شعر ای خدا ای فضل تو حاجت روا با تو یاد هیچ کس نبود روا یکی از سروده های زیبای مولانا است. در این مطلب شما را با معنی شعر توفیق ادب، معنی کلمات و آرایه های ادبی این شعر آشنا خواهیم کرد.
شعر توفیق ادب که در قالب مثنوی سروده شده است، یکی از زیباترین اشعار مولانا است که در آن انسان ناشکر و ناسپاس در برابر خداوند به انسان بی ادب تشبیه شده است؛ انسانی که نه تنها خودش را از نعمت‌های الهی محروم می‌کند، بلکه با ناشکری، برای همه اطرافیانش بدی به وجود می‌آورد. در ادامه این مطلب به بررسی معنی شعر توفیق ادب، آرایه‌های ادبی و معنی کلمات آن خواهیم پرداخت.
معنی شعر ای خدا ای فضل تو حاجت روا
ای خدا ای فضل تو حاجت روا
با تو یاد هیچ کس نبود روا
معنی بیت: ای خدای مهربان و بخشنده، ای که از فضل و بخشش تو حاجت هر نیازمندی برآورده می‌شود، با وجود تو شایسته نیست که بنده به کس دیگری روی آورد و از غیر از تو یاری بخواهد.
معنی کلمات:
- فضل: نیکویی، بخشش
- توفیق ادب داشتن: فرصت و امکان با ادب بودن
- روا (در بیت اول): بر آورده کردن
- روا (در بیت دوم): شایسته
~★~★~★~
قطرهٔ دانش که بخشیدی ز پیش
متصل گردان به دریاهای خویش
معنی بیت: خدایا، دانش اندکی را که همچون قطره‌ای از دریاها به ما بخشیده‌ای را به دریاهای دانش بیکران خود متصل کن
قطره نماد کمی و دریا نماد بسیاری است.
~★~★~★~
صد هزاران دام و دانه است ای خدا
ما چو مرغان حریصی بی نوا
معنی بیت: خدایا همچون پرندگان حریص و گرسنه‌ای كه در مسیر پروازشان دام‌های پر دانه بسیاری گسترده شده است، در مسیر زندگی ما نیز امكان لغزش و خطا و گمراهی بسیار است.
آرایه های ادبی:
- تشبیه: در این بیت ما انسان‌ها به پرندگان حریص و بیچاره‌ای تشبیه شده‌ایم. (ما: مشبه – مرغان: مشبه به)
- مراعات النظیر: مراعات نظیر یا شبکه معنایی بین دام، دانه و مرغ
~★~★~★~
گر هزاران دام باشد هر قدم
چون تو با مایی، نباشد هیچ غم
معنی بیت: اما اگر در هر قدم از مسیر زندگی ما هزاران خطر باشد، نگرانی و اندوهی نداریم زیرا می‌دانیم که تو خدای مهربان، هرگز بنده‌ات را تنها گذاری.
از خدا جوییم توفیق ادب
بی ادب، محروم شد از لطف رب
معنی بیت: از خدا می‌خواهیم که ما را موفق کند که بنده مطیع و شاکری باشیم. زیرا بنده ناسپاس و نافرمان از لطف پروردگار محروم خواهد شد.
آرایه های ادبی:
تضاد: تضاد بین ادب و بی ادب
~★~★~★~
بی ادب، تنها نه خود را داشت بد
بلکه آتش در همه آفاق زد
معنی بیت: انسان ناسپاس و گمراه تنها به خودش بدی نمی کند، اخلاق رفتار بد او مانند آتش به همه جا سرایت می‌کند و به همه زیان می‌رساند.
معنی کلمات:
آفاق: آسمان‌ها، منظور کل جهان هستی است
معنی شعر توفیق ادب
سوره سجده سوره ای به نام یکی از قسمت های نماز
در قران کریم سوره سجده سوره ای به نام یکی از قسمت های نماز است که در جزء ۲۱ آمده است. آیه ۱۵ در این سوره آیه‌ای است که با رسیدن به آن باید سجده کرد و ذکر مربوط به آن را خواند.
در قران کریم سوره‌ها به نام‌های گوناگونی نامگذاری شده‌اند؛ از جمله سوره هایی به نام پیامبران، سوره‌هایی به نام حیوانات، سوره هایی به نام پدیده‌های طبیعی و…
اما سوره سجده تنها سوره ای به نام یکی از قسمت های نماز است. در این مطلب شما را با جزئیات جالبی در مورد سوره سجده آشنا خواهیم کرد.
در مورد سوره سجده
سوره سجده سی و دومین سوره از قرآن کریم است که در جزء ۲۱ قرار گرفته است. این سوره دارای ۳۰ آیه است و در شهر مکه بر پیامبر اکرم نازل شده است. این سوره به «سوره سجده لقمان» نيز معروف است.
سوره سجده یکی از چهار سوره‌‌ای در قران کریم است که در آن سجده واجب وجود دارد و باید به هنگام رسیدن به آیه ۱۵ آن، ذکر سجده واجب خوانده شود. به همین دلیل به این سوره‌ها عَزائِم گفته می‌شوند. یکی دیگر از نکات جالب در مورده سوره سجده آن است که جزو سوره‌هایی است که با حروف مُقَطَّعه شروع می‌شوند.
عَزائِم یا عَزائِمُ السُجود (به معنای سجده‌های واجب)، به چهار سوره سَجده، فُصِّلَت، نَجم و عَلَق گفته می‌شود. در هر یک از این چهار سوره، یک آیه سجده دار وجود دارد که اگر کسی آن را بخواند یا بشنود در همان لحظه باید سجده کند. در ۱۱ سوره دیگر نیز آیاتی آمده است که هنگام شنیدن یا قرائت آنها سجده کردن مستحب است. اگر می‌خواهید اطلاعات دقیقی درباره این سوره‌ها داشته باشید به شما پیشنهاد می‌کنیم تا مقاله سوره های سجده دار واجب و مستحب و همچنین احکام سجده واجب قرآن را در ستاره مطالعه کنید.
این سوره را به این دلیل سجده نامیده‌‌اند که با قرائت یا شنیدنِ آیه پانزدهم آن، سجده بر انسان واجب می‌شود. این ۱۵ این سوره به شرح زیر است:
إِنَّمَا يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا الَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ ۩ ﴿١٥﴾
فقط کسانی به آیات ما ایمان می‌آورند که وقتی به وسیله آن آیات به آنان تذکر داده شود، سجده کنان به رو در می‌افتند و همراه با سپاس، پروردگارشان را از هر عیب و نقصی تنزیه می‌کنند در حالی که [از سجده و سپاس و تنزیه] تکبّر و سرکشی نمی ورزند؛ (۱۵)
همچنین برخی از مفسران، نام مضاجع را برای آن ذکر کرده‌اند که در آیه شانزدهم آمده است. این سوره را در شمار سوره‌های ممتحنات نیز آورده‌اند که گفته شده این سوره‌ها با سوره ممتحنه تناسب محتوایی دارند.
فضیلت خواندن سوره سجده: ابى بن كعب از پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله روايت كند كه فرمود: آن كه سوره «الم تنزيل» و سوره «تبارك الذى…» را بخواند گويا شب قدر را احياء گرفته است.
معروف ترین آیه‌های سوره سجده، تنها سوره ای به نام یکی از قسمت های نماز
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ ۖ مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ ۚ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ ﴿٤﴾
خداست که آسمان ها و زمین را و آنچه را میان آنهاست در شش روز آفرید، سپس بر تخت فرمانروایی و تدبیر امور آفرینش چیره و مسلط شد. برای شما جز او هیچ یاور و شفاعت کننده ای نیست، [با این حال] آیا متذکّر و هوشیار نمی شوید؟ (۴)
الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ ۖ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسَانِ مِنْ طِينٍ ﴿٧﴾
همان کسی که آنچه را آفرید نیکو ساخت، و آفرینش انسان را از گِل آغاز کرد، (۷)
سوره سجده
در قرآن کریم نام چه سوره ای به نام یکی از روزهای هفته است؟
سوره جمعه سوره ای به نام یکی از روزهای هفته است که در جزء ۲۸ قرار گرفته است. در کنار روز جمعه که در قران سوره ای به نام آن نامگذاری شده است، روز شنبه نیز در آیات سوره های بقره، نسا و اعراف آمده است.
در قران کریم تنها یک سوره از آن به نام یکی از روزهای هفته نامگذاری شده است. سوره جمعه تنها سوره ای به نام یکی از روزهای هفته است. اما روز شنبه نیز یکی دیگر از روزهای هفته است که در سوره‌هایی دیگر از قران کریم به آن اشاره شده است؛ منتهی این سوره‌ها نام‌های دیگری دارند. در ادامه جزئیات بیشتری در مورد این موضوع خواهید خواند.
جزئیاتی در مورد سوره جمعه؛ تنها سوره ای به نام یکی از روزهای هفته
سوره جمعه شصت و دومین سوره از قرآن کریم است که در جزء ۲۸ قرار گرفته است. این سوره دارای ۱۱ آیه بوده و در شهر مدینه بر پیامبر اکرم نازل شده است.
فضیلت خواندن سوره جمعه: ابى بن كعب از پیامبر صلی الله علیه و آله روايت نموده كه فرمودند: كسى كه سوره جمعه را قرائت كند به او داده خواهد شد ده حسنه به عدد افرادى كه به نماز جمعه آمده و به عدد آن كسانى كه شركت نكرده‌اند.
نهمین آیه از این سوره که در آن کلمه جمعه آمده به شرح زیر است:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَىٰ ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ۚ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿٩﴾
ای مؤمنان! چون برای نماز روز جمعه ندا دهند، به سوی ذکر خدا بشتابید، و خرید و فروش را رها کنید. که این [اقامه نماز جمعه و ترک خرید و فروش] برای شما بهتر است اگر [به پاداشش] معرفت و آگاهی داشتید. (۹)
روز شنبه در سوره های بقره، نسا و اعراف
اما روز شنبه یکی از روزهای هفته است که در ۳ آیه از سوره‌های مختلف قران به آن اشاره شده است. شنبه در عربی السبت نامیده می‌شود. این آیه‌ها به این شرح هستند:
وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ ﴿٦٥﴾
بی تردید شما [سرگذشتِ کسانی از هم مسلکان خود را] که در روز شنبه [از فرمان خدا که صید ماهی را حرام کرده بود] عصیان ورزیدند دانستید که [به کیفر عصیانشان] به آنان نهیب زدیم که به صورت بوزینگانی خوار و رانده شده درآیید. (۶۵)
این آیه در سوره بقره یعنی دومین سوره از قران کریم و در جز اول قران قرار گرفته است.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ آمِنُوا بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِمَا مَعَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَىٰ أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ ۚ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا ﴿٤٧﴾
ای کسانی که به شما کتاب آسمانی داده شده! به آنچه [بر پیامبر اسلام] نازل کردیم که تصدیق کننده تورات و انجیلی است که با شماست ایمان آورید، پیش از آنکه چهره هایی را [از شکل و شخصیت انسانی] محو کنیم، و [به کیفر تکبّر در برابر پیامبر اسلام و قرآن] به کفر و گمراهی بازگردانیم، یا چنان که اصحاب سبت را لعنت کردیم (حرمت‌شكنان شنبه/ گروهی از تبهکاران بنی اسرائیل)، لعنت کنیم؛ و فرمان خدا همواره شدنی است. (۴۷)
این آیه در سوره نسا یعنی چهارمین سوره از قران کریم قرار گرفته است. سوره نسا یک سوره مدنی است که در جزءهای ۴ و ۵ و ۶ آمده است.
وَاسْأَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعًا وَيَوْمَ لَا يَسْبِتُونَ ۙ لَا تَأْتِيهِمْ ۚ كَذَٰلِكَ نَبْلُوهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ ﴿١٦٣﴾
از آنان سرگذشت شهری را که در ساحل دریا بود بپرس، هنگامی که [اهلش] در [روز تعطیلیِ] شنبه [از حکم خدا] تجاوز می کردند؛ به این صورت که روز [تعطیلیِ] شنبه ماهی هایشان [به اراده خدا از اعماق آب به سوی ساحل می آمدند و] به روی آب آشکار می شدند و غیر شنبه ها نمی آمدند [وآنان بر خلاف حکم خدا در تعطیلی شنبه به صید می پرداختند؛] این گونه آنان را در برابر نافرمانی و فسقی که همواره داشتند، آزمایش می کردیم. (۱۶۳)
این آیه در سوره اعراف یعنی هفتمین سوره از قرآن کریم قرار گرفته است. سوره اعراف یک سوره مکی است که در جزءهای ۸ و ۹ قرار گرفته است.
مفهوم زمان در سوره های دیگر قران
اما اگر مفهوم زمان را در نظر بگیریم، در قران سوره‌هایی وجود دارد که به نام زمان‌های خاصی نامگذاری شده است؛ این سوره‌ها عبارتند از سوره دهر (به معنای روزگار)، سوره فجر (به معنای سپیده دم)، سوره لیل (به معنای شب)، سوره ضحی (به معنای چاشت‌گاه)، سوره عصر (به معنای بعد از ظهر یا پایان روز) و سوره فلق (به معنای سپیده‌‌دم).
سوره ایی به نام یکی از روزهای هفته
شعر توفیق ادب
منبع