رشد جنین واقعاً شگفت‌انگیز و معجزه‌آساست. بیایید با هم ببینیم که چگونه کودک شما در رحم رشد می‌کند و مراحل رشد جنین از تخمک بارور تا یک کودک کامل را بررسی کنید. در این مطلب تمام هفته‌های بارداری برای دسترسی آسان و ساده‌تر شما فهرست شده است. با هفته به هفتهٔ رشد جنین از هفتهٔ اول تا هفتهٔ ۴۰ آشنا شوید.
ماه ششم (هفته ۲۲ تا ۲۵)
اگر می‌توانستید به داخل رحم نگاه کنید، می‌دیدید که پوست جنین قرمز و چروک‌خورده است و از پشت پوست نیمه‌شفاف جنین رگ‌ها قابل‌مشاهده‌اند. اثرانگشت انگشت‌های دست‌وپای جنین نیز قابل‌مشاهده‌اند. در این مرحله، پلک‌ها از هم جدا و چشم‌ها باز می‌شوند.
جنین با تکان‌خوردن یا افزایش ضربان به صداها واکنش نشان می‌دهد. وقتی جنین سکسکه می‌کند، ممکن است که متوجه حرکت‌های تند و سریعی شوید. اگر نوزاد نارس به دنیا بیاید، ممکن است که پس از هفته ۲۳ با مراقبت‌های ویژه زنده بماند.
در پایان ماه ششم، جنین حدود ۳۰ سانتی‌متر طول و ۹۰۰ گرم وزن دارد.
- هفته بیست‌ودوم
جنین شبیه نوزادی مینیاتوری شده و شکم شما بزرگ شده است.
- هفته بیست‌وسوم
وقتی حرکت می‌کنید، جنین می‌تواند آن را احساس کند. به‌زودی ممکن است که متوجه تورم در مچ پا و پای خود شوید.
- هفته بیست‌وچهارم
کودک شما مانند خوشه ذرت، دراز و لاغر است و رحم در حال رشد شما به‌اندازه توپ فوتبال شده است.
- هفته بیست‌وپنجم
چربی بدن کوچولوی شما افزایش می‌یابد و موهای بیشتری می‌روید. ممکن است که موهای شما نیز بسیار درخشان شوند.
سه‌ماهه سوم
تا ابتدای سه‌ماهه سوم، وزن جنین به حدود ۱ کیلوگرم می‌رسد. او می‌تواند پلک بزند و اکنون چشم‌هایش مژه دارند. با جمع‌شدن چربی زیر پوست چروک‌خورده جنین، پوست او رفته‌رفته صاف‌تر می‌شود. ناخن‌های دست‌وپا و موهای واقعی (یا دست‌کم مقداری موی کرکی) نیز شکل می‌گیرند و میلیاردها نورون در مغز او به وجود می‌آیند.
در طول سه‌ماهه سوم، جنین به‌سرعت وزن اضافه می‌کند و چربی بدن او افزایش می‌یابد که پس از تولد مفید است. در ترم کامل (Full term) هر نوزاد به‌طور متوسط بیش از ۴۸ سانتی‌متر طول و تقریبا ۳٫۲ کیلوگرم وزن دارد.
فراموش نکنید که ممکن است دوران بارداری ۱۰ ماه طول بکشد. بارداری معمولِ ترم کامل ۴۰ هفته است که ممکن است وارد ماه دهم نیز بشود. همچنین ممکن است تاریخ زایمان ۱ یا ۲ هفته (۴۱ یا ۴۲ هفته) پس از زمان تقریبی زایمان باشد. وقتی به زمان تقریبی زایمان نزدیک می‌شوید، پزشک به‌دقت شما را زیر نظر می‌گیرد. اگر موعد زایمان سپری شود و زایمان خود‌به‌خودی (Spontaneous labor) انجام نشود، ممکن است که پزشک از زایمان القایی استفاده کند؛ یعنی برای القای زایمان داروهایی را تجویز کند. در طول این سه‌ماهه حتما درمورد برنامه تولد نوزاد خود با پزشک صحبت کنید.
ماه هفتم (هفته ۲۶ تا ۲۹)
جنین همچنان به رشد و افزایش ذخایر چربی ادامه می‌دهد. در این مرحله، شنوایی او کاملا رشد کرده است. جنین به‌طور مرتب تغییر وضعیت می‌دهد و به محرک‌هایی مانند صدا، درد و نور پاسخ می‌دهد. مایع آمنیوتیک شروع به کاهش می‌کند. اگر نوزاد زودرس به دنیا بیاید، احتمالا پس از ماه هفتم زنده می‌ماند.
در پایان ماه هفتم، جنین حدود ۳۵٫۵ سانتی‌متر طول و بین ۱ تا ۲ کیلوگرم وزن دارد.
- هفته بیست‌وششم
جنین مقادیر اندکی از مایع آمنیوتیک را به ریه خود وارد و خارج می‌کند که تمرین خوبی برای نفس‌کشیدن است.
- هفته بیست‌وهفتم
احساس قلقلک می‌کنید؟ شاید به‌خاطر سکسکه‌کردن جنین باشد. جنین چشم‌هایش را باز و بسته می‌کند و حتی انگشتان خود را می‌مکد.
- هفته بیست‌وهشتم
احتمالا چشم‌های جنین حالا می‌توانند نوری را که از رحم عبور می‌کند و وارد می‌شود ببیند.
- هفته بیست‌ونهم
عضلات و ریه‌های جنین به رشد و تکامل ادامه می‌دهند و سر او بزرگ‌تر می‌شود تا برای مغز در حال رشد او فضای کافی ایجاد شود.
ماه هشتم (هفته ۳۰ تا ۳۳)
جنین به رشدکردن و افزایش ذخایر چربی ادامه می‌دهد. شاید احساس کنید که کودک بیشتر لگد می‌زند. مغز جنین در این زمان به‌سرعت در حال رشد است و او می‌تواند ببیند و بشنود. بیشتر سیستم‌های درونی بدن به‌خوبی رشد کرده‌اند؛ ولی ممکن است که ریه‌ها هنوز نابالغ باشند.
در پایان ماه هشتم، جنین ۴۵٫۷ سانتی‌متر طول و حدود ۲٫۳ کیلوگرم وزن دارد.
- هفته سی‌ام
جنین اکنون تقریبا ۱٫۳۶ کیلوگرم وزن دارد. در این میان، ممکن است دچار نوسانات خلقی، دست‌وپاچلفتی‌شدن و خستگی شوید.
- هفته سی‌ویکم
لگدهای قوی کودک شب‌ها شما را بیدار نگه می‌دارد و ممکن است که انقباضات برکستون هیکس را نیز احساس کنید.
- هفته سی‌ودوم
جنین در حال چاق‌شدن است! ممکن است که بزرگ‌شدن رحم نیز موجب سوزش معده (Heartburn) و نفس‌تنگی شود.
- هفته سی‌وسوم
با توجه به اینکه وزن جنین به بیش از ۲ کیلوگرم رسیده است، احتمالا کج و سنگین راه می‌روید و در خوابیدن در رختخواب مشکل دارید.
ماه نهم (هفته ۳۴ تا ۳۷(
در طول این مرحله، جنین به رشد و بلوغ ادامه می‌دهد. در این مقطع، ریه‌ها به رشد و بلوغ کامل نزدیک شده‌اند. واکنش‌های غیرارادی جنین نیز هماهنگ شده‌اند؛ بنابراین، می‌تواند پلک بزند، چشم‌هایش را ببندد، سرش را بچرخاند، چیزها را محکم بگیرد و به صدا، نور و لمس واکنش نشان دهد.
در پایان ماه نهم، جنین حدود ۴۳ تا ۴۸ سانتی‌متر طول و ۲٫۵ تا ۳ کیلوگرم وزن دارد.
- هفته سی‌وچهارم
سیستم عصبی مرکزی و ریه‌های جنین در حال تکامل‌اند و ممکن است گیجی و خستگی سرعت شما را کاهش دهد.
- هفته سی‌وپنجم
جنین در رحم بسیار راحت و آرام است و دیگر پشتک نمی‌زند؛ ولی هنوز هم حرکت‌های مکرر او را (که البته به‌شدت قبل نیستند) احساس می‌کنید.
- هفته سی‌وششم
جنین هر روز حدود ۲۸ گرم وزن اضافه می‌کند. با نزدیک‌شدن به زمان تقریبی زایمان (Due date) ممکن است که پایین‌رفتن او به داخل لگن را احساس کنید.
- هفته سی‌وهفتم
مغز و ریه‌های جنین به رشد خود ادامه می‌دهند. ممکن است ترشحات واژن و انقباضات گاه‌به‌گاه بیشتری داشته باشید.
ماه دهم (هفته ۳۸ تا ۴۱) مراحل رشد جنین
در ماه پایانی، هر زمان ممکن است که زایمان کنید. شاید متوجه شوید که حرکت‌های کودک به‌دلیل کم‌بودن فضا کاهش یافته است. در این مقطع ممکن است که وضعیت جنین برای آماد‌ه‌شدن برای تولد تغییر کند. در حالت ایدئال، سر جنین در پایین رحم قرار می‌گیرد. شاید احساس ناراحتی کنید؛ زیرا جنین پایین و داخل لگن می‌افتد و برای تولد آماده می‌شود.
تا پایان ماه دهم، جنین ۴۵٫۷ تا ۵۰ سانتی‌متر طول و حدود ۳٫۲ کیلوگرم وزن دارد.
- هفته سی‌وهشتم
جنین قدرت زیادی در چنگ‌زدن و دردست‌گرفتن چیزها دارد، که به‌زودی هنگامی که برای اولین بار دست او را می‌گیرید می‌توانید آن را امتحان کنید! در این میان، مراقب نشانه‌های پره اکلامپسی باشید.
- هفته سی‌ونهم
جنین شما ترم کامل است و به زمان زایمان نزدیک می‌شوید. در صورت پاره شدن کیسه آب جنین، با پزشک خود تماس بگیرید.
- هفته چهلم
جنین اکنون به‌اندازه کدوتنبلی کوچک است! اگر هنوز باردارید و زایمان نکرده‌اید نگران نباشید. ادامه بارداری تا پس از موعد یا زمان تقریبی زایمان امری رایج است.
- هفته چهل‌ویکم
جنین دیگر نمی‌تواند داخل رحم باقی بماند. در این زمان، باید زایمان کنید یا از زایمان القایی استفاده کنید.
مراحل رشد جنین دوقلو
در ادامه، مراحل رشد جنین دوقلوهای ناهمسان را از لحظه لانه‌گزینی تا زمان تولد شرح می‌دهیم.
هفته سوم
در دوقلوهای ناهمسان، هر کودک از یک تخمک بارورشده مجزا به وجود می‌آید. تا هفته سوم، هر سلول تخم به توپی شامل چند صد سلول تبدیل شده است که بلاستوسیت نام دارد و داخل پوشش داخلی رحم لانه‌گزینی می‌کند.
هفته چهارم
اکنون دوقلوها به رویان تبدیل شده‌اند. رویان از دو لایه سلول تشکیل شده است که تمام ارگان‌ها و بخش‌های بدن از آن به وجود می‌آید. تا هفته بعدی هر رویان کیسه آمنیوتیک و جفت خود را خواهد داشت.
هفته هشتم
پس از هشت هفته، دوقلوها دست و پاهایی دارند که خم می‌شوند و قلب آنها ۲ هفته تپیده است. سلول‌های عصبی در مغز منشعب می‌شوند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
هفته دوازدهم
دوقلوها مشغول لگدزدن و کِش‌آمدن هستند. دست‌های آنها روی قلبشان قرار گرفته و ناخن‌های کوچکشان شروع به رشد کرده‌اند. پلک‌ها نیز چشم‌ها را پوشانده‌اند و جوانه دندان‌ها زیر لثه‌ها در حال شکل‌گیری‌اند.
هفته شانزدهم
اکنون کودکان اثرانگشت منحصربه‌فرد خودشان را دارند. آنها می‌توانند حالت چهره خود را تغییر دهند و با چشم‌های نیمه‌باز نگاه کنند و مایع آمنیوتیکی را که بلعیده‌اند دفع کنند. با سونوگرافی می‌توانید اندام‌های جنسی آنها را مشاهده کنید.
هفته بیستم
با دوقلوهایتان صحبت کنید. شاید بتوانند صدای شما را بشنوند. در این زمان موهایی روی سرشان جوانه می‌زند و روی پوست آنها پوشش چرب و سفیدی تشکیل می‌شود که از آنها در برابر قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض مایع آمنیوتیک محافظت می‌کند.
هفته بیست‌وچهارم مراحل رشد جنین
ابروهای کودکان در حال رشد است. جوانه دندان‌های شیری و دائمی در محل خود هستند و جوانه‌های چشایی نیز احتمالا اکنون کار می‌کنند. رنگ پوست آنها پس از تولد هرچه که باشد، در این زمان پوستی قرمز و چروک‌خورده دارند.
هفته بیست‌وهشتم
دوقلوها می‌توانند پلک‌هایشان را باز کنند و روی پلک‌هایشان مژه‌هایی نیز به وجود آمده است. لایه‌هایی از چربی زیر پوست تشکیل شده است که موجب صاف‌شدن پوست آنها می‌شود. آنها می‌توانند انگشتان دستشان را بمکند و ممکن است سکسکه‌کردن آنها را حس کنید.
هفته سی‌ودوم
اکنون ناخن‌های انگشتان دست‌وپا به وجود آمده‌اند. بازوها، پاها و تنه آنها در حال پرشدن‌اند. حتی بعضی از کودکان در این زمان سری پر از مو دارند. بیشتر دوقلوها در چند هفته آینده متولد می‌شوند.
هفته سی‌وششم
میانگین سن بارداری دوقلوها در زمان تولد ۳۶ هفته است. ریه‌های آنها تا هفته سی‌وچهارم به‌خوبی رشد کرده است. آنها چند هفته آخر را صرف ذخیره لایه‌های چربی و افزایش وزن می‌کنند. میانگین وزن نوزادان دوقلو ۲٫۵ کیلوگرم است.
برخی اصطلاحات دوران پایانی بارداری
وقتی به پایان دوران بارداری نزدیک می‌شوید، درمورد زمان زایمان دسته‌بندی‌ها و اصطلاحاتی وجود دارد که باید با آنها آشنا باشید. از این اصطلاح‌ها برای تقسیم چند هفته پایانی دوران بارداری و همچنین، آگاهی از عوارضی خاص استفاده می‌شود که ممکن است در نوزاد ایجاد شود.
ممکن است احتمال بروز مشکلات تنفسی، شنوایی یا یادگیری در نوزادانی که در دوره ابتدای ترم (Early term) یا پیش از آن به دنیا می‌آیند، نسبت به نوزادانی که چند هفته پس از آنها و در چهارچوب زمانی ترم کامل به دنیا می‌آیند، بیشتر باشد. بهتر است با نحوه نوشتن این اصطلاح‌ها آشنا باشید. ممکن است ابتدا هفته را ببینید (۳۸) و سپس دو رقم را مشاهده کنید که با اسلش از هم جدا شده‌اند (۶/۷). این یعنی اکنون در روز چندم هفته بارداری خود قرار دارید؛ بنابراین ۶/۷ ۳۸ یعنی در روز ششم هفته سی‌وهشتم بارداری هستید.
چند هفته پایانی مراحل رشد جنین به گروه‌های زیر تقسیم می‌شود:
- ابتدای ترم (Early term): ۳۷ ۰/۷ تا ۶/۷ ۳۸؛
- ترم کامل (Full term): ۳۹ ۰/۷ تا ۶/۷ ۴۰؛
- انتهای ترم (Late term): ۴۱ ۰/۷ تا ۶/۷ ۴۱؛
- پس از ترم (Post term): ۴۲ ۰/۷ و پس از آن.
سؤالاتی را که ممکن است درمورد سن بارداری و زمان تقریبی زایمان داشته باشید، با پزشک خود مطرح کنید.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.
منبع:
مراحل رشد جنین