روش های مطالعه
وُرک‌فلوئی (WorkFlowy)
وُرک‌فلوئی یک رابط کاربری است که به کاربران امکان می‌دهد ایده‌هایی را که در ذهن دارند، سازماندهی کنند. برخی قابلیت‌های کلیدی این نرم‌افزار عبارتند از ایجاد متن، سازماندهی فهرست‌های شخصی و برنامه‌ریزی برای رویدادهای مختلف. کاربران حتی می‌توانند از طریق این رابط کاربری، روی متون خلاقانه یا تحقیقاتی کار کنند. کاربران همچنین می‌توانند فهرست‌های طبقه‌بندی شده بسازند. در این رابط کاربری، اطلاعات چند صفحه‌ای به شکل فهرستی یکپارچه درمی‌آیند که حاوی سطوح مختلفی از اطلاعات طبقه‌بندی شده است. این فهرست‌ها از قابلیت جستجو و برچسب‌گذاری اطلاعات نیز برخوردارند.
خدمات وُرک‌فلوئی در سه قالب رایگان، پرو (Pro) و بسته‌ی ویژه‌ی کارهای تیمی ارائه می‌شود. قیمت حساب کاربری پرو سالانه ۴۹ دلار است. کاربران پرو می‌توانند به تعداد دلخواه‌شان فهرست بسازند و از امکان ویرایش آفلاین بهره‌مند شوند. قابلیت تهیه‌ی نسخه‌ی پشتیبان از اطلاعات ذخیره شده نیز فقط با خریداری حساب کاربری پرو امکان‌پذیر خواهد بود. کاربران بسته‌ی ویژه‌ی کارهای تیمی نیز یک بسته‌ی مخصوص با امکانات کار گروهی دریافت می‌کنند.
وان‌نُت (OneNote)
وان‌نُت یک نرم‌افزار چند پلتفرمی است که روی سیستم عامل‌های ویندوز، آی‌اُ‌اِس و گوشی‌های تلفن همراه قابل اجرا است. یادداشت‌نویسی آسان مهمترین مشخصه‌ی این نرم‌افزار است که امکان یادگیری سریع‌تر را فراهم می‌کند. از جمله قابلیت‌های وان‌نُت عبارتند از ایجاد یادداشت، اشتراک‌گذاری یادداشتها، ویرایش یادداشتها به صورت انفرادی و گروهی، برش صفحات، عکس‌برداری و ارسال فایل از طریق ایمیل. در این نرم افزار، یادداشتها به صورت خودکار ذخیره و تاریخ‌گذاری می‌شوند. همچنین کاربران می‌توانند قابلیت‌های این نرم‌افزار را از طریق نصب پلاگین‌های مختلف افزایش دهند. نسخه‌ی موبایل و تحت وب این نرم‌افزار به صورت رایگان در دسترس است، اما بسیاری از کاربران نسخه‌ی دسکتاپ را ترجیح می‌دهند که به همراه اِم‌اِس‌آفیس ۲۰۱۳ (MS Office 2013) و مایکروسافت ۳۶۵ (Microsoft 365) ارائه می‌شود.
اِسپایدِراِسکرایب (SpiderScribe)
اِسپایدِراِسکرایب یک نرم‌افزار فوق‌العاده مناسب برای افرادی است که به یادگیری از طریق ابزارهای دیداری عادت دارند. این نرم افزار فلش در سال ۲۰۱۲ راه‌اندازی شد و از جمله سیستم های مبتنی بر رایانِش ابری محسوب می‌شود. کاربران اِسپایدِراِسکرایب می‌توانند نقشه‌ی ذهنی با قابلیت ضمیمه‌ی فایل، تصویر، وب‌سایت، رویدادهای تقویمی و بسیاری عملکردهای دیگر طراحی کنند. کاربران همچنین می‌توانند نقشه‌های ذهنی طراحی شده توسط این نرم افزار را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و از دستگاه‌های مختلف به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.
در نسخه‌ی رایگان این نرم‌افزار می‌توان به تعداد نامحدود نقشه‌ی ذهنی آماده کرد که البته این نقشه‌ها در حالت نمایش عمومی ذخیره خواهند شد، اما کاربران می‌توانند حداکثر سه نقشه‌ی ذهنی خصوصی نیز ایجاد کنند. برای هر کاربر، ۳ مگابایت حافظه جهت ذخیره‌سازی اطلاعات در نظر گرفته شده است، اما کاربرانی که ماهانه ۵ دلار بپردازند، حساب کاربری پریمیوم با حافظه‌ی ۲ گیگابایتی دریافت خواهند کرد. کاربران پریمیوم همچنین می‌توانند به تعداد نامحدود نقشه‌های ذهنی خصوصی ذخیره کنند. کاربرانی هم که ماهانه ۲۵ دلار بپردازند، از نسخه‌ی ویژه‌ی پروژه‌های تیمی بهره‌مند خواهند شد. خدمات پریمیوم این نرم‌افزار به مدت یک ماه رایگان محاسبه می‌شود.
۳. راهکارهای تقویت درک مطلب و روش های مطالعه
از دانش‌آموزان، دانشجویان و حتی کارمندان برخی مشاغل انتظار می‌رود حجم زیادی از متون مختلف را مطالعه کنند. روش صحیح مطالعه‌ی متون در این قبیل موارد با زمانی که متنی را به منظور سرگرمی مطالعه می‌کنید، متفاوت است. هدف مطالعه‌ای که فقط از روی سرگرمی باشد، صرفا غرق شدن در دنیای داستان و مطلع شدن از پایان یک ماجرای خیالی است. اما زمانی که پای مطالعه‌ی متون درسی یا کاری می‌نشینید، باید از مهارت بالایی در درک مطلب برخوردار باشید. مهارت درک مطلب عبارت است از توانایی تمرکز، مطالعه‌ی روان و انتقادی‌گونه‌ی متنی که در دست دارید. این مهارت فقط با تمرین مداوم و البته در طول زمان به دست می‌آید. در ادامه، با راهکارهای تقویت درک مطلب و روش های مطالعه آشنا خواهید شد.
راهکارهای تقویت درک مطلب
برای اینکه بتوانید محتوای متنی را که می‌خوانید بعدا به راحتی به خاطر بیاورید، باید قبل از هر چیزی متن مورد مطالعه را خوب بفهمید. برخی راهکارهای تقویت مهارت درک مطلب عبارتند از:
- روش مطالعه‌ی فعال کمک‌تان می‌کند از زمانی که به مطالعه اختصاص می‌دهید، بیشترین بهره را ببرید. در این روش باید با متنی که مطالعه می‌کنید، تعامل فعال داشته باشید. مثلا حین مطالعه‌ی متن از خودتان سؤال بپرسید یا نظرتان را درباره‌ی نکات مختلف متن بیان کنید. همچنین باید به دنبال مفهوم اصلی درس بگردید و سپس سعی کنید اطلاعات و شواهدی را که در زیرمجموعه‌ی مفهوم اصلی قرار می‌گیرند، در داخل متن جستجو کنید.
- وقتی درباره‌ی موضوعی مطالعه می‌کنید که درک اطلاعاتش آسان نیست، سعی کنید متن را با سرعت کمتری مطالعه بفرمایید. کاهش سرعت مطالعه شاید حوصله‌ی‌تان را سر ببرد، اما حداقل موجب می‌شود اطلاعاتی را که می‌خوانید، بهتر به خاطر بسپارید.
- تمرکز کافی به ویژه وقتی درباره‌ی موضوعات مشکل مطالعه می‌کنید، تأثیر بسزایی روی کیفیت درک مطلب خواهد داشت. برای اینکه حواس‌تان کمتر پرت شود، بهتر است در یک محیط آرام مطالعه کنید. یادتان باشد وقتی خواب‌آلود هستید، نمی‌توانید مطالعه‌ی متمرکزی داشته باشید. همچنین توصیه می‌شود در حالت درازکش یا مقابل تلویزیون مطالعه نکنید.
- وقتی مدتی طولانی بی‌وقفه و بدون استراحت مطالعه کنید، درک مطلب برای‌تان دشوارتر خواهد شد. پس در فواصل زمانی معین مطالعه کنید تا ذهن‌تان خسته نشود.
معرفی روش های مطالعه
روش‌های مختلفی برای تقویت درک مطلب وجود دارند. هر فرد برای اینکه بفهمد کدام روش مطالعه برایش مناسب‌تر است، باید چند روش مختلف را امتحان کند تا در نهایت به مناسب‌ترین روش برسد. دو مورد از کاربردی‌ترین روش های مطالعه که به تقویت درک مطلب کمک می‌کنند عبارتند از اِس‌کیو۳آر (SQ3R) و اُکِی۴آر (OK4R).
روش اول: اِس‌کیو۳آر (SQ3R)
این روش یکی از مفیدترین روش های مطالعه است که در سال ۱۹۴۱ توسط فرانسیس رابینسون (Francis Robinson) به منظور بهبود یادگیری کارآموزان ارتش طراحی شد. این روش وادارتان می‌کند درباره‌ی متنی که می‌خوانید فکر کنید. برای شروع، قلم و کاغذ بردارید و پنج مرحله‌ای را که در زیر آورده‌ایم، حین مطالعه پیاده کنید.
- نقشه‌برداری: ابتدا به طرح کلی متن و شیوه‌ی سازماندهی مطالب نگاه کنید. محتوای متن را خیلی سریع از نظر بگذرانید. به تصاویر، نمودارها، تیترها و زیرتیترها نگاهی بیندازید. در این مرحله، باید بتوانید از طرح کلی متن یک نقشه‌برداری ذهنی انجام دهید. این کار کمک‌تان می‌کند وقتی به مطالعه‌ی دقیق‌تر متن مشغول شدید، یادتان بیاید که چه نکاتی در نزد نویسنده مهم و اساسی بوده‌اند.
- طرح پرسش: درباره‌ی تیترها، زیرتیترها و کلماتی که بولد (پُررنگ) یا ایتالیک (با فونت کج) نوشته شده‌اند، پرسش طرح کنید.
- مطالعه‌ی کامل متن: در این مرحله باید با مطالعه‌ی کامل متن، پاسخ پرسش‌هایی را که در مرحله‌ی قبل ساخته‌اید از داخل متن پیدا کنید.
- تمرین و تکرار: پاسخ‌هایی را که پیدا کرده‌اید، بازخوانی کنید و از روی همین پاسخ‌ها یادداشت بنویسید. سپس از خودتان امتحان بگیرید تا مطمئن شوید که پاسخ همه‌ی پرسش‌ها را می‌دانید.
- مرور مطالب: پس از مطالعه‌ی کامل متن، پاسخ هر پرسش را مرور کنید. اگر متوجه شدید پاسخ پرسشی را جا انداخته‌اید، فورا در داخل متن به دنبال جواب پرسش جامانده بگردید. در آخر، یک بار دیگر پاسخ تمامی پرسش‌ها را مرور کنید.
روش دوم: اُکِی۴آر (OK4R)
یکی دیگر از مهمترین روش های مطالعه این روش است. این روش توسط دکتر والتِر پاوک (Dr. Walter Pauk) طراحی شد. دکتر پاوک بعد از اینکه تعداد زیادی از دانش‌آموزانش نتوانستند نمره‌ی قبولی کسب کنند، به فکر طراحی این روش شش مرحله‌ای افتاد. این روش همانند روش قبلی به درک مطلب و یادآوری نکات کمک می‌کند.
بررسی اجمالی: ابتدا مقدمه، فهرست مطالب، تیترها و خلاصه‌ی درس را بخوانید تا یک دید کلی از متن پیدا کنید.
ردیابی مفاهیم کلیدی: بعد از بررسی اجمالی، یک بار دیگر متن را خیلی سریع بالا و پایین کنید تا مفاهیم کلیدی درس برای‌تان مشخص شوند. یادتان باشد مفاهیم کلیدی معمولا در همان پارگراف اول عنوان می‌شوند. به کلماتی که به صورت بولد یا ایتالیک نوشته شده‌اند و همچنین تصاویر و نمودارها دقت کنید.
مطالعه‌ی کامل متن: متن را از ابتدا تا انتها کامل مطالعه کنید. در این مرحله قادر خواهید بود متن را با سرعت بیشتری بخوانید، چرا که با انجام دو مرحله‌ی قبلی تقریبا دست‌تان آمده که نویسنده درباره‌ی چه محتوایی صحبت می‌کند.
یادآوری نکات: کتاب را ببندید و سعی کنید نکات مهمی را که مطالعه کرده‌اید به یاد بیاورید. می‌توانید نکات مهم را در قالب کلمات کلیدی یا جمله یادداشت کنید تا این اطلاعات بهتر در ذهن‌تان نقش ببندند.
بازبینی: مراحل قبل را بازبینی کنید تا اطلاعات به خوبی در ذهن‌تان حک شوند. سعی کنید بین اطلاعات جدیدی که یاد گرفته‌اید با اطلاعاتی که از قبل می‌دانستید، ارتباط برقرار کنید. همچنین باید ارتباط بین مفاهیم جدیدی را که یاد گرفته‌اید، درک کنید و به اهمیت هر نکته پی ببرید.
مرور مطالب: اندکی به خودتان استراحت دهید تا ذهن‌تان سرحال شود. سپس مطالب مهم درس را مرور کنید و نکاتی را که فراموش کرده‌اید دوباره مطالعه کنید.
البته که به خاطر سپردن همه‌ی نکات و اطلاعات کار آسانی نیست. اما با امتحان کردن روش‌های مختلف مطالعه و درک مطلب به تدریج متوجه خواهید شد که کدام روش برای‌تان مناسب‌تر است. دیگر اینکه اگر قسمتی از متن برای‌تان سخت بود، بیش از حد روی همان قسمت مکث نکنید. هر وقت یک پاراگراف را چند بار خواندید و باز برای‌تان مبهم بود، اندکی به خودتان استراحت دهید. بعد از اینکه استراحت کردید، دوباره از نخستین مرحله‌ی اِس‌کیو۳آر یا اُکِی۴آر شروع کنید.
۴. روش‌های تقویت حافظه
آیا تا به حال برای‌تان پیش آمده که ساعت‌ها برای یک امتحان مهم درس بخوانید، اما سر جلسه‌ی امتحان هیچ چیزی از درس یادتان نیاید؟ آیا تا به حال برای‌تان پیش آمده که در یک جلسه‌ی کاری مهم شرکت کنید و بعد از وقفه‌‌ی ناهار، اسم هیچ‌کدام از طرف‌های صحبت یادتان نیاید؟ اگر تجربه‌ی چنین موقعیت‌هایی را دارید، ناامید نشوید. برای‌تان چند راهکار تقویت حافظه در نظر گرفته‌ایم که کمک‌تان می‌کنند در به خاطر سپردن اطلاعات موفق‌تر عمل کنید. اما قبل از اینکه به روش‌های تقویت حافظه بپردازیم، می‌خواهیم شما را با چگونگی پردازش اطلاعات در مغز آشنا کنیم.
چگونگی پردازش اطلاعات
طبق تعریف روانشناسان، حافظه عبارت است از فرآیند رمزگذاری، ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات توسط مغز. طی این فرآیند، قسمت‌های مختلفی از مغز درگیر می‌شوند. قسمت‌های درگیر به اتفاق کمک می‌کنند اطلاعات ذخیره شده را به شکلی منسجم به خاطر بیاورید.
حافظه بر سه نوع است: حافظه‌ی حسی، حافظه‌ی کوتاه‌مدت و حافظه‌ی بلندمدت. این سه نوع حافظه همگی در فرآیند به خاطر سپردن اطلاعات نقش دارند. حافظه‌ی حسی از حواس پنج‌گانه نشأت می‌گیرد. گنجایش این نوع حافظه تقریبا ۱۲ واحد اطلاعاتی است. اطلاعات حافظه‌ی حسی بیشتر از چند ثانیه دوام نمی‌آورند.
حافظه‌ی حسی از طریق فرآیندی که فقط روی قسمت کوچکی از کل محیط متمرکز است به حافظه‌ی کوتاه‌مدت متصل می‌شود. این فرآیند که تمرکز نام دارد، موجب می‌شود اطلاعات حافظه‌ی حسی به حافظه‌ی کوتاه‌مدت راه پیدا کنند. گنجایش حافظه‌ی کوتاه‌مدت حداکثر ۷ واحد اطلاعاتی است. اطلاعاتی که در حافظه‌ی کوتاه‌مدت ذخیره می‌شوند، در صورتی که در حافظه‌ی بلندمدت قرار نگیرند، از بین می‌روند. هدف روش‌های مختلف تقویت حافظه این است که اطلاعات را به حافظه‌ی بلندمدت منتقل کنند. این روش‌ها وقتی مؤثر خواهند بود که به همراه سایر روش‌های یادگیری استفاده شوند. در ادامه با ما همراه باشید تا درباره‌ی روش‌های مختلف تقویت حافظه اطلاعات بیشتری کسب کنید.
روش اول: بازنویسی یادداشتها
یادداشت‌هایی را که در کلاس یا نشست‌های کاری نوشته‌اید، بازنویسی کنید. بازنویسی یادداشتها یک روش یادگیری مناسب است که کمک می‌کند اطلاعات کلیدی را از طریق معرفی دوباره به مغز در حافظه‌ی بلندمدت خود ثبت کنید. وقتی مشغول بازنویسی و سازماندهی اطلاعات هستید، به مثال‌های مرتبط با نکات اصلی فکر کنید. این روش وادارتان می‌کند تا درباره‌ی آنچه می‌نویسید، عمیق‌تر فکر کنید. معمولا زمانی که مشغول گوش دادن و یادداشت‌برداری هستید، فرصتش را ندارید که اینقدر عمیق شوید.
روش دوم: گوش کردن به فایل‌های صوتی
اگر از کلاس درس، جلسه‌ی کاری یا کنفرانسی که شرکت کرده‌اید، فایل صوتی دارید، می‌توانید با گوش دادن مجدد به صحبت‌ها، نکات مهم را راحت‌تر به خاطر بسپارید. اما این روش فقط در صورتی جواب خواهد داد که در خود کلاس، جلسه‌ی کاری یا کنفرانس یادداشت تهیه کرده باشید. وقتی همزمان با ضبط صدا یادداشت هم بنویسید، بهتر می‌توانید روی اطلاعاتی که ارائه می‌شوند، تمرکز کنید. این روش در مجموع مناسب افرادی است که به یادگیری شنیداری تمایل دارند. وقتی به فایل صوتی گوش می‌کنید، باید همزمان به مفاهیم و محتوای ارائه شده نیز دقت کنید تا فرآیند جذب و پردازش اطلاعات توسط مغز تقویت شود.
روش سوم: تکرار
وقتی اطلاعات هنوز در حافظه‌ی کوتاه‌مدت قرار دارند، تکرار مطالب موجب می‌شود مغز بتواند الگوی فکری تکرار شده را تشخیص دهد و اطلاعات را از حافظه‌ی کوتاه‌مدت به حافظه‌ی بلندمدت منتقل کند. پس مطالبی را که برای‌تان اهمیت دارند، در فواصل زمانی معین تکرار کنید تا قبل از اینکه از حافظه‌ی کوتاه مدت پاک شوند، به حافظه‌ی بلندمدت منتقل‌شان کنید. کلیدی‌ترین نکته این است که فواصل زمانی مشخصی را برای تکرار مطالب در نظر بگیرید تا از این روش نهایت استفاده را ببرید.
روش چهارم: فلش‌کارت
طراحان فلش‌کارت‌ها سعی دارند نکات کلیدی درس را به صورت طبقه‌بندی شده در اختیار دانش‌آموزان قرار دهند. دانش‌آموزان معمولا وقتی با حجم زیاد اطلاعات مواجه می‌شوند، نمی‌توانند نکات کلیدی درس را از داخل متن بیرون بکشند و به همین دلیل، هرچه یاد می‌گیرند فقط در حافظه‌ی کوتاه‌مدت‌شان باقی می‌ماند. اگر به یادگیری شنیداری عادت دارید، توصیه می‌شود محتوای فلش‌کارت‌ها را با صدای بلند تکرار کنید. افرادی نیز که به یادگیری دیداری عادت دارند، فقط کافی است محتوای فلش‌کارت‌ها را در دل‌شان بخوانند. در هر دو روش، اطلاعات به تدریج از حافظه‌ی کوتاه‌مدت به حافظه‌ی بلندمدت منتقل خواهند شد.
روش پنجم: قطعه‌بندی
گنجایش حافظه‌ی کوتاه‌مدت محدود به تعداد مشخصی واحد اطلاعاتی است. با استفاده از روش قطعه‌بندی می‌توانید اطلاعات را در قالب واحدهای بزرگ‌تر حفظ کنید. مثلا اگر قصد دارید کدپستی منزل‌تان را حفظ کنید، بهتر است به جای اینکه ارقام را تک تک به خاطر بسپارید، کدپستی ۱۰ رقمی را به ۳ قطعه تقسیم کنید. به عبارت دیگر، ابتدا سه رقم اول، سپس سه رقم دوم و در نهایت ۴ رقم آخر را حفظ کنید. به این ترتیب، یک عدد ۱۰ رقمی را در قالب سه قطعه‌ی جداگانه حفظ کرده‌اید.
روش ششم: مرتبط‌سازی
تداعی یعنی برقراری ارتباط بین دانسته‌های جدید و دانسته‌های قبلی. پس برای اینکه بتوانید اطلاعات جدیدی را که یاد می‌گیرید راحت‌تر به خاطر بسپارید، اطلاعات جدید را به مطالبی که از قبل می‌دانستید ربط دهید. این روش احتمال یادآوری اطلاعات را در آینده افزایش می‌دهد. مثلا برای اینکه اسم شخص جدیدی را که تازه ملاقات کرده‌اید به خاطر بسپارید، می‌توانید این فرد را به فردی هم‌اسم او (دوست، فامیل، همکار، شخصیت هنری یا حتی تاریخی) که می‌شناسید ربط دهید تا اسمش فراموش‌تان نشود.
روش های مطالعه
روش هفتم: کاخ حافظه
در روش کاخ حافظه از تصویرسازی به منظور یادآوری اطلاعات استفاده می‌شود. برای شروع، مکانی آشنا را تصور کنید، مثلا منزل خودتان، یا اگر می‌خواهید خلاقیت بیشتری به خرج دهید، یک کاخ بزرگ را تصور کنید که اتاق‌های زیادی دارد. سپس هر اطلاعاتی را که قصد دارید به خاطر بسپارید، در یک مکان خاصی از کاخی که در تصورتان ساخته‌اید قرار دهید. برای برداشتن یا همان یادآوری هر تکه از این اطلاعات جاگذاری شده باید مسیر خاصی از کاخ را طی کنید تا به محل قرارگیری اطلاعات برسید.
با تکرار این مسیر در ذهن می‌توانید اطلاعات را راحت‌تر به خاطر بیاورید. مثلا شاید شما هم مثل خیلی از افراد موقع خارج شدن از منزل یادتان می‌رود کلید و کیف پول‌تان را بردارید. شما می‌توانید این دو وسیله‌ی کلیدی را در یکی از اتاق‌های خیالی کاخ حافظه‌ی‌تان جاسازی کنید. مثلا به خودتان بگویید کیف پول در اتاق خواب داخل کمد قرار دارد و دسته کلید هم جلوی در به دیوار آویزان است. سپس مسیری را که باید طی کنید تا به هر یک از این وسایل برسید، در ذهن‌تان تجسم کنید.
به این ترتیب، هر بار که می‌خواهید از منزل خارج شوید، فقط کافی است مسیری را که به خاطر سپرده‌اید، جلوی چشم بیاورید تا یادتان بیاید که اول باید به اتاق خواب بروید و از داخل کمد کیف پول‌تان را بردارید و بعد باید به طرف در حرکت کنید و کلید را از روی آویز جلوی در به داخل جیب‌تان بگذارید. به همین سادگی!
امیدواریم بتوانید با استفاده از روش‌های مختلفی که معرفی کردیم، در یادگیری مطالب درسی موفق‌تر عمل کنید و از درس خواندن لذت ببرید. همچنین می‌توانید راهکارهای کاربردی دیگری را که می‌شناسید، با ما در قسمت دیدگاه ها در میان بگذارید و از تجربیات‌تان در استفاده از روش‌های گوناگون مطالعه و یادگیری برای‌مان بگویید.
منبع:
کلمات کلیدی : مطالعه – یادداشت برداری – مشاور تحصیلی-روش های مطالعه