صفحه آرایی و طراحی کتاب
Bottom of Form
در کنار محتوا و بار معنایی یک کتاب، توجه به اصول چیدمان صفحه و زیبایی ظاهری کتاب‌ها، باعث جذابیت بیشتر کتاب و موفقیت آن در امر توسعه کتابخوانی می‌شود. بر همین مبنا صفحه آرایی و طراحی کتاب بعنوان مرحله‌ای پر اهمیت در تولید کتاب، اگر بصورت اصولی و حرفه‌ای انجام شود، باعث زیبایی و جذابیتی می‌شود که به مخاطب برای مطالعه کتاب انگیزه بیشتری می‌دهد.
صفحه آرایی و طراحی کتاب
در صفحه بندی یا صفحه آرایی کتاب، سامان بخشیدن به عناصر باید به نحوی باشد که بیننده را از طریق اطلاعاتی که در صفحه قرار داده شده، هدایت کند وردر مطالعه و درک بهتر مطالب موثر باشد. عناصر طراحی، حروف و گرافیک باید به شیوه‌ای نظم یابند که مطالب صفحه به آسانی قابل خواندن باشند و خواننده را به پیگیری مطالب ارائه شده ترغیب کنند، برای این منظور، معمولا طراح از برخی شیوه‌های خاص استفاده میکند تا عناصر درون صفحه را انتظام بخشد.
اصول و قواعد صفحه آرایی
در طراحی و صفحه آرایی کتاب اصول و قواعدی وجود دارد که هم به عنوان سفارش‌دهنده و هم به عنوان طراح و صفحه‌آرا، باید با آنها آشنا باشید، شناخت و استفاده از این اصول و قواعد می‌تواند در رسیدن به یک صفحه‌آرایی خوب راه‌گشا و تاثیرگذار باشدهمچنین در صفحه آرایی ترکیب بندی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، یک ترکیب بندی حرفه‌ای در صفحه آرایی می‌تواند متن و محتوای شما را جذاب‌تر و خواندنی‌تر کند.
دسته بندی کتاب ها
شناخت دسته بندی کتاب ها در طراحی و تولید کتاب‌ها لازم است. بطور معمول کتاب‌ها را از نظر موضوعی و گروه سنی به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می کنند. کتاب ها از نظر دسته بندی موضوعی به بخش‌های شعر، داستانی، عمومی و تخصصی، آموزشی و کمک آموزشی، واژه‌نامه و دایره المعارف تقسیم می شوند، همچنین دسته‌بندی کتاب ها از نظر گروه سنی به دو گروه کودک و نوجوان و بزرگسال تقسیم‌بندی می گردند. در بخش کودک و نوجوان تقسیم‌بندی دیگری نیز وجود دارد، که کتاب‌ها را بر اساس سن مخاطب در گروه‌های الف/ب/ج/د/هـ قرار داده می شوند.
قطع کتاب ها
به اندازه طول و عرض هر برگ کتاب قطع می‌گویند. در جهت استفاده آسان‌تر یا متناسب با نیاز و کاربرد کتاب، برای کتاب‌ها قطع‌های مختلفی در نظر گرفته شده است. در واقع انتخاب ابعاد و نوع قطع کتاب متناسب با نوع و سایر ویژگی‌های محتوایی کتاب و عاملی مهم مثل کاهش دور ریز کاغذ هنگام برش در چاپ انتخاب می‌شود. همچنین قطع‌های مختلف کتاب از جهت نوع کاربری و توجه به حمل و نقل و نگهداری آسان کتاب نیز مورد توجه قرار می‌گیرد، به این صورت که برای کتاب‌هایی که ممکن است افراد بیشتر به همراه خود داشته باشند از قطع های کوچکتر استفاده می‌شود.
رایج‌ترین قطع کتاب وزیری می‌باشد که در موضوعات و کاربردهای مختلف از آن استفاده می شود. بعد از وزیری، رقعی و جیبی بعنوان دیگر قطع های رایج شناخته می شوند که همانند وزیری در موضوعات مختلف از این ابعاد بهره گرفته می شود. از قطع خشتی بطور معمول برای کتاب‌های کودکان و از قطع رحلی بیشتر برای کتاب های نفیس و هنری استفاده می شود.
پیش از آغاز انتخاب قطع کار و شروع صفحه آرایی، توجه به موضوع کتاب از نکات حائز اهمیت است و بسته به نوع کتاب و موضوع آن باید قطع مناسب را انتخاب کرد. بطور مثال کتاب‌هایی با موضوعات شعر و رمان اغلب در قطع رقعی و کتب آموزشی و دانشگاهی در قطع وزیری می‌باشند.
رنگ در طراحی و صفحه آرایی کتاب
از موارد مهّم دیگر در طراحی کتاب، رنگبندی صفحات داخلی است؛ کتاب را می توان با توجه به نوع و یا برحسب نیاز و سلیقه، تک رنگ، دو رنگ و یا چهار رنگ طراحی و صفحه آرایی کرد.
طراحی و صفحه آرایی کتاب بصورت دو رنگ، باعث ایجاد شخصیت و زیبایی بصری در کتاب شما می شود. همچنین به دلیل استفاده دو رنگ چاپی، باعث کاهش هزینه ها در چاپ افست می شود.
برای چاپ این نوع کتاب‌ها می توانید از رنگ های ساختگی (ترکیبی) استفاده کنید؛ بطور مثال می توانید از دو رنگ مشکی و نارنجی به صورت دو رنگ چاپ استفاده کنید، حتی می توانید به جای مشکی از رنگ های ساختگی دیگر مثل قهوه ای تیره ، آبی تیره و … نیز استفاده کنید. صفحه آرایی کتاب های دورنگ به دلیل نوع رنگ بندی و تنظیم متون و تصاویر نیاز به صرف دقت و زمان بیشتری دارد، از این رو هزینه این نوع خدمات بیشتر از خدمات دیگر است.
در مواردی می توانید، صفحات ابتدای کتاب را برای جذابیت بیشتر دو رنگ یا رنگی و بقیه صفحات را تک رنگ (سیاه و سفید) طراحی و صفحه آرایی کنید.
توجه به زیبایی ظاهری کتاب‌ها و نشریات در کنار محتوا و بار معنایی یک کتاب باعث جذابیت بیشتر کتاب و ترغیب مخاطب به مطالعه و موفقیت آن در امر توسعه کتابخوانی خواهد شد.
بطور کلی صفحه‌آرایی به هنر چینش اجزا و عناصر تشکیل دهنده انواع کتاب گفته می‌شود که می‌تواند شامل نوع و اندازه فونت، جایگاه سرفصل‌ها، طرح خاص صفحات، تیترها، متون، تصاویر و بطور کلی ترکیب کلی کار ما در نشر آنلاین باتوجه به سال‌ها تجربه در زمینه طراحی و صفحه آرایی می‌توانیم بهترین جلوه بصری را به کتاب و نشریه های مختلف شما بیافرینیم.
صفحه آرایی و طراحی کتاب بعنوان مرحله ای پر اهمیت در تولید کتاب محسوب می شود. اگر صفحه آرایی اصولی و حرفه ای انجام شود، باعث زیبایی و جذابیتی می شود که به مخاطب برای مطالعه کتاب انگیزش بیشتری می دهد. در صفحه بندی کتاب سامان بخشیدن به عناصر باید به نحوی باشد که بیننده را از طریق اطلاعاتی که در صفحه جای داده است، هدایت کند و جهت دهد.
عناصر طراحی، حروف و گرافیک باید به شیوه ای نظم یابند که مطالب صفحه به آسانی قابل خواندن باشد و خواننده را به پیگیری مطالب ارائه شده ترغیب کند. معمولا طراح از برخی شیوه های خاص استفاده میکند تا عناصر درون صفحه را انتظام بخشد.
طراحی و صفحه آرایی کتاب بطور کامل شامل سه بخش طراحی قالب کلی، صفحه آرایی و طراحی جلد می باشد
طراحی قالب کلی (یونیفرم) کتاب
برخی تصور می‌کنند که طراحی کتاب در هر حالتی کاری ساده به شمار می‌رود، در حالی که طراحی حرفه‌ای کتاب دارای پیچیدگی‌ها و قواعد زیادی است که فقط با داشتن تجربه و توان هنری امکان‌پذیر است. می‌توان گفت ایجاد فضای مناسب در کتاب با رعایت جذابیت‌های بصری بدون ایجاد خستگی در مخاطب حتی در کتاب‌ها با حروف چینی به ظاهر ساده امری ضروری و مشکل است.
برای طراحی کتاب به صورت درست و حرفه‌ای می‌بایست قبل از صفحه آرایی در مرحله طراحی قالب کلی، کلیه موارد و جزئیات کتاب متناسب با موضوع و محتوای آن طراحی و تعیین گردد. بخش طراحی قالب کلی شامل طراحی و تعیین ساختار ظاهری، نوع قرارگیری متون و تصاویر، نوع فونت ها، شکل و نحوه‌ی قرار گیری تیترها و میان تیترها، سوتیترها، ساختار بصری صفحات ابتدایی و سرفصل‌ها، سر صفحه‌ها و موارد متعدد دیگر می‌شود و می‌توان گفت بخش اصلی طراحی حرفه‌ای یک کتاب محسوب می‌شود.
صفحه آرایی و طراحی کتاب
در این بخش طراح و صفحه آرا در اصطلاح به آراستن و چیدمان صفحه می‌پردازد. در حالت پایه اگر برای کتاب قالب کلی طراحی نشده باشد صفحه آرا طبق نظر خود شکل ظاهری، نوع و اندازه فونت، نوع چیدمان متون، تصاویر و … را تعیین و اقدام به صفحه آرایی می کند، در حالت حرفه‌ای اگر برای کتاب قالب کلی طراحی شده باشد صفحه آرا طبق مواردی که از قبل طراحی و تعیین شده است، صفحه بندی کتاب را انجام می‌دهد.
طراحی جلد کتاب
جلد کتاب پوسته معرفی کتاب است پس متعاقباً طراحی جلد هم بسیار مهم و حساس است. طراحی جلد حرفه ای و مرتبط با موضوع کتاب باعث جذب بیشتر مخاطبان می‌شود، پس می‌بایست زمان طراحی جنبه های مختلفی را در مد نظر قرار داد. در طراحی جلد به مواردی نظیر ترکیب بندی متون و تصاویر، رنگ بندی، طراحی تصاویر و طرح های خلاقانه، محل قرار گیری لوگوها و عناصر تصویری دیگر، طراحی عطف و … توجه می شود.
جلد ظاهری کتاب در ارتباط با محتویات درونی کتاب، بیانگر پیام نویسنده به مخاطب و گویای کلیت محتوای درج شده در کتاب است به همین دلیل باید پس از مشخص شدن اندازه و قطع کتاب و گذراندن مرحله صفحه آرایی، طراحی جلد کتاب آغاز شود.
مشخص بودن سایز کتاب، رنگ کاغذها، تعداد صفحات و مهم‌تر از همه موضوع و محتوای کتاب برای ایده پردازی و طراحی جلد کتاب نقش کلیدی خواهند داشت.
در طراحی جلد کتاب علاوه بر توجه به نکات موجود رعایت یکسری اصول برای ارائه طرحی جذاب‌تر ضروری است.
- انتخاب سایز مناسب برای عنوان کتاب: عنوان کتاب باید بزرگ بوده و مخاطب در اولین نگاه و به راحتی عنوان کتاب را برروی جلد پیدا کند. چرا که مخاطب در برخورد با کتاب به اولین نکته‌‌ای که توجه میکند عنوان آن است.
- استفاده از فونتهای مناسب: برخی فونتهای نامأنوس و عجیب ممکن است به نوعی بیانگر خلاقیت و ارائه طرحی جدید توسط نویسنده درخواست شود و یا توسط طراح جلد ارائه گردد اما با توجه به این نکته که ناخوانا بودن قلم ممکن است نتیجه منفی در ذهن مخاطب ایجاد کند بهتر است علاوه بر توجه به خلاقیت از نگاه خواننده نیز به عنوان کتاب نگاه کنید. فونتهای معمول در نوشتار فارسی B-Lotus، B-Nazanin، B-Zar و این قبیل فونتها هستند، البته پیشنهاد می کنیم همچون ما در نشرآنلاین از فونت های نرم افزار قلم برتر استفاده کنید.
استفاده از فونت های مختلف برروی جلد:
- استفاده از فونتهای مختلف در جلد کتاب علاوه بر برهم ریختن نظم ظاهری کتاب باعث ایجاد آشفتگی در ذهن مخاطب خواهد شد. همچنین ایتالیک، بولد کردن و یا سایه دار کردن خطوط و کلمات نیز می‌تواند از جذابیت صفحه بکاهد.
- انتخاب طراح حرفه‌ای: در این مورد کمک گرفتن از یک طراح حرفه‌ای می‌تواند بهترین گزینه برای نویسنده کتاب باشد. طراح با استفاده از جدیدترین متود و نرم‌افزارها در عین توجه به استانداردهای طراحی بهترین جلد را برای کتاب شما طراحی خواهد کرد.
- سعی کنید در طرح جلد از گرادینت استفاده نکنید: استفاده از طرح های گرادینت به عنوان پس زمینه کتاب باعث ایجاد جلوه‌ای غیرحرفه‌ای می‌شود. توصیه می‌شود از این روش استفاده نشود.
- جلد کتاب را در ابعاد کوچکتر هم در نظر بگیرید: امروزه بسیاری از مخاطبان بصورت اینترنتی کتاب مورد نظر خود را خریداری می کنند و تصویر موجود در وب‌سایتها اغلب کوچک هستند. توجه به جذابیت عکس در ابعاد کوچک، کیفیت و شفافیت عکس در جذب مخاطبان اینترنتی کتاب مؤثر است.
صفحه آرایی و طراحی کتاب با نرم‌افزار ایندیزاین
طراحی کتاب با نرم افزارهای مختلفی انجام می شود؛ نرم افزار ورد (word) بعنوان نرم افزاری متداول در کشور که بیشتر برای تایپ طراحی شده است، مورد استفاده قرار می گیرد، به دلیل امکانات اولیه و محدودی که این نرم افزار دارد نمی تواند نیازهای طراح و صفحه آرا را برای یک صفحه بندی حرفه ای و خلاقانه تأمین کند. از این رو باید از نرم افزاری استفاده شود که امکانات مناسبی برای صفحه آرایی داشته باشد.
زمانی که صحبت از صفحه آرایی حرفه‌ای می‌شود در دنیا هیچ نرم افزاری نمی‌تواند جایگزین نرم افزار تخصصی و قوی نشر و صفحه‌آرایی مانند ایندیزاین شود. adobe Indesign صرفا برای صفحه‌آرایی و نشر طراحی و تولید شده است و امکانات زیاد و ویژه‌ای را برای صفحه‌آرایی حرفه‌ای در اختیار طراح و صفحه‌آرا قرار می‌دهد. در مجموعه نشرآنلاین نیز، در جهت افزایش کیفیت خدمات از نرم افزار ایندیزاین برای طراحی و صفحه‌آرایی کتاب بهره گرفته می‌شود.
تولید مجموعه‌ای از متون و تصاویر که مخاطب را برای درک اطلاعات سردرگم کند یا رغبتی در او ایجاد نکند، صفحه‌آرایی محسوب نمی شود.
منبع: 1