در حال حاضر و رونق کتابهای دیجیتالی برخی بر این عقیده هستند که رعایت تناسب حاشیه صفحات چندان ضرورتی ندارد اما اثر تناسب حاشیه بر زیبایی صفحه آرایی چه در کتابهای چاپی و چه در کتابهای الکترونیکی همچنان از اهمیت بالایی برخوردار هستند. اولین موردی که در کتاب خواننده را جذب خود میکند زیبایی بصری جلد و پس از آن صفحات داخلی کتاب است. اگرچه محتوای کتاب نقش مهمی را ایفا میکند اما در وهله اول این زیبایی بصری کتاب است که مخاطب را تشویق به مطالعه خواهد کرد. هرچند محتوای کتابی پربار و ارزشمند باشد اگر با چیدمانی صحیح در صفحات کتاب قرار نگرفته باشد نمی‌تواند مخاطب را به مطالعه واردارد. حاشیه صفحات مهمترین بخش در صفحه‌آرایی است.
تناسب حاشیه صفحه
از محل برش به سمت درون صفحه، فضایی در اختیار طراح قرار دارد که می‌تواند ایده‌ی خود را در آن پردازش کند. این فضا همان بخشی است که مخاطب در پایان و بعد از برش خواهد دید. با این همه، اثر تناسب حاشیه بر زیبایی صفحه آرایی تمام این سطح برای طراح از درجه‌ی اهمیت یکسان برخوردار نیست. به طور معمول، منطقه‌ی نزدیک به محدوده برش، «منطقه‌ی پُر خطر» محسوب می‌شود و طراح سعی میکند با رعایت یک فاصله‌ی امن از محدوده‌ی برش، اطلاعات اصلی را در صفحه جای دهد. این فاصله‌ی امن، «حاشیه‌ی صفحه» نامیده می‌شود. «حاشیه‌ی صفحه» در چهار طرف صفحه قرار دارد و حداکثر فضای مورد استفاده را مشخص کرده، ایمنی لازم برای آنچه در صفحه قرار گرفته را فراهم میکند. بسیاری مواقع به دلیل عدم رعایت «حاشیه‌ی صفحه»، بخشی از متن صفحه‌آرایی براثر اشتباه، در برش از بین می‌رود. به همین دلیل، رعایت این موضوع می‌تواند جلوی آسیب دیدگی کار براثر اشتباه احتمالی برش را، بعد از چاپ و صحافی بگیرد.
همچنین باید متذکر شد که این فضای خالی (حاشیه) مانند یک قاب، به دیده شدن بهتر آنچه در صفحه قرار داده شده کمک میکند و بر زیبایی کار می‌افزاید. در ادامه به بررسی کاربرد و تاثیرگذاری حاشیه می‌پردازیم.
۱– حاشیه و برش اطلاعات
اگر بخواهیم بخشی از اطلاعات صفحه‌آرایی (مثل یک عکس)، تا لبه صفحه ادامه پیدا کند، باید تا بعد از جایی که برش می‌شود را پُر کند. یعنی امتدادعکس یا تصویر باید علاوه بر فضای حاشیه، در تمام عرض محدوده‌ی برش نیز ادامه پیدا کند، تا حتماً در وقت برش، با حدِ نهایی صفحه، لب به لب شود. در این حالت قسمتی از تصویر در برش حذف خواهد شد. باید دقت شود که این بخش اهمیت بصری خاصی نداشته باشد.
۲– حاشیه‌ی صفحه و لکه‌های بصری
گاهی از فضای حاشیه‌ها، برای گذاشتن لکه‌های بصری استفاده می‌شود، که می‌تواند تأثیر مثبتی بر صفحه بگذارد. از این رو با قرار دادن حروف، تصاویر یا هر عامل بصری دیگری در حاشیه‌ی صفحه، می‌توان فضای بهتری ساخت.
۳– حاشیه‌ی عطف
حاشیه‌ها را معمولاً حاشیه‌ی بالا، پایین، چپ و راست می‌نامند. اگر دو صفحه کنار هم باشند، به فضای بین آنها «حاشیه‌ی عطف» می‌گویند، که در هنگام صحافی، محل اتصال صفحات به جلد است. در این وضعیت حاشیه‌ی دو طرف و حاشیه‌های بالا و پایین، حاشیه‌هایی هستند که برش می‌شوند.
۴– حاشیه، اطلاعات تکرار شونده و پیوستگی صفحات با لکه‌ی بصری
حاشیه‌ها فضای مناسبی هستند تا اطلاعات تکرار شونده‌ی صفحه‌آرایی، مانند شماره صفحه و سرصفحه را در آن جای داد. همچنین می‌توان با تکرار یک عنصر بصری در حاشیه‌ی چند صفحه‌ی پشت سرهم، بین صفحات پیوند بصری ایجاد کرد و حتی با گسترش یا کاهش این عنصر بصری رد صفحات بعدی، به فضای ویژه‌ای دست یافت. چنین کاری در برخی از موارد می‌تواند القای حرکت، رشد و… نیز بکند، یامانند یک انیمیشن به چشم بیاید.
اگر از حاشیه‌ی بین دو صفحه‌ی کنار هم (عطف)، به گونه‌ای استفاده کنیم که فضای بصری بین دو صفحه مشترک شود، پیوستگی دو صفحه بیشتر شده و درنتیجه بیننده آن را یک صفحه خواهد دید. اما در این وضعیت باید به اتفاقاتی که در چارچوب و صحافی پدید می‌آید نیز توجه کرد، چراکه اگر خطایی در این مراحل رخ دهد، ممکن است طحی که در حاشیه‌ی بین دو صفحه‌ی مقابل هم، کار شده، بالا و پایین شود. در این صورت آن تأثیری که موردنظر طراح بوده حاصل نخواهد شد و حتی ممکن است تبدیل به یک نقص شود.
رنگ یکی از عنصرهای مهم در طراحی و صفحه آرایی است. عدم انتخاب درست رنگ هم تاثیر منفی در طراحی و یا صفحه آرایی کار دارد و هم می‌تواند در خروجی الکترونیک و یا چاپ اثر تاثیر مخربی بگذارد. در مورد رنگ بندی مناسب برای صفحه آرایی کتاب، مجله و انواع دیگر نشریات، نکات مهم و در عین حال ساده‌ای وجود دارد که مشکلات رنگ در طراحی و صفحه آرایی را از بین می برد. لذا در این مقاله به بررسی برخی از موارد اصلی انتخاب رنگ و رنگ‌بندی در طراحی و صفحه آرایی می‌پردازیم.
شناخت رنگ و توانایی انتخاب رنگ بندی مناسب، جزو الزامات اساسی یک طراح و صفحه آرای موفق است. رنگ بندی یک اثر در همه جوانب آن مثل جذب و تاثیرگذاری، درک و انتقال درست مفهوم و همچنین خروجی و انتشار اثر تاثیرگذار است.
شناخت ساختار صفحه برای انتخاب رنگ مناسب
شناخت رنگ در صفحه فقط شامل طراحی و صفحه آرایی کتاب، مجله یا نشریات دیگر نمی‌شود، بلکه هر چیزی که در یک فضای سفید مشخص مثل صفحات وب قرار می‌گیرد به نوعی نیاز به صفحه آرایی دارد و ملزم به رعایت برخی نکات در انتخاب رنگ بندی مناسب است.
نکته ای که در اینجا قصد اشاره به آن را داریم انتخاب رنگ مناسب بر اساس نوع ساختار و نوع خروجی پروژه است. قاعدتا رنگ انتخاب شده در کتاب و نشریات الکترونیک و صفحات وب با رنگ انتخاب شده برای کارهای چاپی متفاوت است. هم از لحاظ مود رنگی
RGB) برای مانیتور – CMYK برای چاپ) و هم بر اساس نوع محتوا؛ پس باید در انتخاب رنگ دقت و تجربه کافی را لحاظ کرد. در رنگ بندی کارهای الکترونیک و آنلاین شما به راحتی می توانید هر رنگی را استفاده کنید و کنارهم بگذارید و در نهایت برای ارائه به مخاطب خروجی بگیرید، اما در کارهای چاپی شرایط به این صورت نیست و انتخاب رنگ باید طبق اصول و قواعد چاپ انجام شود تا کار شما بدون نقص و به زیبایی تمام چاپ و انتشار یابد.
برخی از نکات مهم در انتخاب رنگ کارهای چاپی
- در کارهای چاپی مخصوصا در چاپ افست از مود رنگی CMYK برای طراحی و صفحه آرایی استفاده کنید.
- در مورد نوع چاپ کار (ریسو یا افست) به جمع بندی برسید. در صورت استفاده از طیف های رنگی در چاپ ریسو، ممکن است دچار مشکل شوید.
- برای بدنه متن از یک رنگ استفاده کنید.
- در صورت استفاده از رنگ مشکی متن روی سطح رنگی، حتما متن را روی حالت overprint قرار دهید.
- از قرار دادن رنگ‌های تک‌رنگ و چندرنگ در داخل و یا چسبیده به هم اجتناب کنید مگر اینکه تجربه کافی را داشته باشید.
- برای رسیدن به بهترین کیفیت تک تک تصاویر خود را به حالت CMYK ذخیره و در صفحه قرار دهید.
- از متریال (کاغذ و مقوا) و تاثیر رنگ روی آنها اطلاعات کافی را بدست بیاورید.
- در کاغذهای با گرماژ پایین، از تن پلات رنگی استفاده نکنید.
رنگ بندی مناسب برای صفحه آرایی کتاب و نشریات
برای انتخاب رنگ بندی کتاب، مجله و نشریات چاپی چهار گزینه وجود دارد: تک رنگ، دو رنگ، چهار رنگ و استفاده از رنگ پنجم؛ هر یک از این موارد با توجه به محتوا کتاب و مجله و شرایط کارفرما انتخاب می شود که در ادامه به هر یک از آنها می پردازیم…
تک رنگ
معمولا تولیدات نوشتاری (برای کاهش هزینه های چاپ) دارای رنگ بندی تک رنگ هستند. رنگ بندی مناسب برای کتاب و مجله دارای تصویر نیز می توان کار را به صورت تک رنگ طراحی و صفحه آرایی نمود. در چاپ تک رنگ افست رنگ بندی تنها محدود به سیاه و سفید نمی شود و شما می توانید به جای رنگ سیاه از رنگ های تیره دیگر مثل سرمه ای و قهوه ای بهره ببرید.
دو رنگ
استفاده از دو رنگ در طراحی و صفحه آرایی کتب و نشریات جدا از کاهش هزینه نسبت به تولیدات چهاررنگ باعث ایجاد جذابیت و تمایز خاصی در کار می شود. شما می‌توانید یک رنگ تیره (مشکی، قهوه‌ای، سرمه‌ای و..) را به عنوان رنگ متن و برخی از عناصر بکار برد و یک رنگ را برای خطوط، اشکال هندسی ،تصاویر و عناصر گرافیکی دیگر مورد استفاده قرار دهید. رنگ دوم می‌تواند هر رنگی را شامل شود، بهتر است از رنگ های روشن مانند زرد به صورت خام استفاده نشود.
چهار رنگ
برای نمایش کتاب ها، مجلات، کاتالوگ ها و آثاری که دارای تصاویر و بخش های متنوع هستند، در صورتی که کارفرما امکان تامین هزینه های چاپ را دارد می توان در طراحی و صفحه آرایی کار را چهاررنگ طراحی و اجرا کرد.
در کار چهار رنگ هیچ محدودیت رنگی وجود ندارد و می‌توان با بینهایت تنوع رنگی کار را طراحی و اجرا کرد.
رنگ پنجم
رنگ پنجم یا در اصطلاح اسپات کالر spot color رنگی است که به صورت مجزا ساخته و چاپ می شود. در مواردی که طراح یا کارفرما بخواهد نما و رنگ خاصی را به طرح بدهد از این روش استفاده می کند. معمولا از این روش برای چاپ رنگ های متالیک (متالایز) مانند طلایی و نقره ای استفاده می شود.
توجه به نکات زیر می تواند در انتخاب رنگ مناسب شما را بهتر راهنمایی کند.
- انتخاب نوع رنگ بندی با توجه به نیاز و خواست کارفرما انجام می شود ولی در صورتی که پروژه دورنگ و چهاررنگ است بهتر است از طراح مشاوره گرفته شود و انتخاب رنگها را به پیشنهاد و یا نظر طراح انتخاب کرد.
- اگر از چاپ ریسوگراف استفاده می کنید، در طراحی کارهای تک رنگ می‌بایست حتما از رنگ مشکی استفاده کرد، اما در چاپ افست می توانید در کنار مشکی از طیف های خاکستری نیز استفاده کنید.
- در چاپ دیجیتال (ریسوگراف) معمولا کارها تک رنگ به صورت مشکی و یا رنگ سرمه ای چاپ می شود.
- در چاپ افست شما می توانید هم از مشکی هم از رنگ های ساختگی (ترکیبی) استفاده کنید. رنگ مورد نظرتان را به چاپخانه بدهید تا مشابه رنگ را برای شما تولید کند و در چاپ از آن استفاده نمایید.
این‌ها برخی از نکات و موارد رنگ بندی بود که باید در صفحه آرایی کتاب و نشریات به آنها توجه کنید.
منبع : 1