آشنایی با ساز درامز، مجموعه ای از ساز‌های کوبه ای
ساز درامز مجموعه‌ای از ساز‌های کوبهای است که در کنار هم یک ساز واحد و مستقل را تشکیل می‌دهند. درامز یا درام (Drum) در زبان فارسی طبل معنی می‌دهد و معادل آن در زبان انگلیسی drum kit است.
حتما در موزیک ویدئو‌های سبک‌های راک یا جاز نوازنده‌ای را دیده‌اید که با دو چوب بر روی تعدادی طبل که دور تا دور او را احاطه کرده است ضربه می‌زند. مجموعه‌ی این طبل‌ها را درامز می‌گویند. با ما همراه باشید تا بیشر با این ساز آشنا شوید.
ساز درامز چیست؟
درامز یا درام (Drum) در زبان فارسی طبل معنی می‌دهد و معادل آن در زبان انگلیسی drum kit است که به معنای مجموعه‌ای از طبل‌ها و سنج‌هایی است که روی پایه نصب می‌شود. به عبارت دیگر درامز مجموعه‌ای از ساز‌های کوبهای است که در کنار هم یک ساز واحد و مستقل را تشکیل می‌دهند. برای تولید صدا و اجرا از ابزار‌هایی مانند چوب و پدال (که در پایین ساز است) استفاده می‌کنند و به نوازنده‌ی آن درامر می‌گویند.
ساز درامز در سبک‌های جاز، راک، بلوز و پاپ به کار برده می‌شود.
تاریخچه‌ای از درامز
ساز درامز در دسته ساز‌های بسیار قدیمی قرار دارد. درامز را بعد از حنجره‌ی انسان از قدیمی‌ترین ابزار‌های موسیقایی معرفی می‌کنند. برخی می‌گویند که اولین درامز‌ها از قرار گرفتن تکه‌های چوب یا سنگ بر روی گودال‌های زمین ساخته شدند. رفته رفته متوجه شدند که از تنه‌ی درختان توخالی صدای بیشتری تولید می‌شود و درامز‌های قدیمی چوبی ساخته شدند.
مکان ساخت اولین درامز‌های پوستی مشخص نیست، ولی قدمت آن را به ۵۰۰۰ سال پیش نسبت می‌دهند. در آن زمان پوست حیوانات و یا ماهی‌ها را روی تنه‌ی درختان توخالی می‌کشیدند و با دست بر آن‌ها ضربه می‌زدند. رفته رفته پیشرفت کردند و پوسته‌ها و کاسه‌هایی را ساختند که دارای شکل خاصی بودند. طبل‌های امروزی پوسته‌ای از جنس طلق دارند و به بدنه‌ای چوبی متصل‌اند. در کنار طبل‌ها نیز سوراخ‌هایی برای خروج صدا وجود دارد.
اجزای تشکیل دهنده‌ی ساز درامز
درامز از مجموعه‌ای از ساز‌های کوچک و بزرگ تشکیل شده است که در سبک‌های مختلف موسیقی تعداد آن‌ها قابل تغییر بوده و می‌توانند با ترکیبات دیگری از ساز‌های کوبهای یا تلفیقی از ساز‌های آکوستیک و کوبهای الکترونیک اجرا شوند. نام اجزای درامز عبارتند از:
- طبل بزرگ (Bass drum) یا kick که با پدال و با پای راست نواخته می‌شود.
- طبل فلور (Floor tom) طبلی است با صدای بلندتر و بم که از تام تام‌ها بزرگتر است.
- طبل کوچک (Snar drum) طبلی است با ارتفاع کم و فنری که روی پایه قرار می‌گیرد.
- تام تام (Tom tom drum) تام تام‌ها بصورت مایل کار گذاشته می‌شوند و معمولا دو تام تام کنار یکدیگر گذاشته می‌شود.
- جفت سنج (Hi hat) از دو عدد سنج تشکیل شده است که روی هم قرار دارند و به کمک پای چپ با پدال بالا و پایین می‌شوند.
- سنج کراش (Crash cymbal) سنج کراش برای تاکید در آهنگ از آن استفاده می‌شود.
- سنج راید (Ride cymbal)
- سنج اسپلش (Splash cymbal) سنج اسپالش خوش صداتر از سنج‌های کراش هستند.
- سنج چینی (China cymbal)
انواع چوب‌های درامز
- Hickory (چوب گردوی آمریکایی)
این نوع چوب بسیار پر طرفدار است، زیرا دارای مقاومت زیاد با خاصیت ارتجاعی بالا است. - Maple (چوب افرا)
چوب افرا نسبتا سبک است و بیشتر در کار‌های استودیویی وکنسرت‌های جز یا اجرا در سمفونیک کاربرد دارد. - shira Kashi oak (بلوط)
این نوع چوب در سال ۱۹۵۷ توسط شرکت pro mark به دنیا معرفی شد و دارای مقاومت بسیار بالا است.
یادگیری ساز درامز
به طور کلی آموزش و یادگیری درامز کاری پیچیده و دشوار به نظر می‌رسد. نکته‌ی بسیار مهم در نواختن درامز نحوه صحیح به دست گرفتن چوب‌های درامز است. بسیاری از درامر‌ها از این موضوع راحت می‌گذرند در حالی که ممکن است در ادامه‌ی کار با مشکل مواجه شوند. پس هرچقدر سریع‌تر به نحوه صحیح دست گرفتن چوب‌ها برسید، زودتر می‌توانید تمرینات مؤثرتری داشته باشید. سه روش Traditional ,Matched یا Frech برای دست گرفتن چوب‌ها وجود دارد.
نکته مهم دیگر در نواختن درامز این است که هر درامر باید بداند چگونه زمان را بشمارد. شمارش زمان به این سادگی نیست که تا عدد ۴ را بشمارد؛ بلکه یک درامر باید بتواند میزان‌های با کسر‌های گوناگون، نت‌ها وضرب‌ها را بشمارد.
معرفی ساز تومبا، سازی کوبهای و آکوستیک
ساز تومبا یک ساز کوبهای آکوستیک است که توسط دو دست نواخته می‌شود. تومبا از خانواده‌ی ساز کنگا به حساب می‌آید و در سبک‌های پاپ، جاز و … کاربرد دارد.
ساز‌های کوبهای یکی از قدیمی‌ترین ساز‌هایی هستند که از قدیم مورد استفاده قرار می‌گرفتند. تاریخچهٔ ساز‌های کوبهای به هزاران سال پیش برمی‌گردد. این ساز‌ها احتمالاً پس از صدای انسان قدیمی‌ترین نوع ساز‌ها هستند. اوایل از ساز‌های کوبهای برای استفاده‌هایی چون مراسم شادی، عزاداری و … می‌کردند و امروزه ساز‌های کوبهای در کنار دیگر ساز‌ها، هم برای زیبایی و هم برای نگهداری ریتم استفاده می‌شوند.
معرفی ساز تومبا
ساز تومبا در دسته ساز‌های کوبهای قرار دارد که با هر دو دست نواخته می‌شود. تومبا یک ساز آکوستیک است که دامنه‌ی صوتی خوبی دارد. تومبا در واقع یکی از بزرگترین ساز‌های خانواده‌ی کنگا است. پس به معرفی خانواده‌ی کوبهای کنگا می‌پردازیم تا با تومبا هم آشنا شویم.
مجموعه ساز‌های کنگا
ساز کنگا در مجموعه‌ی ساز‌های کوبهای قرار دارد و از رایج‌ترین ساز دستی و کوبهای است. ریشه‌ی لغت کنگا از کنگوی آفریقا آمده است. کنگا توسط غلامان سیاه پوست به آمریکای جنوبی انتقال پیدا می‌کند و کامل می‌شود. در سال ۱۹۴۰ کنگا به آمریکا وارد می‌شود و به سرعت جایگاه خوبی را در انواع سبک‌های موسیقی باز می‌کند.
وظیفه‌ی ساز‌های کوبهای معمولا اجرای ضرب در متن آهنگ است، ولی برای ملودی نوازی هم استفاده می‌شوند. کنگا در موسیقی جاز، راک، بلوز، آر اند بی، پاپ و ورگا کاربرد دارد.
انواع کنگا و زیرمجموعه‌هایش
- ری کوینتو: کنگایی که شامل چهار تکه باشد را ری کوینتو می‌نامند و دارای سایز ۱۵ است.
- کوینتو: کوینتو دومین ساز این مجموعه است و دارای سایز ۱۱ است.
- سی گاندو: سومین ساز مجموعه با سایز ۱۱،۳/۴ است.
- تومبا یا تومبادورا: تومبا بزرگترین ساز این مجموعه با سایز ۱۲است که به طور کلی در ایران به مجموعه‌ی این ساز‌ها تومبا می‌گویند.
وجه تمایز ساز تومبا با پرکاشن
- تومبا یک ساز آکوستیک با دامنه صدایی نسبتا خوب دربین ساز‌های کوبهای است در حالی که دیجیتال پرکاشن سازی الکترونیکی است که دامنه صدایی محدودی دارد.
- صدای دیجیتال پرکاشن تنها با آمپلی و باند پخش می‌شود در صورتی که صدای تومبا آکوستیک است و الزاما نیازی به آمپلی و باند ندارد.
- صدا‌های مختلف دیجیتال پرکاشن توسط سمپل‌هایی که درون حافظه آن ریخته می‌شود و به وسیله صفحه‌های حساس به ضربه دیجیتالی اجرا می‌شود و محدود به همان سمپل‌هاست در حالی که صدای ساز تومبا از طریق قطعات مختلف ساز (معمولا بینگو و بانگو) اجرا می‌شود.
- دیجیتال پرکاشن به وسیله دو استیک (چوب) نواخته می‌شود (البته در بعضی از انواع مدل به وسیله‌ی دست هم نواخته می‌شود)، اما تومبا فقط توسط دو دست نواخته می‌شود.
- چون دیجیتال پرکاشن سازیست دیجیتالی و گفتیم که صدا‌های آن سمپل هستند بخاطر همین می‌توان از انواع سمپل‌های درامز، تمبک، دف، تابلا، تومباو… در آن استفاده کرد، ولی تومبا فقط از صدای خود ساز تومبا تشکیل شده است.
آموزش تومبا
در ایران دوره‌های آموزشی کنگا و تومبا، همه را با نام تومبا معرفی می‌کنند. در کلاس‌های آموزشی اغلب پس از یادگیری حرکات پایه‌ای و شناخت اندام‌های ساز، تمرینات از یک دهانه طبل شروع شود و پس از تسلط بر تکنیک‌های طبل اول، دوره‌ی آموزشی با دو طبل ادامه می‌یابد و همینطور به سه طبل و چهار طبل می‌رسد و نهایتا در نوازندگی با پنج طبل خاتمه می‌یابد.
آشنایی با ساز دیوان، سازی از خانواده تنبور
ساز دیوان یک ساز زهی زخمه‌ای است که توسط مضراب پلاستیکی نواخته می‌شود. دیوان ساز مناطق کرد نشین است.
دیوان، تنبور، باغلاما ساز‌هایی هستند که در ظاهر بسیار به هم شبیه هستند، ولی در باطن و رنگ صدایی با هم متفاوتند. در این نوشتار با ساز دیوان و ساختار و ویژگی‌هایش آشنا خواهیم شد.
ساز دیوان
دیوان یک ساز زهی مضرابی است، یعنی تولید صدا در آن توسط ضربه‌ی مضراب به زه یا سیم انجام می‌شود. دیوان یک ساز کردی است و برخی آن را از خانواده‌ی تنبور می‌دانند ولی دیوان قدری از تنبور بزرگتر است.
تاریخچه‌ی ساز دیوان
سابقه‌ی این ساز به کردستان ترکیه (کرمانج)، کردستان ایران و کردستان عراق برمی‌گردد، زیرا هر سه این مناطق دارای زبان، رسم و رسوم و فرهنگ مشابهی هستند. امروزه ساز دیوان علاوه بر مناطق کرد نشین در بوکان، مهاباد، سنندج و کرمانشاه نیز رایج است و علی‌رغم نداشتن قدمت زیاد در این مناطق، طرفداران و علاقمندان زیادی دارد. دیوان در کردستان ترکیه به وفور استفاده می‌شود و مردم کرمانج کردستان ترکیه آن را تنبور نیز می‌نامند. کرمانج‌ها ملودی‌های اصیل خود را با این ساز می‌زنند.
ساختار و ویژگی‌های ساز دیوان
- این ساز را در اندازه‌های مختلفی می‌سازند. اگر در سایز کوچک باشد به آن جُرا، اگر در سایز متوسط باشد به آن دسته کوتاه، و اگر در سایز بزرگ باشد به آن دسته بلند یا همان دیوان می‌گویند.
- در ایران بین ساز دسته کوتاه و دیوان تفاوتی قائل نمی‌شوند، ولی در اصل دیوان دارای پرده‌هایی بلندتر و کاسه‌ای بزرگتر است.
- کاسه ساز دیوان بسیار بزرگتر از کاسه‌ی ساز سه تار است.
- دسته‌ی ساز دیوان پرده بندی شده و دارای ۲۴ پرده است و پرده‌ها قابل جابجا شدن هستند.
- دیوان دارای ۷ سیم است که دو تا از سیم‌ها واخوان هستند و هر سه سیم به طور هم صدا کوک می‌شوند.
- دیوان ۴ گوشی بر روی جایگاه اصلی گوشی‌ها دارد و ۳ گوشی در کنار آن‌ها واقع شده است.
- سیم بست در منتهی‌الیه قسمت صاف بدنه طنین نصب شده است. قسمت تحتانی دارای سوراخ صوتی به بعد ۳۵ میلیمتر است.
- دیوان با مضراب پلاستیکی نواخته شده و نوازنده در حین اجرا انگشت میانی خود را بر کاسه‌ی طنینی می‌زند.
نوازنده مطرح دیوان
از مطرح‌ترین نوازندگان دیوان می‌توان به شوان پرور از خوانندگان مشهور و مردمی کرد کشورهای کردنشین ترکیه، ایران، عراق و سوریه اشاره کرد.
منبع : 1