بیماری سرخک نوعی عفونت سیستم تنفسی در کودکان است و از طریق تنفس منتقل میشود. سرخک به روبلا یا سرخجه هم معروف اسن که در واقع نوعی از بیماری سرخک است. با وجود اینکه واکسن بیماری سرخک موجود است اما همچنان این بیماری بیش از ۱۰۰ هزار کودک زیر ۵ سال را بهطور سالانه در کام مرگ میکشاند. در این مقاله ما را همراهی کنید تا هر آنچه باید در مورد علائم سرخک در بزرگسالان و کودکان، روشهای درمان و عوارض جانبی آن بدانید را برایتان شرح دهیم.
کشورهایی مانند آمریکا بهواسطه واکسیناسیون عمومی، یک دهه است که بیماری سرخک شیوع زیادی ندارد. در این کشور از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ میلادی، میانگین ابتلا به بیماری سرخک در حدود ۶۰ نفر بوده است، اما در سالهای اخیر این تعداد به ۲۰۵ رسیده است. ریشهی بیماریِ بیشترِ این موارد از خارج آمریکا شروع شده بود و افراد مبتلا یا واکسن نزده بودند یا نمیدانستند که واکسن زدهاند یا خیر.
و علائم سرخک، ۱۰ تا ۱۴ روز پس از قرار گرفتن درمعرض ویروس خود را نشان میدهند. علائم و نشانهها عموما به قرار زیر هستند:
در ۱۰ تا ۱۴ روز اول بعد از عفونت، ویروس سرخک نهفته است. در طول این مدت هیچگونه نشانه و علائمی از بیماری دیده نمیشود.
سرخک معمولا با تبی خفیف تا متوسط آغاز میشود و سرفه مداوم، آبریزش بینی، التهاب چشمها و گلودرد آن را همراهی میکنند. این بیماری خفیف ۲ تا ۳ روز بهطول میانجامد.
تحریک پوستی در بیماری سرخک با لکههای قرمز کوچکی همراه است که بهآهستگی بزرگ میشوند. لکهها و برآمدگیها در شاخههای مجزا و باریک، به پوست، حالتی پر از لَک و قرمزی میدهد. بعد از چند روز هم این حالت به بازوها و سایر قسمتهای تن و بدن مانند ران و پاها منتقل میشود. ضمن اینکه تب هم بالا میرود و اغلب دمای بدن از ۴۰ تا ۴۱ درجه است. تحریکات پوستی بهتدریج ازبین میرود. ابتدا این لکها و جوشها از سطح صورت محو میشوند و بعد از آن هم از ران و پاها.
شخص مبتلا به سرخک در حدود ۸ روز میتواند باعث انتقال بیماری به دیگران بشود که ۴ روز قبل از ظاهرشدن لکههای پوستی و تا زمانی که آثار پوستی سرخک بهمدت ۴ روز روی پوست هستند، امکان سرایت به دیگران وجود دارد.
بهطور کلی نمیتوان گفت سرخک در بزرگسالان و کودکان تفاوت دارد. نکته اینجاست که احتمال ابتلای کودکان ۵ ساله و کوچکتر، همچنین بزرگسالان ۳۰ سال به بالا به برخی عوارض جدیتر این بیماری مانند عفونت شدید تنفسی، عفونت گوش، آنسفالیت، اسهال شدید و کمآبی بیشتر است. احتمال بروز عوارض شدید بیماری در نوجوانان مبتلا به سوءتغذیه بهویژه کسانی که دچار کمبود ویتامین A و ضعف سیستم ایمنی هستند، هم بیشتر است.
علائم سرخک در بزرگسالان و کودکان
اگر فکر میکنید که خود یا فرزندتان درمعرض بیماری سرخک قرار گرفتهاید یا جوش و لکهایی مثل سرخک روی پوستتان ظاهر شده، به پزشک مراجعه کنید. سابقهی وضعیت ایمنی خانواده را از لحاظ اینکه درمعرض بیماری سرخک بودهاید یا نه، با پزشک بررسی کنید. این کار قبل از شروع مهدکودک، مدرسه، دانشگاه و سفر لازم است.
سرخک نوعی بیماری ویروسی و بهشدت واگیردار است که در گلو یا بینی کودکان و بزرگسالان تکثیر میشود. وقتی فرد مبتلا، سرفه یا عطسه میکند و حتی حرف میزند، ذرات کوچک ویروسی به هوا منتقل میشود و سایر افراد با تنفس هوا، این ذرات را وارد بدن خود میکنند. این ذرات میتوانند روی سطوح مختلف هم بنشینند، تا ساعتها فعال بمانند و باعث سرایت به دیگران شوند. اگر شما این سطوح را لمس کنید و بعد دست خود را به چشمها، دهان و بینی خود بمالید، ویروس وارد بدنتان خواهد شد. حدودا ۹۰ درصدِ افرادی که در ارتباط با بیمار یا درمعرض این ویروس قرار میگیرند، به سرخک مبتلا خواهند شد.
عوامل زیر میتوانند باعث ایجاد سرخک بشوند:
علائم سرخک در بزرگسالان و کودکان
عوارض سرخک میتواند بهشکل زیر باشد:
در صورتی که فردی در خانه شما به سرخک دچار شد، برای جلوگیری از ابتلای اعضای خانواده و نزدیکانی که آسیبپذیرتر هستند، این اقدامات را در مدنظر داشته باشید:
بیماری سرخک بهشدت واگیردار است. بنابراین تا ۴ روز قبل از ظهور علائم پوستی و ۴ روز بعد از آن، سایر افرادی که با بیمار در ارتباط هستند، امکان ابتلا به سرخک را دارند. پس در این مدت، بیمار نباید در فعالیتهای مشترک و گروهی شرکت کند.
بزرگسالان و کودکان بالای ۶ ماهی که واکسن سرخک نزدهاند، باید حتما این واکسن را تزریق کنند. اولین دُز واکسن برای کودکان، معمولا در ۱۲ تا ۱۵ ماهگی و دُز بعدی در ۴ تا ۶ سالگی تزریق میشود. اگر کودک یک ساله دارید و میخواهید به سفر بروید، دربارهی تزریق واکسن با پزشک مشورت کنید.
اگر قبلا به سرخک دچار شدهاید، سیستم ایمنی بدنتان برای مبارزه با عفونت آماده شده است و دیگر به سرخک دچار نخواهید شد. برای سایر افراد نیز تزریق واکسن سرخک برای موارد زیر لازم است:
واکسیناسیون عمومی در هر کشوری حتی با وجود کسانی که واکسینه نشدهاند، باعث میشود که این مشکل در آن منطقه و مکان شایع نباشد. بنابراین هر چقدر در کشوری نرخ واکسیناسیون بالاتر برود، به ازبینرفتن مشکل در جامعه بیشتر کمک میکند.
وجود نرخ تثبیتشده واکسیناسیون در کاهش شیوع سرخک نقش مهمی دارد. به این معنا که اگر تعداد تزریق واکسن بالا برود، احتمال ابتلای افراد کاهش پیدا میکند. در سال ۱۹۸۸، مقالاتی دربارهی ارتباط میان ابتلا به اوتیسم و واکسن سرخک، سرخچه و اوریون منتشر شد. اما این موضوع پذیرفته نشد و حالا چنین فرضیهای که ارتباط میان ابتلا به اوتیسم و تزریق این واکسنها را نشان میداد، اعتبار ندارد.
ازطریق علائم ظاهری مانند لکههای کوچک با مراکز متمایل به آبی-سفید در زمینهای قرمز که در پوشش داخلی دهان در قسمت گونهها دیده میشود و به لکه کولپیک (Koplik’s spots) معروف است، امکان تشخیص این بیماری برای پزشکان مقدور است. اما برخی از پزشکان تا کنون فردی مبتلا به سرخک را از نزدیک ندیدهاند. بنابراین ممکن است علائم آن را با سایر بیماریها اشتباه بگیرند. در صورت نیاز، باید از آزمایش خون برای اطمینان از ابتلا به سرخک کمک گرفته بشود.
هیچ درمان قطعی برای این عفونت وجود ندارد، اما افراد آسیبپذیری که در معرض ویروس بودهاند، لازم است اقداماتی انجام دهند:
علائم سرخک در بزرگسالان و کودکان
برای پایین آوردن تب بیمار باید از داروهای بدون نسخهای چون استامینوفن (تیلنول و …)، ایبوپروفن (قرص ادویل، موترین مخصوص کودکان و…) یا ناپروکسن (Aleve) استفاده شود. به کودکان و نوجوانانی که سرخک دارند، آسپرین ندهید. با وجود اینکه مصرف آسپرین برای کودکان بالای ۳ سال مجاز است، اما هرگز به کودکان و نوجوانانی که درحال بهبودی از علائم بیماریهایی نظیر آنفولانزا یا آبله مرغان هستند، آسپرین ندهید. علت این است که آسپرین میتواند باعث بروز سندروم رِی (Reye’s syndrome) میشود که وضعیتی نادر اما کشنده است.
اگر با وجود سرخک، عوارضی چون عفونت گوش و ذاتالریه به سراغ کودک بیاید، ممکن است پزشک برای درمان از آنتی بیوتیک ها استفاده کند.
کودکانی که کمبود ویتامین A دارند، شدیدتر از بقیه به سرخک مبتلا میشوند. مصرف این ویتامین از شدت بیماری میکاهد. برای کودکان بالای ۱ سال، دُز مصرفی ویتامین، ۲۰۰ هزار UI است. UI واحد بینالمللی دُز دارویی است.
اگر خود یا کودکتان به سرخک دچار شدهاید، می توانید ضمن مراجعه به پزشک برای کنترل وضعیت و بررسی علائم به موارد زیر هم توجه کنید:
علائم سرخک در بزرگسالان و کودکان
اگر احساس میکنید که خود یا کودکتان به سرخک مبتلا هستید، باید به پزشک مراجعه کنید:
ممکن است پزشک از شما بخواهد که قبل یا بعد از سایر بیماران به مطب مراجعه کنید. علت این است که او نمیخواهد سایر بیماران را نیز درمعرض خطر ابتلا به سرخک قرار بدهد. پزشک ممکن است چنین چیزهایی بپرسد:
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.
منبع:
علائم سرخک در بزرگسالان و کودکان