کرد. معمولا کوددهی با فسفات هر ۵ روز یکبار تکرار میشود.
- ازت: ۵۷ کیلوگرم ازت به ازای هر هکتار با دورهی ۱۰ روزه توصیه میشود.
- پتاس: در طول یک دوره پرورشی ماهی ۱۵ تا ۱۵۰ کیلوگرم به ازای هر هکتار استفاده میشود. مقدار پتاس مورد استفاده به میزان خاک رس استخر بستگی دارد. در صورتیکه استخر از خاک رس غنی باشد، نیازی به استفاده از پتاس نیست.
منبع: