نظرتان درمورد شیمی چیست؟ شیمی برای بعضی افراد، یک درس شیرین است که به‌راحتی از پس آن بر‌می‌آیند اما برای خیلی‌های دیگر نه‌تنها کسل‌کننده است، بلکه به یکی از معضلات جدی درسی آنها تبدیل شده است. ممکن است تعجب کنید اما شیمی آن‌قدرها هم پیچیده نیست. هر کاری، راه و روشی دارد و شاید مشکل اصلی شما این است که روش مطالعه شیمی را نمی‌دانید. با استفاده از یک روش یادگیری اصولی، شیمی برای‌تان بسیار آسان‌تر خواهد شد و همچنین نمرات بهتری در آن کسب خواهید کرد. مطلب زیر به شما کمک می‌کند روش مطالعه شیمی را یاد بگیرید و دید بهتری نسبت به آن پیدا کنید.
اول از همه باید بدانید که تنها نیستید، حتی بهترین دانش‌آموزان نیز در برخی مواقع با شیمی مشکل پیدا می‌کنند، بنابراین دلسرد نشوید و تلاش‌تان را ادامه بدهید. همراه ما باشید تا با روش مطالعه شیمی آشنا شوید.
۱. بدانید یادگیری شیمی زمان‌بَر است
همان‌طور که برای پیشرفت در یک رشته‌ی ورزشی یا یادگیری یک زبان خارجی باید وقت بگذارید، برای تمرین کردن شیمی نیز باید وقت کافی در نظر بگیرید. انتظار نداشته باشید که فورا همه چیز را بفهمید؛ در واقع بهترین دانش‌آموزان نیز قبل از آنکه واقعا همه چیز را بفهمند، اول باید بر مطالب درسی مسلط شوند. حتما برای مرور منظم مطالب درسی و حل مسئله، زمان کافی در نظر بگیرید.
یادگیری شیمی فقط در خواندن آن خلاصه نمی‌شود و شامل بخش‌هایی مانند حل مسئله، روخوانی، مرور قسمت‌های مختلف فصل، انجام آزمایشها، شرکت در کلاس‌های رفع اشکال، مطالعه‌ی درس به‌تنهایی یا با دوستان و درس دادن به بقیه است. اگر تمام اینها را انجام بدهید، بهترین نتیجه‌ی ممکن را به‌دست خواهید آورد.
۲. روش حل مسائل را به‌خوبی درک کنید
حل کردن تعداد زیادی مسئله، لزوما مهارت شما را در حل مسئله افزایش نمی‌‌دهد. هیچ‌یک از سؤالات امتحانی دقیقا شبیه سؤال‌های کتاب‌تان نیستند، بنابراین حل کردن هر تعداد مسئله‌ی ممکن، کافی نیست. در عوض هنگامی که یک مسئله را حل می‌کنید، حتما توضیح بدهید هر مرحله از راه‌حل‌تان را چرا و چه زمانی انجام می‌دهید.
باید بتوانید موارد زیر را توضیح بدهید:
- چرا به اطلاعات خاصی نیاز دارید؟
- کدام اطلاعات ممکن است غیرضروری باشند؟
- چه تغییراتی باید اِعمال کنید تا بتوانید از اطلاعات داده‌شده به‌درستی استفاده کنید؟
- چرا از یک فرمول خاص استفاده می‌کنید؟
- چگونه می‌توانید یک پارامتر جدید پیدا کنید؟
- چرا باید یک واکنش خاص را در نظر بگیرید؟
- چه زمانی قادر خواهید بود فرضیه‌ای برای حل مسئله ارائه بدهید؟
- چه ساختارهایی برای درک بهتر سؤال مفیدند؟
اگر جواب مسئله‌ها را در اختیار داشته باشید، ممکن است وسوسه شوید و نگاهی به آنها بیندازید. یادتان باشد استفاده از روش حل یک مسئله‌ی خاص برای حل یک مسئله‌ی دیگر، کار بسیار دشواری است؛ مگر آنکه راه‌حل را خوب یاد بگیرید و بتوانید دلیل هر مرحله از راه‌حل را به‌طور کامل توضیح بدهید.
۳. قبل از شرکت در کلاس، بخش موردنظر را مطالعه کنید
اگر قبل از کلاس بتوانید بخش موردنظر را بخوانید و کمی با آن آشنا شوید، قادرید زمان حضور در کلاس را پربارتر کنید و از آن برای تقویت و تمرین این مفاهیم استفاده کنید. هرچه مطالب یک درس را بیشتر بشنوید و تمرین کنید، آن درس برای‌تان آسان‌تر خواهد شد.
۴. آزمایشگاه را جدی بگیرید
آزمایشها به این منظور طراحی شده‌اند که در یادگیری و توجه به مفاهیم بسیار مهم و پدیده‌های شیمیایی به شما کمک کنند. شما باید قادر باشید مفاهیم اصلی هر بخش را قبل از امتحان بعدی‌تان، به‌درستی به‌کار ببرید. یک راه خوب برای آنکه مطمئن شوید مفاهیم را یاد گرفته‌اید و صرفا آنها را حفظ نمی‌کنید، آن است که ببینید آیا می‌توانید توضیح بدهید هر مرحله از راه‌حل را به چه دلیلی انجام می‌دهید؟ همچنین تمام مسائل ارائه‌شده در آن بخش و سؤال‌های گزارش‌کار آزمایشگاه را حل کنید.
۵. سؤال‌های زیادی بپرسید
دانشمندان همیشه سؤال می‌پرسند و در اکثر اوقات سؤال‌شان را با چرا شروع می‌کنند. اساتید خوشحال می‌شوند که شاگردان از آنها سؤال بپرسند، چون پرسیدن سؤال نشان می‌دهد که آنها مطالب درسی را گوش می‌دهند و واقعا درمورد آنها فکر می‌کنند.
- در هنگام مطالعه‌ی هر بخش از خودتان بپرسید: «این واقعا یعنی چه؟»
- درحالی‌که به این فکر می‌کنید که سؤال از شما چه می‌خواهد و باید چگونه حل شود، به علت مطرح شدن آن نیز فکر کنید.
درباره‌ی مباحثی که در کلاس مطرح شدند، از خودتان سؤالاتی بپرسید. اگر مطالب را به‌تنهایی مطالعه می‌کنید، سؤالات‌تان را یادداشت کنید. اگر بتوانید خودتان به سؤالات پاسخ بدهید، عالی است! اما اگر به مشکل برخوردید، آنها را در کلاس یا در هنگام مطالعه‌ی گروهی با دوستان‌تان مطرح کنید. با این کار، سؤالات‌تان را فراموش نخواهید کرد و مطمئن خواهید شد که درک کامل‌تری از همه چیز دارید.
روش مطالعه شیمی
۶. وقتی خواب‌تان می‌آید، شیمی نخوانید
احتمالا شما نیز مانند اکثر افراد تمایل دارید کارهای دشوار را به تأخیر بیندازید و به همین دلیل ممکن است مطالعه‌ی شیمی را به پایان روز موکول کنید؛ یعنی زمانی که به‌شدت خسته و کوفته هستید و نمی‌توانید درست فکر کنید. یادتان باشد که اگر هرگز تمرین نکنید، هرگز شیمی برای‌تان آسان‌تر نخواهد شد!
در عوض سعی کنید هر روز در زمانی به مطالعه‌ی شیمی بپردازید که کاملا هوشیار و آماده‌اید. لازم نیست زمان بسیار زیادی را به مطالعه‌ی شیمی اختصاص بدهید؛ حتی یک مطالعه‌ی کوتاه نیز به شما کمک می‌کند که رابطه‌ی بهتری با شیمی پیدا کنید.
۷. فراموش نکنید کیفیت مطالعه، بسیار مهم‌تر از کمیت آن است
- یکی از اولین گام‌ها در پیدا کردن یک استراتژی مؤثر برای مطالعه، تشخیص آن است که از بین تمام کارهایی که برای مطالعه انجام می‌دهید، کدام‌یک بیشتر از همه به شما کمک می‌کند؟ چه چیزی باعث می‌شود که در هنگام امتحان، اعتماد به نفس بیشتری داشته باشید؟ اگر به‌اندازه‌ی کافی بر قسمت‌هایی از درس مسلط هستید، زمان کمتری را به مرور آنها اختصاص بدهید و بیشتر وقت‌تان را صرف مطالعه‌ی مفاهیمی کنید که برای‌تان دشوار هستند.
- برای بررسی اِشکالاتی که در امتحان با آنها روبه‌رو شدید، وقت بگذارید. هنگامی که برگه‌ی امتحان‌تان تصحیح و به شما برگردانده شد، قبل از نگاه کردن به راه‌حل‌ها مجددا روی تمام سؤالاتی که در آنها مشکل داشتید فکر کنید. آیا می‌توانید سؤال‌های بیشتری حل کنید؟ آیا واقعا می‌توانید با صرف زمان بیشتر یا در محیطی با استرس کمتر، آنها را تمام کنید؟ در مفاهیم یا تعاریف مشکل دارید یا در محاسبات یا در شروع حل مسئله؟
- بررسی کردن سؤالات امتحان به شما کمک می‌کند مفاهیمی را که لازم است، دوباره یاد بگیرید و همچنین خطاهایی را که ممکن است ناشی از استرس امتحان یا غلط خواندن یک سؤال باشند، شناسایی کنید.
- اگر بتوانید بفهمید چرا از عهده‌ی امتحان بر نمی‌آیید و چگونه و در چه جاهایی به مشکل برمی‌خورید، قادر خواهید بود در هنگام آماده شدن برای امتحان بعدی از زمان مطالعه‌تان بهتر استفاده کنید.
۸. از جلسات رفع اشکال استفاده کنید
جلسات رفع اشکال فقط برای حل مجموعه سؤالاتی که دبیر یا استاد در اختیارتان قرار می‌دهند، نیست. شما می‌توانید هر سؤالی که درمورد درس شیمی دارید، در این جلسات مطرح کنید. پس حتما در این کلاس‌ها شرکت کنید و مطمئن باشید که برای‌تان مفید خواهند بود.
- در حین مطالعه یا کار کردن روی مسئله‌ها، سؤالات‌تان را یادداشت کنید. اگر نمی‌توانید یکی از مراحل راه‌حل را توضیح بدهید، آن را یادداشت و در جلسات رفع اشکال، مطرح‌شان کنید. با انجام این کارها، می‌توانید از این کلاس‌ها بهره‌ی بیشتری ببرید.
۹. به‌صورت گروهی مطالعه کنید
بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند شاگردانی که به‌طور منظم در مطالعات گروهی شرکت می‌کنند، نمرات بالاتری کسب می‌کنند.
- در هنگام مطالعه با هم‌کلاسی‌ها، مطالب را برای یکدیگر توضیح بدهید، روی مفاهیم بحث کنید یا استراتژی‌های حل مسئله را با هم بررسی کنید.
- هنگام مرور کردن مجموعه سؤالات با یکدیگر فقط روی فهمیدن همان سؤال خاص تمرکز نکنید و سعی کنید سایر سؤالاتی را که ممکن است درمورد آن موضوع مطرح شوند، حدس بزنید. آیا ممکن است از شما بخواهند که یک پارامتر دیگر را در آن مسئله به‌دست بیاورید؟ این سؤال در شرایط مختلف چه تغییری می‌کند؟ این کار به شما کمک خواهد کرد درمورد استراتژی‌های مختلف حل مسئله بیندیشید و آنها را تمرین کنید.
- هنوز گروهی برای مطالعه تشکیل نداده‌اید؟ کافی است با سایر شاگردان حاضر در کلاس رفع اشکال، کلاس درس، آزمایشگاه و غیره درمورد تشکیل گروه مطالعه صحبت کنید.
۱۰. برای یادگیری شیمی آلی، از مدل مولکولی استفاده کنید
باید بدانید که تقریبا تمام مهارت‌هایی که برای مطالعه‌ی شیمی عمومی نیاز دارید، به همان اندازه در شیمی آلی نیز کاربردی هستند. با این حال در شیمی آلی ضروری است که به‌جای خطوط و حروف دوبُعدی روی کاغذ، مولکول‌ها را به‌طور سه‌بُعدی ببینید. برای آنکه بتوانید این ساختارها را تجسم کنید، بهتر است در زمان مطالعه‌ی شیمی آلی از یک «مدلِ مولکولی» استفاده کنید. این مدل‌ها ویژگی‌های مهمی مانند ارتباط‌های فضایی بین اتم‌های مختلف یا چگونگی پیوند بین اتم‌های یک مولکول را نشان می‌دهند. در تمام جلسات شیمی، این مدل را به همراه داشته باشید و از آن استفاده کنید.
مهم‌تر از همه اینکه تلاش‌تان را ادامه بدهید! افراد مختلف با سرعت‌ها و روش‌های متفاوتی شیمی را یاد می‌گیرند. منابع و ابزارهای بسیاری برای یادگیری شیمی وجود دارد. اگر نمی‌دانید از کجا شروع کنید، با یکی از دبیران یا استادان شیمی‌تان مشورت کنید، آنها به شما کمک می‌کنند که در این راه موفق شوید.
روش مطالعه شیمی
منبع: 1