اهمیت سرعت
دو سرعت ، به عنوان رشته ای از ورزش دو و میدانی، به دلیل نیاز به آن در اغلب ورزشها اهمیت ویژه ای دارد . سرعت و قابلیت حرکت و جابه جایی بدن از جمله عوامل موثر در تمامی ورزش های میدانی است که حتی می توان آن را عاملی برای برتری نسبت به سایر حریفان و رقبا در رشته های ورزشی تلقی کرد . برای مثال کریستیانو رونالدو یکی از سریع ترین فوتبالیست های جهان بوده که عامل سرعت در بیشتر گل هایش نقش اساسی ایفا می کند . بنابراین سرعت ، فقط برای دونده های سرعت کاربرد ندارد و تقریبا در همه رشته های ورزشی ، یک از ارکان تمرینات روزانه محسوب میشود .
سرعت یکی از اجزای اصلی دوهای ۱۰۰، ۲۰۰ و ۴۰۰ متر است ، ولی نه تنها در دوهای سرعت، بلکه دوندگان دو ۸۰۰ و ۱۵۰۰ متر که مواد نیمه استقامتی هستند ، نیز نیاز مبرمی به عامل سرعت دارند ، حتی در دوهای بالاتر از ۱۵۰۰ متر و در دو ماراتن نیز در هر گام دویدن ، تواتر و سرعت گامها در بعضی از مسافت های دویدن با سرعت بالا مورد نظر است .
عوامل موثر بر سرعت
عوامل متعددی در سرعت دخالت دارند که برخی از آنها به این شرح است :
طول عضله .
طبق نظریات ای.وی.هیل در سال ۱۹۵۱ و برخی دیگر از فیزیولوژیست ها هر چه تار عضلانی بلندتر باشد ، به همان میزان انقباض آن سریعتر است . در دو تار عضلانی با ساختار و ویژگی های مشابه ، تار بلندتر نتایج سرعتی بهتری از عضلات با تارهای کوتاه تر دارد .
نیرو و سرعت.
طبق قانون دوم حرکتی نیوتون ، میزان سرعت بستگی به نیروهایی دارد که موجب ایجاد آن می شود ، یعنی اگر نیرو دوبرابر شود، سرعت نیز دو برابر خواهد شد . ( جز در مواردی که جسم با اثر مقاومت هوا یا آب روبه رو باشد). باید توجه داشت که دونده سرعت، شتاب خود را متناسب با نیرویی که باید با آن مقابله کند ، افزایش می دهد . اگر در برابر عضله مقاومتی نباشد با بیشترین سرعت و کمترین نیرو منقبض می شود و زمانی که با مقاومت مواجه شود، چون باید نیرویی علیه مقاومت به کار برد ، انقباض آن کمتر خواهد شد . تحقیقات نشان داده است که کوتاه شدن بیش از حد تارهای عضلانی موجب کاهش نیروی انقباض عضلانی می شود .
به طور کلی انقباض های عضلانی موجب ایجاد نیرو می شود و برای انقباض قوی تر و سریعتر انرژی بیشتری لازم است. مثلا اگر سرعت انقباض عضله الف دو برابر عضله ب باشد، انرژی مورد نیاز عضله الف ۸ برابر انرژی عضله ب است و اگر سرعت انقباض آن ۳ برابر عضله ب باشد، انرژی مصرفی آن ۲۷ برابر است . بنابراین ، انرژی مصرفی هنگام انقباض های عضلانی بر اساس مکعب سرعت انقباض محاسبه می شود. توجه به مصرف انرژی و سرعت دویدن در شناخت ورزشکار و تنظیم شتاب او به خصوص در فعالیت های استفامتی کمک موثری است .
اثر قانون مجذورات در سرعت .
این قانون در مورد نیر وهای منفی یا نیروهای تاخیری در حرکت به کار می رود . طبق قانون مجذورات مقاومت هوا یا آب تقریبا با محذور سرعت متغییر است ، یعنی اگر در جهتی که بدن می پیماید ، سرعت دو برابر شود، مقاومت هوا یا آب در مقابل آن ۴ برابر افزایش می یابد . اگر سرعت ۴ برابر افزایش یابد، مقاومت ۱۶ برابر می شود .بنابراین هر چه سرعت دونده افزایش یابد، مقاومت هوا نیز بیشتر سده و برای خنثی کردن آن، دونده باید نیروی بیشتری را به بکار برد.
تاثیر سن و جنسیت در سرعت.
عموما تمام جنبه های سرعت در مردان حدودا تا سن ۲۰ سالگی افزایش می یابد و پس از آن ، به طور تدریجی و یکنواخت دستخوش کاهش می شود . زنان در سنین پایین تر یعنی حدود ۱۶ تا ۱۷ سالگی، به حداکثر سرعت خود دست می یابند . به طور کلی میتوان گقت اکثر دوندگان مبتدی در سنین بین ۱۸ تا ۲۵ سالگی به بهترین نتیجه خود دست پیدا می کنند . دستیابی به بهترین رکورد در دو ۱۰۰ متر معمولا زودتر از ۲۰۰ متر برای قهرمانان میسر است ، زیرا توسعه و بهبود عامل استقامت در سرعت برای دوندگان به زمان بیشتری نیاز دارد . به همین دلیل میتوان گفت با توجه به بهبود تداوم و حفظ سرعت ( استقامت در سرعت) که حتی ممکن است از عوامل تکنیکی نیز مهم تر باشد، به طور کلی پیشرفت مردان نسبت به زنان بیشتر بوده است .
هودکینز در سال ۱۹۶۳ دریافت که حداکثر سرعت در مردان پایدارتر از زنان بوده، در حالیکه بهترین زمان عکس العمل در زنان طولانی تر از مردان بوده است . بررسی زمان های مربوط به دو سرعت و سایر رشته های سرعتی نشان می دهد که سرعت زنان ۱۵ درصد کمتر از مردان است . این اختلاف سرعت ناشی از قدرت بیشتر مردان نسبت به زنان بوده که یکی از عوامل موثر در افزایش سرعت است .
تاثیر درجه حرارت در سرعت.
تحقیقات هیل در سال ۱۹۵۱ روی عضلات حیوانات نشان داد که با بالا رفتن حدود ۲ درجه سانتی گراد ، سرعت انقباض عضلات حدود ۲۰ درصد افزایش نشان می دهد. به نظر وی برخی تغییرات در عضلات مانند استفاده از دیاترمی ( دستگاهی در فیزیولوژی که با عبور امواجی موجب گرم شدن اعضای بدن می شود ) یا سایر وسایل گرما دهنده در این زمینه میتواند مفید باشد.
تاثیر شکل بدن در سرعت.
شناخت و تشخیص رابطه بین سرعت حرکت در قسمت های مختلف بدن با شکل بدن امری مشکل است ، فقط میتوان گفت افراد چاق تمایلی به سرعت ندارند . معمولا دونده های خوب سرعت ساختار بدنی شان بیشتر عضلانی و نه چندان سنگین است و بیشتر حالت عضلانی – استخوانی دارند . اگر چه برخی از این قانون مستثنا هستند. دوندگان می توانند با خصوصیات و ویژگیهای مختلف از لحاظ قد، وزن و شکل در دو سرعت ۶۰متر تا ۴۰۰متر شرکت کنند و به رقابت بپردزاند . افراد کوتاهتر در دوهای سرعت که قدرت و شدت بیشتری نیاز دارد، نظیر ۶۰متر و ۱۰۰متر حضوری بیشتری داشته اند ، از جمله می توان به دوندگانی نظیر: هنریک فیگورلا، مانیاک و کرنلیوک اشاره کرد. دوندگان با قد متوسط، آمادگی عضلانی خاصی برای مسابقات طولانی تر نظیر ۱۰۰متر تا ۲۰۰متر دارند. دوندگانی مانند جس اونز، لی ایوانز جزو این گروه از دونده ها می باشند . دونده های با قد خیلی بلند معمولا در دوهای ۲۰۰متر و ۴۰۰متر موفقیت هایی داشته اند نظیر تامی اسمیت، هنری کار و اوتیس دیویس .
البته افراد بلند قدی نیز وجود داشته اند که توانسته اند در دو ۱۰۰متر به مقام های قهرمانی برسند. همین طبقه بندی را میتوان برای زنان نیز متصور شد . از این رو با توجه به اختلاف قد و وزن قهرمانان دوهای سرعت ، شاید نتوان بر شاخصی معتبر برای بهترین قد و مناسبترین وزن دوندگان سرعت تاکید کرد .
اثر قدرت بر سرعت.
افزایش قدرت تاثیرات مثبتی بر بهبود سرعت دارد . بررسی چندین محقق در سالهای ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۴ نشان می دهد که بین کسب قدرت و افزایش سرعت حرکت ، ارتباطی قوی وجود دارد و این ارتباط در مورد دوندگان سرعت بیشتر مورد تاکید است. البته نباید از یاد برد که قدرت یکی از عوامل موثر بر سرعت است و تنها عامل تعیین کننده نیست. همچنین این مطالعات نشان داد که وقتی بدن با مقاومت کمی روبه رو است ، ارتباط بین قدرت و سرعت نسبتا کم و در مقاومتهای بالاتر این ارتباط قوی تر است .
- تمرینات قدرتی ویژه دونده ها
اثر انعطاف پذیری بر سرعت.
محدودیت و کمبود انعطاف پذیری به ویژه در ناحیه عضلات مفصل لگن خاصره مکمن است باعث کم شدن سرعت دویدن شود، چون کمبود انعطاف پذیری موجب افزایش مقاومت عضلات مخالف حرکت شده و در نتیجه از سرعت حرکت می کاهد.
- حرکات کششی مخصوص دونده ها
- منبع : دو و میدانی – جلد اول – دوها – ترجمه و تالیف : محمدرضا بیات ، علی کلهر ، بیژن شادمهر ، جواد صغادی ، احمد ابراهیمی عطری