ارتباط پوشک و حساسیت پوستی در کودکان: حساسیت پوستی در ناحیه زیر پوشک عارضه‌ای است که طی آن پوست کودک ملتهب می‌شود و لکه/ لکه‌هایی به رنگ قرمز روشن روی باسن او و نواحی اطراف پدیدار می‌شود. خیس‌بودن پوشک کودک یا تعویض‌نکردن آن طی روند منظم، حساسیت‌های پوستی و عرق‌سوزشدن پاها ازجمله علت‌های رایج این عارضه هستند. گرچه حساسیت و التهاب پوست در ناحیه زیر پوشک معمولا کودکان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این عارضه می‌تواند موجب آزردگی و بی‌قراری بچه‌ها شود و پدرومادرها را به دلهره بیندازد، اما با داشتن اطلاعات کافی درمورد آن و کسب آگاهی از روش‌های پیشگیری و سایر موارد ضروری، جای نگرانی نخواهد بود. مطلبی که پیش رو دارید، شرح کاملی است درباره این عارضه: از علت‌ها و نشانه‌های آن گرفته تا راهکارهای مناسب جهت پیشگیری از آن و بهبود آن. همراه ما باشید.
علت‌های بروز حساسیت پوستی در ناحیه زیر پوشک در کودکان
در بیشتر موارد، حساسیت ناشی از بستن پوشک در کودکان نوعی حساسیت یا التهاب (درماتیت/ dermatitis) تماسی (contact dermatitis) است؛ به این معنا که التهاب پوست به‌واسطهٔ تماس با ترکیب یا ماده‌ای خارجی (مدفوع و ادرار) اتفاق می‌افتد. سایر علت‌های رایج را در ادامه برخواهیم شمرد.
بیش از حد سفت‌بستن پوشک
بیش از حد سفت‌بستن پوشک یا تن‌کردن شلوارهای خیلی تنگ هم باعث ایجاد جوش یا دانه و حساسیت پوستی در کودکان می‌شود؛ دلیل این مسئله سایش مداوم پارچه یا پوشک با پاهای کودک است.
حساسیت پوستی به‌خاطر استفاده از محصولی جدید
در برخی موارد، حساسیت پوستی کودکان به محصول جدیدی برمی‌گردد که استفاده می‌کنید؛ این محصول می‌تواند دستمال مرطوب جدید باشد یا برند تازه‌ای از پوشک.
از دیگر مواردی که ممکن است باعث بروز حساسیت یا تحریک بیشتر پوست شود می‌توان به ترکیبات موجود در لوسیون‌های بچه یا روغن‌های مخصوص کودکان اشاره کرد.
عفونت ناشی از سرایت باکتری یا مخمر (قارچ)
آنچه در آغاز، عفونت پوستیِ معمولی و ساده‌ای به نظر می‌رسد، می‌تواند به نقاط مجاور سرایت کند و مزمن شود. ناحیه زیر پوشک، شامل باسن، ران و اندام تناسلی، بیش از هر قسمت دیگری در معرض خطر سرایت باکتری و مخمر قرار دارد. گرما و رطوبت موجود در ناحیه زیر پوشک، آن را به محیطی ایدئال برای رشد و تکثیر مخمر و باکتری تبدیل می‌کند.
دانه‌ها یا جوش‌هایی که در چنین مواقعی ایجاد می‌شوند معمولا در داخل چین‌وچروک‌های پوستی دیده می‌شوند یا آنکه به‌شکل دانه‌های قرمزرنگ اطراف چین‌وچروک‌ها پخش می‌شوند.
اضافه‌شدن غذاهای جامد به رژیم غذایی کودکان
وقتی بچه‌ها شروع به خوردن غذاهای جامد می‌کنند، محتوای مدفوعشان تغییر می‌کند. تغییر محتوای مدفوع احتمال ایجاد جوش یا دانه در ناحیه زیر پوشک را بیشتر می‌کند. عوض‌شدن رژیم غذایی کودکان همچنین باعث بیشترشدن تعداد دفعات مدفوع‌کردن‌شان می‌شود که بازهم احتمال مذکور را بیشتر می‌کند.
کودکانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند هم ممکن است در واکنش به تغذیه مادرشان جوش یا دانه بزنند.
حساسیت پوستی
احتمال پدیدارشدن جوش یا دانه در کودکانی که از ناراحتی‌های پوستی نظیر اگزما (درماتیت/ التهاب سبورئیک، seborrheic dermatitis) یا التهاب آتوپیک رنج می‌برند، بیشتر از دیگران است. [آتوپیک/ atopic، به تمایل ارثی برای ناراحتی‌هایی نظیر التهاب و آسم اشاره دارد] البته علائم ناراحتی‌های پوستیِ مذکور (اگزما و التهاب آتوپیک) در سایر نقاط و نواحی بدن بیشتر دیده می‌شود (و نه در ناحیه زیر پوشک).
مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
فارغ از آنکه آنتی‌بیوتیک مورداستفاده از انواع خوب آن باشد یا بد، باعث ازبین‌رفتن باکتری‌ها می‌شود. وقتی کودکی آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کند، ممکن است باکتری مسئول کنترل رشد و تکثیر مخمرها هم در کنار سایر باکتری‌ها از بین برود. این مسئله منجر به بروز عفونت مخمری و ایجاد جوش یا دانه می‌شود. مصرف آنتی‌بیوتیک خطر ابتلا به اسهال را هم بیشتر می‌کند.
مادران شیردهی هم که آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند، با این کار، کودکشان را در معرض ناراحتی‌های مذکور قرار می‌دهند.
واکنش‌های آلرژیک
گاهی حساسیت پوستی کودکان ریشه در آلرژی به ماده یا ترکیبی بخصوص دارد. ممکن است کودک به رنگ‌های مورداستفاده در تهیه پوشک‌ها آلرژی داشته باشد.
نشانه‌های حساسیت پوستی در ناحیه زیر پوشک در کودکان
تغییر ظاهر پوست
پدیدارشدن جوش یا دانه در ناحیه زیر پوشک و قرمزرنگ و حساس‌شدن این ناحیه که شامل باسن، ران و اندام تناسلی می‌شود.
بهانه‌گیرشدن بچه به‌هنگام تعویض پوشک
گاهی بچه‌ها آرامش سابق را از دست می‌دهند و به‌ویژه به‌هنگام تعویض پوشک، بی‌قراری می‌کنند. این هم می‌تواند نشانه دیگری از بروز حساسیت پوستی باشد. اگر کودک با شست‌وشو یا لمس ناحیه زیر پوشک شروع به بی‌قراری کرد، به‌خاطر حساسیت پوستی است.
بسته به علت بروز حساسیت پوستی، نشانه‌های آن ممکن است برای هرکس متفاوت باشد. برای تشخیص قطعی نوع حساسیت یا بیماری، بهتر است به متخصص مراجعه کنید.
چه عواملی احتمال بروز حساسیت پوستی ناشی از بستن پوشک را بیشتر می‌کنند؟
هر نوزاد یا بچه‌ای ممکن است حساسیت پوستی در ناحیه زیر پوشک را تجربه کند؛ اما عواملی هستند که احتمال بروز چنین حساسیت‌هایی را بیشتر می‌کنند. این عوامل عبارت‌اند از:
- عوض‌نکردن پوشک بچه طی روندی منظم؛
- کارکردن مکرر شکم بچه یا ابتلای او به اسهال؛
- مصرف آنتی بیوتیک (چه خود کودک آنتی‌بیوتیک بخورد، چه مادر شیردهِ او، امکان بروز حساسیت به این خاطر وجود خواهد داشت)
راهکارهای مناسب برای پیشگیری از بروز حساسیت پوستی در کودکان
بهترین راه برای پیشگیری از بروز حساسیت در کودکان، تمیز و خشک نگه‌داشتن ناحیه زیر پوشک است. راهکارهای ساده دیگری هم هستند که احتمال بروز حساسیت را کمتر می‌کنند؛ در ادامه، آنها را معرفی می‌کنیم.
عوض‌کردن پوشک طی روندی منظم
بهتر است طی بازه‌های زمانی ۲ تا ۳ساعته، پوشک بچه را عوض کنید و اجازه ندهید پوشک کثیف به‌مدت طولانی تن بچه بماند. اگر مراقبت از بچه را به شخص دیگری سپرده‌اید، از او بخواهید این نکته را رعایت کند.
شست‌وشوی باسن بچه با آب گرم
هر بار که پوشک بچه را عوض می‌کنید، پیش از بستن پوشک جدید، باسن او را با آب گرم بشویید. برای این منظور می‌توانید از سینک، تشت یا بطری حاوی آب گرم استفاده کنید؛ همچنین می‌توانید از حوله مرطوب، پنبه یا دستمال مرطوب مخصوص کودک برای تمیزکردن ناحیه زیر پوشک کمک بگیرید. اگر این کار را می‌کنید، رعایت چند نکته ضروری است:
- حوله/ پنبه/ دستمال را با ملایمت روی پوست بکشید؛
- از دستمال‌های مرطوب حاوی الکل یا مواد معطر استفاده نکنید؛
- اگر به‌هنگام شست‌وشو از صابون استفاده می‌کنید، یکی از انواع ملایم آن را انتخاب کنید و از صابون‌های معطر استفاده نکنید.
خشک‌کردن مناسب ناحیه زیر پوشک
برای خشک‌کردن ناحیه زیر پوشک می‌توانید کودک را چند دقیقه بدون بستن پوشک به حال خود بگذارید تا ناحیه زیر پوشک هوا بخورد و به‌خودی‌خود خشک شود. اگر از حوله استفاده می‌کنید، این کار را با ضربه‌های ملایم و آهسته حوله روی باسن و پاها انجام دهید. از کشیدن حوله روی این قسمت‌ها خودداری کنید، چراکه باعث تحریک و ناراحتی بیشتر پوست می‌شود.
هر زمان برایتان مقدور بود، اجازه دهید کودک چند دقیقه‌ای را بدون پوشک سر کند و ناحیه زیر پوشک با هواخوردن خشک شود. اگر از بابت کثیف‌کاری‌کردن او نگران بودید، می‌توانید او را این چند دقیقه روی حوله بخوابانید و چیزی دستش دهید تا سرگرم باشد و راه نیفتد.
بیش از حد سفت‌نبستن پوشک
وقتی پوشک بیش از حد سفت بسته شده باشد، هوا امکان ورود به ناحیه زیر آن را پیدا نمی‌کند. جریان‌نداشتن هوا مساوی است با مرطوب‌شدن ناحیه زیر پوشک که آن را مستعد حساسیت پوستی و ایجاد جوش یا دانه می‌کند. عرق‌سوزشدن نواحی بین ران‌ها و کمر از دیگر پیامدهای سفت‌بستن پوشک هستند.
استفاده از کرم یا پماد به‌طور منظم
اگر کودکتان زیاد جوش یا دانه می‌زند، هر بار که پوشک او را عوض می‌کنید، از کرم یا پماد مناسب روی پوست ناحیه زیر پوشک او استفاده کنید؛ به این صورت می‌توانید از بروز حساسیت و ناراحتی‌های پوستی پیشگیری کنید. وازلین و اکسیدِ زینک از ترکیبات اصلی این پمادها و کرم‌ها هستند و نقش بسزایی در بهبود ناراحتی‌های پوستی دارند.
شست‌وشوی دست‌ها پس از تعویض پوشک
پس از آنکه پوشک کودکتان را عوض کردید، دست‌هایتان را بشویید. با این کار از سرایت باکتری یا مخمر به سایر نقاط بدن کودک پیشگیری می‌کنید (همین‌طور از سرایت باکتری یا مخمر به بدن خودتان یا کودکان دیگر).
در گذشته استفاده از پودر تالک یا پودر نشاسته ذرت به‌منظور محافظت از پوست بچه و جذب رطوبت اضافی رایج بود. متخصصانْ دیگر این راهکار را توصیه نمی‌کنند. به‌هنگام نفس‌کشیدن ممکن است پودرهای مذکور به مجاری تنفسی کودک راه پیدا کنند و به ریه‌هایش آسیب برسانند.
بخش دوم: درمان حساسیت پوستی در ناحیه زیر پوشک کودکان
راهکارهای درمانی خانگی برای بهبود حساسیت پوستی ناحیه زیر پوشک
در ادامه، راهکارهایی را معرفی می‌کنیم که در حالت کلی برای برطرف‌کردن آثار حساسیت پوستی کودکان کارآمد و مفید هستند:
خشک و تمیز نگه‌داشتن ناحیه زیر پوشک
بهترین راه برای خشک و تمیز نگه‌داشتن این ناحیه، تعویض پوشک به‌محض کثیف‌شدن آن است. به این کار ادامه دهید تا نشانه‌های حساسیت پوستی بهتر و بهتر شوند. برای مؤثر واقع‌شدن این راهکار حتی گاهی لازم است شب‌هنگام بچه را برای تعویض پوشک از خواب بیدار کنید.
به‌هنگام تعویض پوشک، پس از آنکه پوست ناحیه زیر آن را با ملایمت تمیز و خشک کردید، از کرم یا پماد مناسب استفاده کنید. محصولاتی مثل اکسیدِ زینک و وازلین تأثیر بسزایی در جذب رطوبت پوست دارند. دفعه بعدی که قصد تعویض پوشک را داشتید، این لایه محافظ را کامل پاک نکنید؛ چراکه ممکن است آسیب بیشتری به پوست کودک برسانید. اگر قصد پاک‌کردن این لایه را داشتید، با پنبه آغشته به روغن معدنی این کار را انجام دهید.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.
منبع: