ذات الریه يا سينه پهلو (پنومونی)
به التهاب یکی از ریه‌ها یا هر دوی آنها سینه پهلو یا ذات الریه می‌گویند. سینه پهلو معمولا ناشی از عفونت باکتریایی است. در انتهای لوله‌های تنفسی در ریه‌ها دسته‌هایی از کیسه‌های هوایی ریز وجود دارند که اگر به سینه پهلو مبتلا شوید، این کیسه‌های هوا ملتهب و با مایعات پر می‌شوند.
علائم ذات الریه
معمولا نشانه‌های ذات الریه پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت بروز می‌کند. اما ممکن است سرعت بروز آنها آهسته‌تر باشد و چند روز طول بکشد.
نشانه‌های رایج سینه پهلو عبارتند از:
– سرفه (برای اطلاع از چگونگی درمان سرفه سری به مقالات چطور بزنید). ممکن است این سرفه‌ها خشک و محتوی خلط غلیظ زرد، سبز، قهوه‌ای یا همراه با لکه‌های خون باشند.
– سختی در تنفس. ممکن است تنفس‌تان سریع و بریده شود. حتی ممکن است در زمان استراحت نفس‌نفس بزنید.
– بالا رفتن ضربان قلب ، تب ، احساس ناخوشی عمومی ، عرق کردن و لرزیدن ، کاهش اشتها ، درد در قفسه‌ی سینه که با تنفس یا سرفه بدتر می‌شود.
نشانه‌های کمتر شایع در سینه پهلو عبارتند از:
– سرفه‌ی خونی یا خلط خونی
– سردرد
– استفراغ و حالت تهوع
– خس‌خس سینه
– درد عضلات و مفاصل
– احساس گیجی و ناآگاهی از زمان و مکان، مخصوصا در سالمندان.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر با نشانه‌های شدید سینه پهلو مانند تنفس سریع، درد در قفسه‌ی سینه و گیجی در خود مواجه شدید به سرعت خودتان را به پزشک برسانید.
چه کسانی بیشتر به سینه پهلو دچار می‌شوند؟
هر ساله در بریتانیا از هر ۱۰۰۰ نفر، ۸ نفر به سینه پهلو مبتلا می‌شوند. شیوع این بیماری در پاییز و زمستان بیشتر است. سینه پهلو می‌تواند در تمام سنین اتفاق بیفتد، ولی در برخی گروه‌ها مانند کودکان و سالمندان شایع‌تر و خطرناک‌تر است. این افراد در صورت ابتلا به سینه پهلو بیشتر روانه‌ی بیمارستان می‌شوند.
عامل ذات الریه چیست؟
ذات الریه معمولا در اثر عفونت‌های پنوموکوکی ناشی از باکتری استرپتوکوکوس پنومونیه ایجاد می‌شود. انواع دیگری از باکتری‌ها مانند هموفیلوس آنفلوانزا یا استافیلوکوکوس اورئوس نیز می‌توانند باعث سینه پهلو شوند. ابتلا به سینه پهلو در اثر عفونت ویروسی نیز ممکن است. در موارد نادر، این بیماری می‌تواند ناشی از عفونت قارچی باشد.
علل پنومونی
– در اثر ارگانیسم‌های مختلفی شامل ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها ایجاد می‌شود.
– در اثر استنشاق مواد شیمیایی مانند بخارهای سمی نیز التهاب ریه ایجاد می‌شود.
– التهاب ریه در اثر استشاق مواد حساسیت‌زا ایجاد می‌شود.
– مواجهه با موادی که در محیط کار یا محیط‌های دیگر وجود دارند باعث ایجاد التهاب در بافت ریه می‌شود، مثلا در برخی کشاورزان در اثر تنفس گردوغبار، التهاب ریه رخ می‌دهد.
– در بیشتر موارد، نوعی استرپتوکوک مسئول عفونت باکتریایی ریه است.
– در اثر استفراغ، بخشی از محتویات معده وارد ریه‌ها می‌شود و موجب التهاب ریه‌ها می‌گردد.
علاوه بر سینه پهلوی باکتریایی، انواع زیر نیز وجود دارند:
سینه پهلوی ویروسی: این بیماری بیشتر در اثر ویروس سین‌سیشیال تنفسی (RSV) و گاهی اوقات در اثر ویروس آنفلوانزا نوع A و B رخ می‌دهد. ویروس‌ها یکی از علل شایع سینه پهلو در کودکان هستند.
سینه پهلوی تنفسی (آسپیراسیون): در اثر ورود استفراغ به ریه، یا در اثر ورود جسم خارجی مانند بادام‌زمینی یا ترکیبات مضر مانند دود و مواد شیمیایی به ریه ایجاد می‌شود.
و اما سینه پهلوی قارچی: این شکل از سینه پهلو نادر است و بیشتر افرادی با سیستم ایمنی ضعیف را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سینه پهلوی بیمارستانی: این نوع سینه پهلو زمانی بروز می‌کند که فرد برای درمان بیماری یا عمل جراحی به بیمارستان می‌رود. افرادی که در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند و از دستگاه‌های تنفس استفاده می‌کنند، بیشتر در خطر ابتلا به این سینه پهلو قرار داند.
گروه‌های در معرض خطر
گروه‌های زیر بیشتر در خطر ابتلا به ذات الریه هستند:
– نوزادان و کودکان کوچکتر؛
– سالمندان؛
– افراد سیگاری؛
– افرادی که از بیماری‌هایی مانند آسم، فیبروز سیستیک و بیماریهای قلبی، کلیوی و کبدی رنج می‌برند؛
– افرادی که دستگاه ایمنی ضعیفی دارند. به‌عنوان مثال کسانی‌که به تازگی از یک بیماری مانند آنفولانزا بهبود یافته‌اند. افراد مبتلا به ایدز، کسانی که – شیمی‌درمانی می‌کنند یا از داروهای ضعیف‌کننده‌ی دستگاه ایمنی برای پیوند عضو استفاده می‌کنند.
-افرادی که طحال آنان با جراحی برداشته شده است
-افراد الکلی
تشخیص ذات الریه
معمولا پزشک می‌تواند با طرح سؤالاتی در مورد نشانه‌های بیماری و معاینه‌ی قفسه‌ی سینه این بیماری را تشخیص دهد. در برخی موارد لازم است آزمایشات بیشتر انجام شود.
نشانه‌ها مشترک بین سینه‌پهلو و برخی بیماری‌ها مانند سرماخوردگی، برونشیت و آسم ممکن است تشخیص این بیماری را دشوار سازد. پزشک‌تان معمولا برای تشخیص سینه پهلو از شما می‌پرسد:
– آیا به سختی نفس می‌کشید یا تنفس‌تان سریع‌تر از حالت طبیعی است؟
– چند وقت است سرفه می‌کنید؟ اگر سرفه می‌کنید، همراه آن خلط بالا می‌آورید و خلط چه رنگی است؟
– آیا با دم و بازدم، درد در قفسه‌ی سینه بدتر می‌شود؟
– شاید پزشک دمای بدن‌تان را اندازه بگیرد و با گوشی پزشکی برای بررسی هر صدای تند و تیزی به صدای سینه و پشت‌تان گوش کند.
– ممکن است پزشک به سینه‌تان ضربه‌ای بزند و صدای آن را گوش کند. اگر ریه با مایعات پر شده باشد، صدای آن با حالت طبیعی فرق می‌کند.
شدت بیماری متوسط باشد معمولا نیازی به آزمایش اشعه اکس یا سایر آزمایشات نیست.
– اگر نشانه‌های بیماری تا ۴۸ ساعت پس از درمان رفع نشدند، ممکن است آزمایش پرتو اکس یا سایر آزمایشات مانند آزمایش خون و آزمایش خلط انجام شود.
درمان ذات الریه
سینه پهلو متوسط معمولا با اقدامات زیر در خانه قابل درمان است:
– استراحت زیاد؛
– مصرف آنتی‌بیوتیک؛
– نوشیدن مقدار زیادی مایعات.
– اگر بیماری خاصی نداشته باشید، باید بدن‌تان به درمان واکنش نشان دهد و زود خوب شوید. اگرچه ممکن است سرفه‌تان مدتی طول بکشد.
– معمولا ذات الریه از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود، بنابراین حضور در میان دیگران ازجمله افراد خانواده ایرادی ندارد. با این‌حال بهتر است افرادی که دستگاه ایمنی ضعیف دارند، تا زمانی که فرد مبتلا به سینه پهلو کاملا بهبود نیافته، از ارتباط نزدیک با او خودداری کنند.
– سینه پهلو در افراد مستعد این بیماری ممکن است شدیدتر باشد و بهتر است روند درمان در بیمارستان صورت بگیرد. زیرا این بیماری می‌تواند در این افراد عوارض جدی ایجاد کند و حتی بسته به سن و وضعیت سلامتی فرد کشنده باشد.
-در مواردی به صورت سرپایی قابل درمان است و در موارد دیگر درمان به صورت بستری صورت می‌گیرد.
-در صورتی که در 2 تا 3 ماه گذشته سفری به کشورهای دیگر داشته‌اید، بسیار مهم است که فوراً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. ممکن است نوع ارگانیسمی که از مکان‌های دیگر موجب بیماری شما شده به درمان متفاوتی نیاز داشته باشد.بسته به نوع و شدت بیماری ممکن است درمان خوراکی یا تزریقی استفاده شود.
-پس از درمان موفقیت‌آمیز عفونت ریوی ممکن است احساس خستگی، کوتاهی نفس و سرفه‌ی آزاردهنده و طولانی مدت را برای چند هفته داشته‌باشید که طبیعی است
عوارض سینه پهلو
و از عوارض سینه پهلو در کودکان کم‌سن، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، شدیدتر است. عوارض احتمالی سینه پهلو عبارتند از:
پلورزی (پلوریت): این مشکل با ایجاد التهاب در پوشش میان ریه و قفسه‌ی سینه (پرده‌ی جنب) باعث نارسایی‌های تنفسی در فرد می‌شود.
آبسه‌ی ریوی: این عارضه‌ی سینه پهلو نادر است، اما بیشتر در افرادی مشاهده می‌شود که به بیماری دیگری مبتلا هستند یا سابقه‌ی سو‌ءمصرف در نوشیدنی‌های الکلی داشته‌اند.
گندخونی (سپتی‌سمی): این عارضه‌ی ناشی از سینه پهلو نادر ولی بسیار خطرناک است.
با مشاهده‌ی هر یک از این عوارض باید برای درمان به بیمارستان مراجعه کنید.
پیشگیری از ذات الریه
– با اینکه بیشتر موارد ذات الریه باکتریایی هستند و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شوند، ولی بهتر است برای اطمینان و پیشگیری از گسترش باکتری‌ها، فرد نکات بهداشتی مانند موارد زیر را رعایت کند:
– هنگام عطسه یا سرفه، جلوی دهان را با دستمالی بگیرید.
– دستمال را بلافاصله دور بیندازید، زیرا میکروب‌ها تا چند ساعت پس از خروج از دهان و بینی زنده می‌مانند.
– جهت جلوگیری از انتقال میکروب‌ها به دیگران و سایر اشیا، دستان‌تان را مرتب بشویید.
– سبک زندگی سالم می‌تواند راهی مناسب جهت پیشگیری از بروز سینه پهلو باشد. به‌عنوان مثال باید از سیگار دوری کنید زیرا به ریه آسیب می‌زند و احتمال ابتلا به سینه پهلو را افزایش می‌دهد.
– مصرف زیاد و طولانی‌مدت نوشیدنی‌ها الکلی سیستم دفاعی طبیعی ریه را ضعیف می‌کند و شما را بیشتر در معرض ابتلا به سینه پهلو قرار می‌دهد.
– بهتر است افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به سینه پهلو قرار دارند، واکسن ذات الریه و آنفولانزا بزنند.
منابع :