چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟!
اگر به تازگی احساس خستگی میکنید و دلیل آن را نمیدانید، شاید زمان آن رسیده باشد که برای بررسی از نظر کمخونی به پزشک مراجعه کنید.
اگرچه احساس خستگی ممکن است دلایل دیگری به غیر از کمخونی داشته باشد. بنابراین خیلیها ممکن است با وجود احساس خستگی مزمن به احتمال وجود کمخونی مشکوک نشوند.
علل ایجاد کمخونی در بدن
کمخونی زمانی اتفاق میافتد که بدن نمیتواند گلبول قرمز خون کافی تولید کند. این وضعیت به دلایل زیر بروز پیدا میکند:
1 . عدم توانایی بدن برای ساختن گلبولهای قرمز خون کافی و سالم
2 . خونریزی باعث میشود که بدن خیلی سریعتر از آن چیزی که امکان جبران و جایگزینی آن را از دست داده باشد، سلولهای قرمز خون را از دست میدهد
3 . تخریب سلولهای قرمز خون توسط بدن
ریسک فاکتورهای ابتلا به کمخونی
عواملی وجود دارد که میتواند ریسک شما را برای ابتلا به کمخونی افزایش دهد از جمله:
1 . رژیم غذایی ناکافی که دچار کمبود بعضی ویتامینها و املاح خاص باشد. اگر رژیم غذایی شما به طور متناوب دچار کمبود آهن، ب 12، فولات و ب6 باشد، ریسک شما برای ابتلا به کم خونی افزایش مییابد.
2 . بیماریهای روده ای: وجود یک بیماری رودهای زمینهای که منجر به اختلال در جذب ویتامینها و املاح میشود از جمله کرون و سلیاک.
3 . قاعدگی: معمولا خانمهایی که هنوز به یائسگی نرسیدهاند، ریسک بیشتری برای ابتلا به کمخونی فقر آهن نسبت به خانمهای یائسه و مردان دارند. خونریزی دوره پریود باعث از دست رفتن مقدار زیادی گلبول قرمز خون میشود.
4. بارداری: اگر باردار هستید و مولتی ویتامین و اسید فولیک و آهن استفاده نمیکنید، ریسک شما برای ابتلا به کمخونی بیشتر است.
.5 بیماریهای مزمن: ابتلا به دیابت، نارسایی کلیه و سرطان ریسک ابتلا به کم خونی را افزایش میدهد؛ زیرا میتوانند بدن را با کمبود گلبولهای قرمز مواجه کنند.
.6 از دست رفتن آهسته و مزمن خون: این مسأله به دلیل زخم یا سایر عوامل اتفاق میافتد و بدن را با کمبود آهن و ذخائر آن مواجه کرده و منجر به بروز کمخونی فقر آهن میشود.
.7 سابقه خانوادگی: اگر دارای سابقه خانوادگی کم خونیهای ارثی مانند کم خونی داسی شکل هستید، ریسک شما برای ابتلا به کم خونی بالاتر میرود.
.8 سایر عوامل: سابقه بعضی عفونتهای خاص، بیماریهای خونی و اختلالات خودایمنی نیز میتواند منجر به افزایش ریسک کمخونی شود. علاوه بر این اعتیاد به الکل و سوء مصرف آن، قرار گرفتن در معرض بعضی مواد شیمیایی و بعضی داروهای خاص توانایی بدن را برای تولید گلبولهای قرمز خون تحت تأثیر قرار داده و ریسک کمخونی را افزایش میدهند.
سن: افراد بالای 65 سال بیش از سایرین در معرض ابتلا به کمخونی قرار دارند.
عوارض کم خونی برای بدن
اگر کم خونی به صورت درمان نشده باقی بماند می تواند منجر به بروز عوارض زیر شود:
خستگی شدید؛ کمخونی شدید آنچنان شما را خسته میکند که ممکن است حتی نتوانید کارهای روزمره خود را انجام دهید.
عوارض کم خونی بارداری : خانم های باردار که دچار کم خونی ناشی از کمبود فولات می شوند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به عوارض خاص مانند زایمان زودرس قرار میگیرند.
مشکلات قلبی و عروقی : کمخونی باعث ضربان قلب تند و نامنظم یا آریتمی می شود.
پیشگیری از کمخونی
بسیاری از انواع کمخونیها در بدن قابل پیشگیری نیستند. اما شما میتوانید از بروز کم خونی فقر آهن یا کم خونی ناشی از فقر ویتامینها جلوگیری کنید. این کار به واسطه داشتن یک رژیم غذایی متعادل، متنوع و متناسب که گروه وسیعی از ویتامینها و املاح را در اختیار بدن قرار میدهد، ممکن است.
تشخیص کم خونی
برای تشخیص کم خونی پزشک معالج شرح حال شما و سوابق خانوادگی را گرفته و یک معاینه بدنی و انجام یک سری آزمایشها را برای شما پیشنهاد میکند:
.1 شمارش کامل خون یا CBC
برای بررسی کم خونی پزشک سطح گلبولهای قرمز خون (هماتوکریت) و هموگلوبین را بررسی میکند.
به طور معمول سطح هماتوکریت در خون افراد بالغ 40 تا 52 درصد در مردان و 35 تا 47 درصد در زنان است. سطح هموگلوبین طبیعی در افراد بالغ نیز به طور معمول 14 تا 18 گرم بر دسی لیتر در مردان و 12 تا 16 گرم بر دسی لیتر در زنان است.
.2 آزمایش بررسی سایز و شکل گلبولهای قرمز خون.
.3 سایر تستهای تشخیصی: در بعضی موارد خاص پزشک پس از تشخیص کمخونی ممکن است یک نمونه از مغز استخوان شما نیز بگیرد تا نوع کمخونی و علت آن مشخص شود.
راه های درمان کم خونی
در ادامه به روش های درمانی برای انواع کم خونی پرداخته شده است ؛
.1 درمان کم خونی فقر آهن
به طور معمول روش درمان این نوع کمخونی مصرف مکمل های آهن و تغییر رژیم غذایی است.
.2درمان کمخونی آپلاستیک
درمان شامل تزریق خون برای افزایش سطح گلبولهای خون است. علاوه بر این ممکن است فرد به پیوند مغز استخوان نیز نیاز داشته باشد.
.3درمان کمخونی داسی شکل
درمان شامل اکسیژن، مسکن، مایعات خوراکی و وریدی برای کنترل درد و پیشگیری از عوارض باشد. علاوه بر این پزشک ممکن است به شما تزریق خون، و دریافت آنتی بادی و اسید فولیک را نیز توصیه کند. یک داروی ضد سرطان با نام hydroxyurea نیز ممکن است برای درمان کم خونی داسی شکل مورد استفاده قرار گیرد.
.4 درمان کمخونی تالاسمی:
اغلب موارد تالاسمی خفیف است و به درمان خاصی نیاز ندارد. در موارد شدید فرد نیاز به تزریق خون، قرص مکمل آهن با اسید فولیک و دارو درمانی، برداشتن طحال و پیوند مغز استخوان (بسته به تشخیص پزشک) دارد.
.5 اگر عامل به وجود آورنده کمخونی، از دست دادن خون به دلایل دیگری جز قاعدگی باشد
محل خونریزی مشخص شده و سپس جلوی آن گرفته میشود که ممکن است نیازمند جراحی باشد.
.6کمخونی ناشی از فقر ویتامنها باشد
رژیم غذایی غنی و مصرف مکمل توصیه میشود.
.7 اگر سیستم گوارشی شما در جذب ویتامین ب 12 از طریق رژیم غذایی دچار مشکل باشد
تزریق این ویتامین برای جبران کمبود آن توصیه می شود. در ابتدا ممکن است لازم باشد که این تزریق ها به صورت روزانه انجام شده و پس از آن هر ماه برای کل عمر – بسته به شرایط فرد – توصیه میشود.
.8کمخونی ناشی از بیماریهای مزمن
درمان مشخصی ندارد. درواقع پزشک شما احتمالا روی درمان عامل زمینهای اولیه تمرکز خواهد کرد. اگر علائم این کمخونی شدید باشد، تزریق خون یا تزریق هورمون سنتتیکی که به طور معمول توسط کلیهها ساخته میشود (اریتروپویتین) میتواند به تحریک تولید گلبولهای قرمز توسط خون و کاهش خستگی کمک کند.
کمبود آهن پنهان (نهفته) یا به انگلیسی Latent iron deficiency (LID) ، وضعیتی است که در آن سطح هموگلوبین و غالباً هماتوکریت و گلبولهای قرمز خون از نظر تعدادی کاهش یافته است. در صورت کمبود آهن پنهان، آزمایش خون هنوز بین مقادیر مرجع است (با این حال ، غالباً مقادیر کاهش یافته است)، اما ذخایر آهن، یعنی سطح فریتین، کم است.
آیا همیشه در صورت کمبود آهن پنهان علائم داریم؟
همه چیز به شخص بستگی دارد – همه ما کمی متفاوت کمبود آهن را تحمل میکنیم. افرادی هستند که علائمی با مقادیر فریتین کمتر از 30 و حتی بالاتر دارند، اما افرادی نیز وجود دارند که مقادیر فریتین آنها بدون هیچ گونه علائمی بسیار کم است. این امر کمبود آهن نهفته را بسیار سختتر میکند – بدون دانستن سطح فریتین فرد، ارزیابی صحیح ذخایر آهن امکان پذیر نیست. آزمایش فریتین یکی از مهمترین آنالیزها در تشخیص کمبود آهن است.
گروههای در خطر کمبود آهن نهفته (پنهان):
اغلب در مورد صدا دادن گوش و یا وزوز کردن گوش و ارتباط آن با کم خونی پرسیده می شود، طبق مطالعات علمی این علائم می تواند به نوعی با کم خونی ارتباط داشته باشد به این جهت که ، در مطالعات نشان داده شده افرادی که دچار کم خونی فقر آهن هستند میزان کاهش شنوایی در آنها بیش از دو برابر بیشتر از افراد بدون اختلال خون است.در مورد اینکه چرا ممکن است کم خونی ناشی از فقر آهن به کم شنوایی مرتبط باشد باید گفت، آهن برای عملکرد طبیعی سیستم شنوایی، مانند بسیاری از اندام های دیگر، به وضوح مورد نیاز است و مقدار کمی از آن میتواند منجر به کم خونی، از دست دادن هموگلوبین در گلبولهای قرمز خون برای انتقال اکسیژن به بافتهای بدن شود.
منبع :