سایر آزمایش‌ها برای تشخیص سرطان خون
برخی آزمایش‌های سایتومتری (یاخته‌سنجی) و سیتوژنتیک (بررسی ساختمان کروموزوم‌ها) نیز می‌تواند از طریق نمونه‌های خون انجام گیرد و به تشخیص سرطان خون یاری برساند.
بیوپسی مغز استخوان
در بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان، پزشکان نمونه‌ی کوچکی از مغز استخوان بیمار را برمی‌دارند. این نمونه بعدا در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ مشاهده می‌شود و پزشکان می‌توانند با آن وضعیت سلول‌های خونی بیمار را ارزیابی کنند.
دو نوع بیوپسی مغز استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرد که عبارتند از:
- آسپیرات که در آن مایعی از مغز استخوان بیمار برداشته می‌شود.
- مته‌کاری مغز استخوان که در آن نمونه‌ای از بافت اسفنجی به همراه مقداری از استخوان برداشته می‌شود.
بیوپسی مغز استخوان می‌تواند برای تشخیص سرطان خون، همین‌طور تاثیر آن روی بدن و انتخاب نوع درمان به کار رود. مبتلایان به برخی از انواع سرطان خون (یا مشکوک به ابتلا) ممکن است نیاز به یک یا چند آزمایش بافت‌برداری یا بیوپسی داشته باشند.
بیوپسی گره لنفاوی
بیوپسی گره لنفاوی، یک عمل جراحی ساده و کوچک است که در آن نمونه‌ای از گره لنفاوی بیمار برداشته می‌شود. این آزمایش عموما برای بررسی وجود تومورهای لنفاوی به کار می‌رود، اما می‌تواند برای تشخیص سرطان خون نیز مورد استفاده قرار گیرد.
انواع تصویربرداری‌ها برای تشخیص سرطان خون
از روش‌های تصویربرداری مختلفی می‌توان برای تشخیص انواع سرطان خون مانند سرطان خون لنفوئیدی استفاده کرد. این نوع آزمایش‌های تصویربرداری برای سایر سرطان‌های خون به کار برده نمی‌شود، اما می‌توان از آن برای بررسی برخی علائم سرطان خون از جمله تورم طحال استفاده کرد.
سی‌تی اسکن
و اما سی‌تی اسکن یا توموگرافی رایانه‌ای نوعی تصویربرداری پرتوی ایکس است. سی‌تی اسکن از آزمایش‌های معمول برای تشخیص سرطان خون نیست، اما برای موارد خاصی مانند داشتن کبد یا طحال متورم به کار می‌رود.
ام.آر.آی
در تصویربرداری ام.آر.آی (MRI) یا تصویرسازی تشدید مغناطیسی که به وسیله‌ی امواج رادیویی به جای پرتوی ایکس انجام می‌گیرد، از بافت‌های نرم (غیر استخوانی) تصویربرداری می‌شود. ام‌آرآی هم از آزمایش‌های معمول برای تشخیص سرطان خون محسوب نمی‌شود، اما ممکن است که پزشک معالج برای توصیه آن دلایل خاصی داشته باشد.
پِت اسکن
پِت اسکن (PET) یا برش‌نگاری با گسیل پوزیترون، مشابه آزمایش ام‌آرآی است اما در آن به بیمار دوز خاصی از یک داروی رادیواکتیو تزریق می‌شود. در پِت اسکن مقادیر بسیار اندکی پرتوی ایکس به کار گرفته می‌شود. این نوع تصویربرداری ممکن است در صورت مشاهده وَرم گره‌های لنفاوی انجام گیرد. علاوه بر این، ممکن است برای بررسی شرایط بیماری پس از درمان نیز به کار رود.
تصویربرداری پرتوی ایکس
تصویربرداری پرتوی ایکس می‌تواند می‌تواند برای بررسی بافت‌های متراکم مانند استخوان‌ها به کار رود. پزشکان ممکن است هنگام تشخیص عفونت یا مشکلات قفسه سینه از تصویربرداری پرتوی ایکس بهره ببرند. افراد مبتلا به سرطان خون از نوع میلوئیدی یا مغز استخوانی ممکن است نیاز به انجام یک سری از تصویربرداری‌های پرتوی ایکس داشته باشند که گاهی به آن «نقشه‌برداری اسکلتی» نیز گفته می‌شود.
سونوگرافی برای تشخیص سرطان خون
سونوگرافی نیز می‌تواند برای بررسی و تشخیص سرطان خون به کار گرفته شود. از سونوگرافی می‌توان برای بررسی طحال استفاده کرد که در سرطان لنفوئیدی اغلب متورم می‌شود. از سونوگرافی برای بررسی گره‌های لنفاوی در حین بافت‌برداری نیز استفاده می‌شود.
آیا سرطان خون درمان دارد؟
برای انواع سرطان‌ها، درمان‌های مختلفی با مزایا، عوارض جانبی و خطرات متفاوتی در دسترس است. با اینکه می‌توان با مصرف داروهای منظم برخی سلول‌های سرطان خون با رشد آهسته را کنترل کرد، اما سلول‌های سرطانی حاد با رشد سریع‌تر نیاز به درمان‌های قوی‌تری دارند.
انواع درمان‌هایی که پزشکان به بیماران توصیه می‌کنند، به نوع سرطان خون، وضعیت بدنی و خواسته خود بیمار بستگی دارد. در همین حال، امکان دارد بیمار بخواهد از یک نوع درمان خاص یا چند درمان همزمان بهره ببرد. برخی از بیماران نیز ممکن است که هیچ‌وقت نیاز به درمان نداشته باشند یا خودشان نخواهند معالجه شوند.
درمان‌های قوی‌تر می‌توانند روی بدن فشار مضاعفی را وارد کنند، از این جهت، نمی‌توانند برای هر فرد و بیماری مناسب و لازم باشند. برخی از بیماران نیز ممکن است که به درمانی ملایم‌تر (با شدتی کم‌تر) بهتر جواب دهند و حتی اگر درمان سرطان خون به خوبی جواب ندهد، بیمار کیفیت زندگی بهتری در طول دوره‌ی درمانی خود خواهد داشت.
انواع درمان سرطان خون
درمان‌های احتمالی مختلفی برای درمان سرطان خون در دسترس است. ممکن است این عبارات و اصطلاحات پزشکی در رابطه با درمان سرطان خون به گوشتان خورده باشد که در ادامه با هم مرور می‌کنیم.
درمان‌های با شدت بالا
درمان با شدت به درمان‌های پرقوت و قوی گفته می‌شود. در درمان سرطان خون، این نوع درمان شامل استفاده از داروهای قوی برای کُشتن سلول‌های سرطانی یا ممانعت از رشد سلول‌های سرطانی است. عمده انواع درمان‌های با شدت سرطان خون عبارتند از:
شیمی‌درمانی با دوز بالا یا دوز معمول: در این روش درمانی از دارو برای کُشتن و از بین بردن سلول‌های سرطانی و جلوگیری از تکثیر و رشد این دست سلول‌ها بهره برده می‌شود.
پیوند سلول‌های بنیادی: در این روش درمانی ابتدا از دوزهای زیاد شیمی‌درمانی یا کموتراپی برای کُشتن سلول‌های غیر طبیعی در مغز استخوان یا غدد لنفاوی بهره برده می‌شود و سپس سلول‌های بنیادی جدید (از سلول‌های خونی خود بیمار یا سلول‌های اهدایی) به بیمار تزریق می‌شود. هدف این نوع درمان این است که سلول‌های بنیادی جدید شروع به تولید و تکثیر سلول‌های خونی سالم کنند.
برخی از انواع درمان‌های بیولوژیکی/ ایمنی‌درمانی یا ایمونوتراپی(Immunotherapy) / پادتن‌های مونوکلونال: در این درمان‌ها از داروهایی بهره برده می‌شود تا دستگاه ایمنی بدن را وادار به مقابله با سلول‌های سرطانی کند.
پرتو درمانی یا رادیوتراپی (Radiotherapy): در این روش درمان سرطان خون از پرتوهای نافذ و پر انرژی برای کُشتن و از بین بردن سلول‌های سرطانی در نواحی خاص (بیشتر در درمان سرطان‌های ناشی از سلول‌های لنفوئیدی) استفاده می‌شود.
عمل جراحی: گاهی‌اوقات اما به ندرت عمل جراحی مانند اسپلنکتومی یا جراحی برداشتن طحال به بیمار پیشنهاد می‌شود.
با اینکه برخی از درمان‌هایی که نام برده شد، امکان کنترل یا درمان سرطان خون را فراهم می‌کنند، اما بسیاری از این درمان‌ها نیز با عوارض جانبی کوتاه‌مدت یا طولانی‌‌مدت همراه هستند.
درمان‌های بدون شدت یا با شدت کم
درمان‌های بدون شدت مانند شیمی‌درمانی با دوز کم معمولا درمان‌های ملایم‌تری بوده و عوارض جانبی کمتری نیز برای بیمار دارند. در بیشتر موارد، این روش‌های درمانی، سرطان خون را درمان نمی‌کنند، اما می‌توانند به فروکش کردن یا تخفیف علایم بیماری برای مدت طولانی یاری رسانند. انواع درمان سرطان خون با شدت کم عبارتند از:
شیمی‌درمانی با دوز پایین: در این درمان از داروهای کُشنده سلول‌های سرطانی برای از بین بردن و جلوگیری از رشد و تکثیر این سلول‌ها بهره برده می‌شود.
برخی از انواع درمان‌های بیولوژیکی/ ایمنی درمانی/ پادتن‌های مونوکلونال: در این درمان‌ها از داروهایی بهره برده می‌شود تا دستگاه ایمنی بدن را وادار به مقابله با سلول‌های سرطانی کند. این روش‌های درمانی ملایم ممکن است که برای دوره‌ی طولانی جهت نظارت بر وضعیت بیماری سرطان خون به کار روند.
درمان شفابخش
این درمان همان‌طور که از نامش پیداست، برای درمان کامل سرطان خون به کار می‌رود. اگر پزشک معالج تشخیص دهد که بیمار بعید است بتواند از پس درمان‌های قوی‌تر بربیاید، ممکن است درمان‌های ملایم‌تری را به او توصیه کند که ضمن ارتقای کیفیت زندگی بیمار، عوارضی جانبی کمتری نیز دارند.
درمان‌های غیرشفابخش
این درمان با کاستن از سلول‌های سرطانی، به فروکش کردن بیماری یا تخفیف علایم آن کمک می‌کند. درمان غیرشفابخش می‌تواند قوی (با شدت) یا ملایم‌تر (با شدت کم‌تر) باشد.
انتظار هوشیارانه
در بیمارانی که رشد سلول‌های سرطانی آهسته است، انتظار هوشیارانه، یکی از گزینه‌های درمانی است. در این روش درمان سرطان خون، بیمار بلافاصله تحت درمان قرار نمی‌گیرد، بلکه آزمایش خون و معاینات دیگر را مرتبا انجام می‌دهد تا وضعیتش به دقت تحت‌نظر باشد. و فقط در صورتی که نیاز باشد عموما شیمی‌درمانی با دوز کم یا دوز معمول شروع می‌شود.
مراقبت‌های حمایتی
بیمارانی که تحت درمان به روش‌های شدید یا غیر شدید قرار دارند، در کنار درمان خود از مراقبت‌های حمایتی نیز بهره‌مند می‌شوند. در مراقبت‌های حمایتی مستقیما با سلول‌های سرطانی مقابله نمی‌شود، بلکه علایم بیماری تحت‌نظر قرار گرفته تا بیمار وضعیت عمومی بهتری با علایم خفیف‌تری داشته باشد. به عنوان مثال، بیمار ممکن است برای پیشگیری یا درمان کم‌خونی از پیوند خون، آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای دیگر برای عفونت و هر گونه عوارض جانبی شیمی‌درمانی مانند موکوزیت دهانی بهره‌مند شود.
درمان تسکینی
درمان تسکینی به درمان و مراقبت‌هایی گفته می‌شود که در آن علایم بیماری تحت کنترل قرار می‌گیرد. هدف از درمان تسکینی، ارتقای کیفیت زندگی و همین‌طور سلامت عاطفی و جسمی بیمار است. بر خلاف تصور، روش‌های درمان تسکینی فقط برای دوران پایانی زندگانی بیماران مبتلا به سرطان به کار نمی‌رود، بلکه ممکن است بیمار در هنگام تشخیص و پس از شروع درمان سرطان خون از آن بهره‌مند شود.
پیگیری مراقبت‌های پزشکی در طول دوره سرطان خون
هدف از از پیگیری مراقبت‌های پزشکی، بررسی علایم عود بیماری و عوارض جانبی است تا حصول اطمینان شود که بیمار در صورت نیاز از درمان صحیح بهره‌مند می‌شود.
فروکش کردن سرطان خون
هدف اکثر (اما نه همه‌‌ی) درمان‌های سرطان خون فروکش کردن بیماری است. فروکش کردن بدین معناست که سلول‌های سرطانی در بدن بیمار کاملا از بین بروند.
بعد از اینکه بیمار معالجه شد، پزشک آزمایش‌های بیشتری مشابه همان آزمایش‌هایی که برای تشخیص سرطان خون به کار می‌روند را انجام می‌دهد تا سلول‌های سرطانی (در صورتی که هنوز در بدن باقی مانده باشند) را شناسایی کند. به این جهت درمان‌های فروکش کردن بیماری مختلفی بسته به واکنش بدن و شمار سلول‌های سرطانی وجود دارد. برخی پزشکان وقتی تشخیص دهند که بیماری فروکش کرده، سرطان خون را کاملا درمان شده تشخیص می‌دهند. خوشبختانه در بسیاری از موارد در این مرحله بهبودی کامل تشخیص داده می‌شود.
عود بیماری سرطان خون
برخی بیماران مبتلا به انواع سرطان خون ممکن است عود بیماری خود را تجربه کنند. عود به معنای بازگشت سرطان است. پزشکان عموما در طول درمان و پس از آن، احتمال عود بیماری را به دقت بررسی می‌کنند. عوامل خطری زیادی برای عود سرطان خون وجود دارد، از جمله سلامت فرد، سن و مرحله‌ای که بیماری در آن تشخیص داده می‌شود.
برای بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان خون، گزینه‌های درمانی بیشتری برای دوره‌ی پس از عود در نظر گرفته می‌شود که هدف آن نیز بازگرداندن بیمار به مرحله‌ی فروکش کردن بیماری است. عموما هر چه مدت فروکش کردن بیماری قبل از عود طولانی‌تر باشد، تعیین پیش‌آگهی برای بیمار امیدبخش‌تر است.
درمان‌های طب مکمل و جایگزین برای بهبود سرطان خون
درمان‌های طب مکمل و جایگزین روش‌هایی مانند مراقبه، ماساژ یا طب‌سوزنی هستند که در کنار درمان‌های رایج پزشکی به کار برده می‌شوند تا فرد حال عمومی بهتری داشته باشد. هنوز هیچ مدرکی حاکی از نتایج مثبت این روش‌های درمانی در بهبود سرطان خون نبوده است. اما، برخی تحقیقات نشان داده‌اند که درمان‌های طب مکمل و جایگزین به تخفیف و کنترل علایم بیماری و عوارض جانبی آن کمک می‌کنند.
منابع: