آزمایش WBC؛ راهنمای خواندن برگهی آزمایش و تفسیر
آزمایشWBC یا شمارش گلبولهای سفید خون نوعی آزمایش خون است که در آن تعداد گلبولهای سفید خونی شمرده میشود. گلبولهای سفید خون یا white blood cells، سلولهای خاصی در بدن هستند که وظیفهی دفاع از بدن را به عهده دارند. در برخی شرایط خاص که ممکن است پاتولوژیک و یا فیزیولوژیک باشد، تعداد این گلبولها کمتر و یا بیشتر از حد طبیعی میشود که نیازمند بررسیهای بیشتر است.
شمارش گلبولهای سفید معمولا زیرمجموعهی آزمایش CBC یا آزمایش شمارش کامل خون است که همه فاکتورهای خونی و تعداد همه ی سلولهای خونی را بررسی میکند.
زمانیکه برای مشکلی به پزشک مراجعه میکند، پزشک بعد از معاینه فیزیکی درخواست انجام برخی تستها را میدهد. آزمایش خون و آزمایش WBC یکی از اولین تستهایی است که هر پزشکی درخواست میدهد. یکی از مهمترین فاکتورهایی که در آزمایشها وجود دارد، گلبولهای سفید خون است که باید شمرده و بررسی شوند. در این مقاله به طور مفصل به آزمایش WBC میپردازیم.
آزمایش WBC چه چیزی را میسنجد؟
آزمایش WBC تعداد هر یک از گلبولهای سفید خون را بررسی میکند. در شرایط مختلف و در برخورد با بیماریهای متنوع، تعداد انواع مختلف گلبولهای سفید زیاد میشود تا بتواند از بدن در برابر شرایط بیماریزا دفاع کند. گلبولهای سفید خون مسئول دفاع از بدن هستند و سلولهای مغز استخوان آنها را میسازند. شمارش تعداد سلولهای سفید خونی در تخصیص بیماری و برنامهی درمانی بیمار بسیار مؤثر است.
گلبولهای سفید خون انواع مختلفی دارند و هر کدام از آن ها کارهای مختلفی انجام میدهند. این سلولها شکلها و وظایف مختلفی دارند و محل استقرار آنها هم با یکدیگر تفاوت دارد. همچنین در هر یک از بیماریها و شرایط خاص جسمی، تعداد هر کدام از آنها تغییر میکند.
انواع WBC
برای اینکه دلیل انجام این آزمایش و تفسیر آن را بهتر متوجه شوید، ابتدا باید درکی از انواع WBCها و وظیفهی هر یک داشته باشید. به سلولهای سفید خون WBC و یا لوکوسیت هم میگویند. تعداد این سلولهای خونی، از تعداد سلولهای قرمز خون خیلی کمتر است. تعداد نرمال گلبولهای سفید در خون حدود ۴۰۰۰ تا ۱۱۰۰۰ گلبول سفید در هر میکرولیتر است. این سلولها دیوار دفاعی بدن را میسازند و عضو بسیار مهمی از بدن هستند. گلبولهای سفید خون علیه قارچها، انگلها، ویروس ها و باکتریهای حمله کننده به بدن میجنگند. سلولهای سفید خون از مغز استخوان منشا میگیرند و در خون گردش میکنند. بعضی از آنها در بافتها مستقر میشوند و دیگر وارد خون نمی شوند.
۵ نوع گلبول سفید وجود دارد:
- نوتروفیل
نوتروفیل ها سلولهای چند هستهای خونی هستند که در بیماریهای عفونی افزایش پیدا میکنند. این سلولها از داخل خون به بافتها مهاجرت میکنند و با بیگانهخواری، عوامل مزاحمی که در بافت وجود دارند را از بین میبرند. این سلولها همچون جاروبرقی، میکروب ها را به درون خود میکشند و آنها را هضم میکنند.
- لنفوسیتها
لنفوسیتها سلولهای تک هستهای خون هستند. این سلولها در ایجاد ایمنی خاطره نقش دارند و با تولید کردن آنتیبادی و یادآوری آسیب وارده به بدن، از آن حفاظت میکنند. لنفوسیتها از سلولهای مهم در ایجاد ایمنی در برابر سرطان و عفونتهای ویروسی و باکتریایی هستند. اگر نوتروفیلها نتوانند از بروز عفونت در بدن جلوگیری کنند و به محض ورود آنها را شکست دهند، لنفوسیتها وارد عمل میشوند که خط پیشرفتهتری از دفاع در بدن هستند.
- مونوسیتها
مونوسیتها سلولهای خونی هستند که وارد بافت شده و همانند نوتروفیلها بیگانهخواری میکنند. این سلولها اندازهی بزرگی دارند و تک هستهای هستند. این سلولها طول عمر بیشتری نسبت به سایر سلولهای خونی دارند.
- بازوفیل
بازوفیلها سلولهایی هستند که در حساسیتها تعداد آنها زیاد میشود. این سلولها هیستامین و سایر مواد حساسیتزا را از خود تولید و ترشح میکنند. این مواد باعث آلرژی در بدن میشوند. هنگامی که گردهی گلی وارد بدن شما میشود و به آن حساسیت نشان میدهید، این بازوفیلها هستند که چنین واکنشی را در شما بروز دادهاند.
- ائوزینوفیل
این سلولها هم در واکنشهای حساسیتزا دخالت میکنند و در عفونتهای انگلی تعداد آنها افزایش پیدا می کند. ائوزینوفیلها هم موادی را از خود ترشح میکنند.
هدف از انجام آزمایش WBC
تعداد بالا یا پایین گلبولهای سفید خون میتواند نشاندهندهی موارد خاصی باشد. شمارش WBC میتواند نشاندهندهی یک عفونت پنهان در بدن باشد و پزشک را نسبت به آن مشکوک کند. همچنین بالا و پایین بودن شمارش گلبولهای سفید خون میتواند نشاندهندهی بیماریهایی همچون عفونتهای مزمن، بیماریهای خود ایمنی و نقص ایمنی باشد. همچنین این بالا و پایین شدنها میتواند نشاندهندهی برخی حالتهای فیزیولوژیک بدن همچون بارداری هم باشد.
تعداد گلبول سفید خون فاکتور بسیار مهمی در زمان شیمیدرمانی و پرتودرمانی است. سنجش دائم و بررسی پیوستهی این سلولهای خونی میتواند هدایت کنندهی روند درمان باشد.
چه زمانی باید آزمایش WBC داد؟
پزشک شما ممکن است به موارد خاصی شک کند و بخواهد آزمایش شمارش گلبول سفید بدهید. آزمایش WBC یک آزمایش عمومی است و در موارد زیادی پزشک درخواست انجام آن را میدهد. پزشک در موارد زیر به صورت ویژهای سلولهای WBC را بررسی میکند:
آنمی
لوسمی
عفونت.
هر دو آزمایش شمارش گلبولهای سفید (WBC count) و شمارش هر نوع این گلبولها (differential) در تشخیص علت بالا و پایین رفتن تعداد WBC ها مؤثر است. همچنین از این آزمایشها برای پایش روند برخی از درمانها و نتایج آنها هم استفاده میشود.
آزمایش WBC تعداد و مورفولوژی گلبولهای سفید خون را بررسی میکند. WBCها مسئول مبارزه با عوامل بیماریزا و عفونتها هستند.
نحوه انجام آزمایش WBC
نحوه انجام آزمایش WBC با آزمایش CBC تفاوتی ندارد. در واقع آزمایش WBC بخشی از آزمایش CBC است. نمونه مورد نیاز برای آزمایش WBC، نمونه خون وریدی است. نمونه خون مورد نیاز طی یک خونگیری ساده از ورید داخل آرنج یا دیگر وریدهای بدن گرفته میشود.
در نوزادان یا کودکان خردسال، ممکن است از یک ابزار تیز به نام لانست برای خونگیری استفاده شود. خون در یک لوله شیشهای کوچک یا روی یک اسلاید یا نوار آزمایش جمعآوری میشود.
برای انجام آزمایش و شمارش تعداد ائوزینوفیلها و دیگر سلولهای خونی عموماً از دستگاههای آزمایشگاهی استفاده میکنند که تعداد هر یک از گلبولهای سفید خون را در هر میکرولیتر خون تعیین میکند.
در اکثر موارد پزشک درخواست آزمایش تفریقی یا differential را هم داده است که اختصارا به آن diff هم میگویند. آزمایش WBC diff به این معناست که تکنسین آزمایشگاه باید نمونه خون را در زیر میکروسکوپ هم بررسی کند. در بررسی لام میکروسکوپی نتیجهی حاصل از دستگاه مجددا بررسی میشود. همچنین ناهنجاریهای ساختاری هر یک از سلولها هم بررسی میشود.
برای تهیه لام خونی در آزمایشگاه، خون روی اسلاید میکروسکوپ قرار میگیرد. سپس یک رنگ مخصوص به نمونه اضافه میشود و نمونه رنگآمیزی میشود. این باعث میشود که هر یک از سلولهای WBC به رنگ خاصی در زیر میکروسکوپ دیده شوند.
شرایط انجام آزمایش WBC
برای دادن آزمایش شمار گلبولهای سفید نیازی نیست که اقدام خاصی انجام دهید. تنها نسخهی آزمایش خود را به آزمایشگاه میبرید. برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست.
محدوده نرمال آزمایش WBC
نوزادان بعد از تولد معمولا با تعداد بالای گلبولهای سفید متولد میشوند. این مسئله با گذر زمان و بزرگ شدن برطرف میشود. میزان طبیعی گلبولهای سفید در هر میکرولیتر به شرح زیر است:
نوزادان: ۹۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ گلبول سفید
کودکان زیر دو سال: ۶۲۰۰ تا ۱۷۰۰۰ گلبول سفید
کودکان بالای دو سال و بزرگسالان: ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ گلبول سفید
توجه داشته باشید که این اعداد و ارقام میتوانند متفاوت باشند، زیرا هر آزمایشگاهی مقیاس مورد نظر خود را استفاده میکند. این اعداد در هر میکرولیتر خون است که معمولترین شکل اندازهگیری است.
تعداد WBC غیرطبیعی چه علائمی ایجاد میکند؟
علائم تعداد غیرطبیعی گلبولهای سفید خون شامل موارد زیر است:
ممکن است فردی که شمار گلبولهای سفید خون او پایین است، بدن درد داشته باشد.
کسی با شمار پایین و غیر طبیعی گلبولهای سفید ممکن است دچار تب و لرز شود.
فردی که گلبول سفید او به طرزی غیر طبیعی افت کرده باشد، دچار سردرد میشود.
فردی که تعداد بالای گلبولهای سفید دارد، معمولا علامتی از خود نشان نمیدهد، مگر علائم بیماری که سبب ایجاد این شرایط در بدن شده است.
چه داروهایی روی نتیجه آزمایش WBC تأثیر دارند؟
برخی داروها هستند که ممکن است تست شما را مختل کنند. مصرف این داروهایی که ممکن است سلولهای سفید خونی را زیاد و یا کم کنند عبارتاند از:
کورتیکواستروئیدها
کینیدین
هپارین
کلوزاپین
آنتیبیوتیک
آنتیهیستامین
دیورتیک
ضد تشنج ها
سولفونامیدها
داروهای شیمیدرمانی.
قبل از انجام آزمایش WBC لیستی از تمام داروهای تجویزی و غیر تجویزی خود را در اختیار پزشکتان قرار دهید.
منبع: