چکاپ سلامت استخوان شامل آزمایشهای خون، ادرار، تصویربرداری و بیوپسی میشود. گاهی این آزمایشها برای بررسی روند درمان ضروری است. در آزمایش تراکم استخوان خطر پوکی استخوان از طریق اشعه ایکس بررسی میشود.
اگر دچار درد استخوان هستید یا پزشک احتمال پوکی استخوان داده باشد، چکاپ سلامت استخوان برای شما ضروری است. در این چکاپ آزمایش پوکی استخوان، آزمایش تراکم استخوان و دیگر آزمایشهای لازم انجام میشود تا هرگونه مشکل در استخوان تشخیص داده شود. اگر قصد انجام این چکاپ را دارید، در این مطلب همراه ما باشید تا به شما توضیح دهیم، چه آزمایشهایی برای بررسی سلامت استخوان باید انجام شود؟ در صورت بروز چه علائمی باید این چکاپ را انجام داد؟ آیا آزمایش خون برای بررسی سلامت استخوان کافی است؟
معرفی آزمایش های لازم برای چکاپ سلامت استخوان
زمانی که احتمال بروز مشکلی مانند پوکی استخوان وجود داشته باشد یا استخوانها دچار درد مشکوکی شوند، پزشک آزمایشهایی را برای بررسی سلامت استخوان تجویز میکند. علت برخی از بیماریهای ستون فقرات مانند دیسک کمر را نیز میتوان از طریق این آزمایشها تشخیص داد. در چکاپ کامل بدن برخی موارد مانند اندازهگیری ویتامینها و مواد معدنی انجام میشود. اما آزمایشهایی مانند آزمایش تراکم استخون یا پوکی استخوان باید در چکاپ سلامت استخوان انجام شوند.
پزشک برای بررسی بیماریهایی مانند پوکی استخوان ابتدا آزمایش خون تجویز کرده تا مقدار پروتئینها و آنزیمهای مختلف را بررسی کند. سپس برای بررسی دقیقتر آزمایشهای تخصصی دیگری انجام میشود.
در آزمایش شمارش کامل سلولهای خونی سطح گلبولهای سفید، گلبولهای قرمز، پلاکتها و هموگلوبین بررسی میشود. این آزمایش خون در بیشتر چکاپها تجویز شده و اطلاعات کلی از بدن در اختیار پزشک قرار میدهد. به عنوان مثال کاهش گلبولهای قرمز نشانه کمخونی بوده و ممکن است علامت کاهش برخی ویتامینها در بدن باشد.
کاهش گلبولهای سفید ممکن است نشانه مشکلی در مغز استخوان و افزایش گلبولهای سفید نشانه التهاب و عفونت است. در صورت غیرطبیعی بودن نتایج این آزمایش باید برای بررسی دقیقتر آزمایشهای تکمیلی انجام شود.
تغییر سطح کلسیم خون در بیماریهای استخوانی تاثیر بسیار زیادی دارد. به همین دلیل لازم است در چکاپ سلامت استخوان، سطح کلسیم بررسی شود. مقدار نرمال کلسیم در خون باید بین ۸٫۵ تا ۱۰٫۲ میلیگرم در دسیلیتر باشد. افزایش سطح کلسیم میتواند نشانه تومور متاستاتیک استخوانی یا بیماری پاژه باشد.
در صورت بروز مشکلات مربوط به استخوان مانند کمردرد، زانودرد یا آرتروز لازم است ابتدا سطح کلسیم در آزمایش بررسی شود. سپس آزمایشهای تکمیلی دیگری برای تشخیص بیماری انجام میشود.
در این آزمایش خون سطح ویتامین D در بدن بررسی میشود. برای جذب کلسیم وجود ویتامین D ضروری است. ممکن است شما کلسیم زیادی مصرف کنید؛ اما اگر سطح ویتامین D در بدن پایین باشد، جذب کلسیم با اختلال روبرو شده و استخوانها دچار مشکل میشوند.
بررسی ویتامین D3 دقیقترین راه برای تعیین سطح ویتامین D در بدن است. سطح طبیعی این ویتامین باید بین ۲۰ تا ۴۰ نانوگرم در میلیلیتر باشد. برای تشخیص پوکی استخوان و راشیتیسم انجام این آزمایش ضروری است.
ویتامین D در جذب کلسیم تاثیر زیادی داشته و به همین دلیل در چکاپ سلامت استخوان این فاکتور بررسی میشود.
برای بررسی مارکر یا نشانگر استخوانی باید آزمایش خون یا آزمایش ادرار انجام شود. در این آزمایش موادی که برای بازسازی استخوان ضروری هستند، مورد بررسی قرار میگیرند. در آزمایش مارکر استخوانی میزان تحلیل یا تشکیل استخوان بررسی میشود. اگر سرعت آنها افزایش یا کاهش پیدا کرده باشد، میتواند نشانه یک اختلال در استخوان باشد.
از این آزمایش هم برای تعیین خطر پوکی استخوان و هم برای بررسی تاثیر داروها روی بیماریهای استخوان استفاده میشود. معمولا برای انجام این آزمایش نیاز به ناشتا بودن است. مقدار مارکرهای استخوانی خون و ادرار در طول روز تغییر میکند. به همین دلیل زمان انجام آزمایش نیز مهم بوده و باید این مورد را از پزشک سوال کنید.
به نقل از labcorp در رابطه با موارد استفاده از آزمایش مارکر استخوانی:
این آزمایش در بزرگسالان اغلب برای نظارت بر پاسخ به درمان در بیماریهای استخوان بهویژه پوکی استخوان استفاده میشود. در کودکان برای تشخیص و مدیریت اختلالات متابولیک استخوان مانند پوکی استخوان ثانویه، راشیتیسم، بیماری پاژه و استخوانسازی ناقص استفاده میشود.
در این آزمایش مقدار منیزیم خون بررسی میشود. برای عملکرد صحیح عضلات، اعصاب و قلب وجود منیزیم در بدن لازم است. کمبود منیزیم علائمی مانند ضعف، گرفتگی عضلات، گیجی و ضربان قلب نامنظم ایجاد میکند. افزایش آن باعث خستگی، تهوع و استفراغ و مشکل در تنفس میشود.
آزمایش تراکم استخوان نوعی چکاپ است که برای بررسی دقیق احتمال پوکی استخوان انجام میشود. در این آزمایش از اشعه ایکس با دوز پایین استفاده شده و میزان کلسیم و سایر مواد معدنی در استخوان مشخص میشود. با اندازهگیری این مواد میتوان استحکام و ضخامت استخوان را تعیین کرد.
از آزمایش تراکم استخوان علاوه بر تشخیص پوکی استخوان یا شکستگی استخوان در آینده برای تعیین موثر بودن درمان پوکی استخوان در این بیماران نیز استفاده میشود.
به نقل از bonehealthandosteoporosis در رابطه با تکرار آزمایش تراکم استخوان:
ازآنجاییکه نتایج آزمایش پوکی استخوان در روند درمان تاثیر دارد، این آزمایش باید هر یک یا دو سال یکبار تکرار شود. این روند برای ارزیابی پاسخ به درمان ضروری است. همچنین افرادی که تحت درمان نبوده، اما در آستانه درمان هستند، باید هر یک یا دو سال یکبار این آزمایش را تکرار کنند.
اگر سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارید یا بعد از ۵۰ سالگی دچار شکستگی استخوان شدهاید، باید برای آزمایش پوکی استخوان یا تراکم استخوان اقدام کنید. برای تجویز این آزمایش و مراجعه به دکتر ارتوپد یا دکتر مغز و اعصاب میتوانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی وجود دارد.
در آزمایش تراکم استخوان با استفاده از اشعه ایکس مقدار کلسیم و سایر مواد معدنی در استخوان بررسی میشود.
اگر در هر قسمتی از بدن التهاب وجود داشته باشد، پروتئینهای خاصی از آن ناحیه آزاد شده و وارد جریان خون میشود. به همین دلیل میتوان از آزمایش خون برای بررسی شرایط التهابی بدن استفاده کرد. البته دقت داشته باشید که موارد زیادی روی سطح این پروتئینها تاثیر داشته و برای بررسی دقیقتر باید آزمایشهای بیشتری انجام شود.
در آزمایش خون سرعت رسوب گلبولهای قرمز (ESR)، پروتئین واکنشی C و ویسکوزیته پلاسما اندازهگیری میشود. برای بررسی روماتیسم مفصلی یا اختلالات عضلانی این آزمایش باید انجام شود.
اگر علائم مربوط به بیماری آرتروز را دارید یا در آزمایش خون نشانه التهاب دیده میشود، باید به روماتولوژیست و ارتوپد مراجعه کنید. پزشک برای شما آزمایش آرتروز را تجویز کرده و علائم مربوط به بررسی میکند.
اگر نتیجه آزمایش تشخیص التهاب بدن نشان دهد، در قسمتی از بدن التهاب وجود دارد، لازم است برای تشخیص بیماری روماتیسم یا آرتروز آزمایشهای دیگری مانند آزمایش روماتیسم تجویز شود. با آزمایش خون میتوان سطح فاکتورهای روماتوئید را اندازهگیری کرد. اما گاهی سطح این فاکتورها در شخص سالم نیز ممکن است بالا باشد. به همین دلیل باید برای بررسی التهاب اسکن انجام شود. اشعه ایکس و امآرآی از معمولترین اسکنهای بررسی روماتیسم و آرتروز محسوب میشوند.
با استفاده از آزمایش خون میتوان سطح هورمون پاراتیروئید را در بدن بررسی کرد. در پرکاری پاراتیروئید مقدار کلسیم خون بیش از حد افزایش پیدا کرده و شخص دچار هیپرکلسمی میشود. هیپرکلسمی از دلایل اصلی ابتلا به پوکی استخوان است. به همین دلیل در چکاپ سلامت استخوان باید عملکرد غده پاراتیروئید نیز بررسی شود تا بتوان از پوکی استخوان جلوگیری کرد.
اگر در آزمایشهای چکاپ سلامت استخوان بهویژه آزمایش اشعه ایکس مورد مشکوکی مشاهده شود، باید نمونهبرداری یا بیوپسی استخوان انجام شود. در این روش بخشی از بافت استخوان برداشته شده تا زیر میکروسکوپ به طور دقیق بررسی شود. برای ارزیابی درد یا حساسیت استخوان، ناهنجاریها، تومورهای بدخیم و خوشخیم استخوان و یافتن علت التهاب میتوان از این روش استفاده کرد.
در نمونهبرداری بافت استخوان از بیحسی موضعی استفاده شده و با سوزن بیوپسی مقداری از بافت برداشته میشود. پس از انجام آزمایش باید ناحیه بیوپسی استخوان تمیز و استریل نگهداری شود.
مراکز چکاپ استخوان
اگر پزشک برای چکاپ سلامت استخوان آزمایش خون یا ادرار تجویز کرده است، میتوانید در هر آزمایشگاهی آزمایش خون بدهید. اما برای انجام آزمایش تراکم استخوان لازم است به مراکز سونوگرافی و رادیولوژی مراجعه کنید. قبل از مراجعه به مرکز رادیولوژی باید با آنها تماس بگیرید تا مطمئن شوید دستگاه آزمایش پوکی استخوان را دارند.
در کلینیکهای تخصصی تومور استخوان نیز امکان آزمایش تراکم استخوان و نمونهبرداری از بافت استخوان وجود دارد. در این مراکز بیوپسی استخوان انجام شده و نتیجه آزمایش توسط متخصصهای حرفهای بررسی میشود
منبع: