۱۷ مهارت زندگی برای آموزش مسئولیت پذیری به کودکان
۸. درست و مناسب لباس پوشیدن
آموزش مسئولیت پذیری به کودکان درباره طرز لباس پوشیدن و ظاهر بسیار مهم است. اگر با دکمه‌های کنده‌شده در جایی مثل محل کار حاضر شوید، احترام کافی دریافت نخواهید کرد. چه خوش‌تان بیاید و چه نه، ظاهر شما تابلویی از خودتان است.
برداشت‌های اولیه از شما معمولا از روی ظاهرتان صورت می‌پذیرد. مرتب بودن و پوشیدن لباس‌های تمیز و بدون چروک که با یکدیگر هم‌خوانی داشته باشند، از مهارت‌های مهم زندگی است. اگر در جلسهٔ مصاحبهٔ شغلی با لباس شنا شرکت کنید، حتما دیوانه به‌نظر خواهید رسید و نمی‌توانید آن شغل را به‌دست بیاورید! شاید مثال اغراق‌آمیزی باشد، ولی پوشیدن لباس شنا برای مصاحبه استخدامی درست به بدیِ پوشیدن شلوار جین پاره و تی‌شرت کهنهٔ چروک برای مصاحبهٔ یک شغل اداری است.
چیزی که بر تن می‌کنید، به اطرافیان نشان می‌دهد که چه حرفی راجع‌به خود برای گفتن دارید. آیا به خود احترام می‌گذارید؟ به مراسمی که در آن شرکت می‌کنید احترام می‌گذارید؟ آیا به افرادی که با آنها ملاقات می‌کنید احترام می‌گذارید؟ شرکت کردن در یک عروسی رسمی با شلوار جین به هیچ‌وجه خوب و جالب نیست. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که افراد از کودکی یاد نگرفته‌اند چگونه درست و متناسب با موقعیت لباس بپوشند.
خودتان الگوی فرزندتان باشید و هم‌زمان به او نکات مربوط به نحوهٔ درست لباس پوشیدن را نیز از کودکی یاد دهید تا در بزرگ‌سالی اهمیت درست ظاهر شدن و مرتب لباس پوشیدن را درک کند. این به آن معنا نیست که فرزندتان هرروز مجبور به رعایت الگوی پوشش خاصی باشد، بلکه به این معنی است که شما فرزندتان را راهنمایی می‌کنید و به او مزایای اجتماعی لباس پوشیدن در موقعیت‌های خاص را یاد می‌دهید.
۹. استفاده از ابزار و تعمیرات ابتدایی
وقتی فرزندتان بزرگ می‌شود و به خانۀ خودش می‌رود، بهتر است استفاده از میخ و چکش، عوض کردن لامپ و طرز استفاده از انواع پیچ‌گوشتی را بلد باشد.
اتفاقاتی در زندگی رخ می‌دهند که برای مقابله با آنها دانستن مهارت تعمیر کردن (که شامل دوخت‌ودوز هم می‌شود) ضروری است. مثلا اگر در روز اول شروع کلاس‌ها، تنها تی‌شرت تمیز فرزند شما دکمه نداشته باشد، باید چکار کند؟ با چسب آن را بچسباند یا دکمه را بدوزد؟ اگر فرزندتان را درست آموزش داده باشید، می‌تواند با استفاده از نخ و سوزن دکمه را بدوزد و تعمیرات ابتدایی لباس‌هایش را انجام دهد.
اگر بدنهٔ کلید برق آپارتمان محل زندگی فرزندتان شل شده و بیرون آمده باشد، آیا او یاد گرفته است که از کدام پیچ‌گوشتی برای سفت کردن دوبارهٔ آن استفاده کند یا سیم‌های برق خطرناک را روی دیوار به حال خود رها خواهد کرد؟ مهارت‌های ابتدایی نیازمند آموزش‌های ابتدایی تحت مراقبت شما هستند. اگر پیچ یکی از اسباب‌بازی‌های کودک‌تان افتاد، از این فرصت برای آموزش نحوهٔ استفاده از پیچ‌گوشتی در سفت کردن پیچ استفاده کنید.
وقتی شما از کودکی این مهارت را به او بیاموزید، او یاد می‌گیرد دربرابر وسایل خود و خانه مسئولیت‌پذیر باشد و توانایی تعمیرات ابتدایی را هم یاد بگیرد.
۱۰. مدیریت زمان
بچه‌ها مدیریت زمان را از سنین پایین یاد می‌گیرند. آیا به فرزندتان یاد می‌دهید صبح دیر از خواب بیدار شود و سپس با عجله از در بیرون برود و برای اینکه ظرف غذا را جا گذاشته برگردد و دیر به مدرسه برسد؟ یا اینکه می‌داند که باید زمان‌بندی کند و برای آن لازم است ۷ صبح از خواب بیدار شود، تا ۷:۲۰ صبحانه را تمام کرده باشد و تا ۷:۳۰ تمام وسایل مدرسه را جمع کرده و آماده کنار در منتظر باشد تا به مدرسه برود؟
مدیریت زمان در کودکی به فرزندتان یاد می‌دهد چطور در بزرگ‌سالی وقت خود را مدیریت کند. اگر کودک‌تان را سر موقع بیدار نکنید، قبل از بیدار شدن ۵ دفعه بخوابد، آموزش مهارت مدیریت زمانْ امکان‌پذیر نخواهد بود. اگر کودک‌تان هر روز صبح در بیدار شدن از خواب مشکل دارد، شاید نیاز است شب‌ها او را زودتر بخوابانید. پیدا کردن بهترین ساعت بیدار شدن از خواب بدون اینکه به عجله برای حاضر شدن نیاز باشد، فرزندتان را برای یادگیری مهارت مدیریت زمان آماده می‌کند. همین مسئله دربارهٔ زمان درست خوابیدن هم وجود دارد. این دو مورد روی توانایی حضور به‌موقع در محل کار در بزرگ‌سالی فرزندتان هم اثر می‌گذارد.
با الگو قرار دادن خودتان به او یاد دهید زود رسیدن بهتر از دیر کردن است. ثبات در رفتار شما بیشتر از هرچیزی مدیریت زمان را به فرزندتان یاد خواهد داد.
۱۱. واکنش در مواقع اورژانسی
هر بچه‌ای باید بداند چگونه در مواقع اورژانسی رفتار کند تا بتواند در بزرگ‌سالی مسئولیت‌پذیر باشد. آیا فرزند شما می‌داند چطور به اورژانس زنگ بزند؟ این ابتدایی‌ترین چیزی است که می‌توانیم به کودک خود یاد دهیم.
قدم بعدی یاد دادن کمک‌های اولیه و عملیات احیای قلبی است. کلاس‌هایی هست که در آنها کمک‌های اولیه را به نوجوانان آموزش می‌دهند. حتی شرکت در کلاس‌های کمک‌های اولیهٔ یک‌روزه، فرزندتان را برای اقدامات احتمالی در مواقع اورژانسی آماده می‌کند. هیچ‌وقت نمی‌دانید در زندگی برای فرزندتان چه اتفاقاتی ممکن است رخ دهد. ممکن است فرزندتان شغل نیمه‌وقت نگهداری از بچه‌ها را در دوران دانشجویی بپذیرد و بچه‌ای را که از آن مراقبت می‌کند، مار بگزد. آیا می‌داند بدون هراس و اضطراب چه باید بکند؟ آیا فقط به اورژانس زنگ می‌زند یا می داند چطور عملیات کمک‌های اولیه را انجام دهد؟ دانستن این مهارت بسیار باارزش است چون با استفاده از آن می‌تواند جان یک انسان را نجات دهد.
۱۲. تمیز کردن خانه
اینکه به فرزندتان چگونه تمیز کردن خانه و اهمیت تمیز و مرتب نگه داشتن آن را بیاموزید، برای مسئولیت‌پذیری در دوران بزرگ‌سالی بسیار مهم است. اگر فرد نداند که همیشه باید قبل از خروج از خانه، سرویس‌بهداشتی را تمیز کند، تا زمانی که دیگران نگویند متوجه نمی‌شود چقدر سرویس بهداشتی‌اش کثیف است. زمانی که به فرزندتان نحوهٔ تمیز کردن خانه را یاد می‌دهید، علاوه‌بر آموزش این مهارت، به او یاد می‌دهید که گردوخاک، کثیفی و دوده کجا بیشتر جمع می‌شود.
اولین باری که وظیفه‌ای را به فرزندتان می‌دهید، با توضیح دادن آن برای او شروع کنید. مثلا در تمیز کردن کف آشپزخانه به او یاد دهید چطور از جارو استفاده کند، از کدام شوینده بهتر می‌تواند استفاده کند و کجا می‌تواند سطل و جارو را در خانه پیدا کند. پس از تمام شدن کارش نتیجه را بررسی کنید و اگر نیاز بود راهنمایی‌های لازم برای بهتر شدن را به او بدهید. احتمالا ممکن است گوشه‌ها را از قلم انداخته باشد. می‌توانید برای تمیز کردن فضای اصلی او را تشویق کنید و سپس به او یاد دهید چطور گوشه‌ها را هم تمیز کند.
مشخص کردن وظایف هفتگی برای تمیز کردن خانه توسط فرزندان یکی از راه‌های خوب برای آموزش مسئولیت پذیری به کودکان است. با این کار نه‌تنها کودکان یاد می‌گیرند چطور تمیز کنند، کار گروهی را هم یاد خواهند گرفت. خانوادهٔ شما مانند یک تیم است؛ پس هر کس وظایف و نقشی در مراقبت از خانه برعهده دارد و باید آن را به‌درستی انجام دهد. تمیز نگه داشتن خانه نیز یکی از این وظایف است.
۱۳. بنزین زدن
اگر فرزند نوجوان‌تان به‌تازگی گواهینامهٔ رانندگی گرفته است، بهتر است بداند چطور خودش بنزین بزند. این مهارتی ابتدایی است که اغلب والدین فراموش می‌کنند به فرزندشان بیاموزند. همهٔ پمپ‌بنزین‌ها یک شکل نیستند و خیلی از آنها هم راهنمای استفاده ندارند. پس چند دقیقه وقت بگذارید و به فرزند خود یاد دهید چطور وسیلهٔ نقلیهٔ خود را بنزین بزند.
همچنین این مسئولیت اوست که اگر از ماشین خانواده استفاده می‌کند، هر آخر هفته باک بنزین را پر کند. اینکه از پول شما یا خودش برای این کار استفاده کند، چیزی است که خودتان باید با او به توافق برسید. به‌هرحال، دانستن نحوهٔ استفاده از پمپ‌بنزین ضروری است. مطمئنا دوست ندارید فرزندتان به شما زنگ بزند و بگوید وسط اتوبان بنزین تمام کرده و حتی فکر نکرده که قبل از حرکت به نمایشگر سطح بنزین نگاه کند؛ چون اصلا نمی‌دانسته چطور باید بنزین ماشین را پر کند! با یاد دادن نحوهٔ بنزین زدن، به فرزندتان کمک کنید در قبال استفاده از وسیلهٔ نقلیه مسئولیت‌پذیر باشد.
۱۴. استفاده از وسایل حملونقل عمومی
دانستن نحوهٔ استفاده از وسایل نقلیهٔ عمومی مانند تاکسی‌های اینترنتی، تاکسی‌های شهری یا اتوبوس و مترو بسیار مهم است. مثلا دختر ۱۸ سالهٔ شما جایی دور از خانه در زمان دانشجویی بدون وسیلهٔ نقلیه مانده و نمی‌داند چطور تاکسی اینترنتی بگیرد. دوستانش برای برگرداندن او در دسترس نیستند و مغازه‌ای هم باز نیست که برای درخواست ماشین از کسی کمک بگیرد. باید چه کند؟ استفاده از وسایل حملونقل عمومی را قبل از آنکه فرزندتان گرفتار موقعیت بدی شود، به او یاد دهید. این بخشی از مسئولیت‌پذیری خواهد بود.
اگر سفر کردید و مجبورید از مترو استفاده کنید، از فرزندتان برای فهمیدن مسیر رفت‌وبرگشت کمک بگیرید. وقتی با فرزند نوجوان خود بیرون می‌روید، به او یاد دهید چطور تاکسی بگیرد. به این ترتیب، وقتی تنهاست می‌تواند از پس این کار بربیاید.
۱۵. دفاع از حق خود
یکی دیگر از مواردی که زمینه آموزش مسئولیت پذیری به کودکان می‌توانید انجام دهید این است که به آنها یاد بدهید از حق خودشان دفاع کنند.. روزی خواهد رسید که والدین‌شان برای دفاع از آنها در حل مشکلات، همراه‌شان نخواهند بود. فرزندتان باید بتواند دفاع از حق خود را در کودکی تمرین کند تا برای انجام آن در بزرگ‌سالی آماده بشود.
مثلا اگر فرزند نوجوان شما حس می‌کند که مربی ورزشش با او منصفانه برخورد نمی‌کند، باید بتواند این موضوع را اول به مربی‌اش بگوید. در مرحلهٔ بعدی اگر دیدید مشکل حل نشده است، برای حل کردن آن به‌عنوان پدر یا مادر او وارد عمل شوید. اما گفت‌وگوی اولیه باید بین فرزند شما با مربی‌اش انجام شود نه والدین با مربی. شما می‌توانید به فرزندتان کمک کنید بداند در هنگام صحبت کردن چه بگوید و دربارهٔ چه نکات مهمی صحبت کند؛ ولی مسئولیت حرف زدن با خودِ اوست. او باید بلد باشد چطور از حق خود دفاع کند.
اینکه به فرزندتان یاد دهید چطور از خودش دفاع کند، او را در بزرگ‌سالی به بزرگ‌ترین حامی خودش تبدیل خواهد کرد. به این فکر کنید که شاید روزی حق فرزندتان در محل کار پایمال شود یا در حق او کم‌لطفی شود و لازم باشد که از حق خودش دفاع کند. اگر این مهارت را در کودکی نیاموخته باشد، چطور می تواند از حقش دفاع کند، شرایط را بهبود دهد و آینده بهتری را برای خودش رقم بزند؟
۱۶. کار گروهی و همیار خوب بودن
عضو خوبی از یک گروه بودن در زندگی ضروری است. برای موفقیت باید بدانیم چطور با بقیه کار کنیم. عضوی از یک گروه بودن باید از خانه آغاز شود. بچه‌ها بخشی از گروه خانواده هستند؛ یعنی فرزندان باید یاد بگیرند چطور کمک کنند و بخشی از فرایند پیشرفت خانه و کارهای مربوط به آن باشند. می‌توانید به آنها وظایف هفتگی بدهید تا بدانند کارهای خانه چطور پیش می‌روند.
آنها را عضوی از یک تیم ورزشی کنید تا یاد بگیرند چطور عضوی از گروه باشند. کار گروهیِ قوی و دانستن نحوهٔ کمک به دیگران برای آموزش مسئولیت پذیری به کودکان و اینکه عضوی مفید برای جامعه شوند، بسیار مهم است.
۱۷. داشتن اخلاق خوب
خوش اخلاقی و درست رفتار کردن مکمل هم هستند. بچه‌ای که بلد باشد چطور خوش‌رفتاری کند، می‌داند چطور در جامعه مسئولیت‌پذیر رفتار کند. کودکانی که بدون آشنایی با مناسبات اجتماعی بزرگ می‌شوند، در بزرگ‌سالی بی‌مسئولیت رفتار خواهند کرد.
مثلا بردن گل و شیرینی وقتی به مهمانی رسمی شام دعوت هستید، رفتاری مؤدبانه است. اگر فرزند شما آن را یاد نگرفته باشد و دست‌ِخالی در مهمانی شرکت کند و یا طوری لباس بپوشد که انگار می‌خواسته به ساحل برود، میزبان خود را ناراحت خواهد کرد. آموزش اخلاق به کودکان قدم بزرگی در ساختن بزرگ‌سالِ مسئول است.
رفتار درست از خانه آغاز می‌شود و فراتر از آموزش استفاده از ظروف نقره برای مهمانی است. فرزند شما باید بداند چطور محترمانه برخورد کند و از عبارات مؤدبانه‌ای مثل «لطفا» و «متشکرم» استفاده کند.
بزرگ‌سالانی که بلد نیستند چطور محترمانه برخورد کنند، در کودکی رفتار مناسب و اهمیت برخورد با دیگران را یاد نگرفته‌اند.
سخن آخر
بزرگ کردن بچه‌ها چیزی بیشتر از غذای خوب دادن به آنها و خرید لباس خوب برای‌شان و یا فرستادن آنها به مدارس خوب است. یکی از وظایف پدر و مادرها آموزش مهارت‌هایی به فرزندان است که آنها را برای بزرگ‌سالی آماده می‌کند. آموزش مسئولیت پذیری به کودکان از همان سنین ابتدایی بسیار مهم است، ولی هیچ‌وقت برای یاد دادن مهارت‌های مهم زندگی به هیچ‌کس دیر نیست.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.
کلمات کلیدی : مهرت برای آموزش مسئولیت پذیری – فرزند سالم و شاد