تعریف ناباروری؛ علل و زمان مراجعه به متخصص
ناباروری ” ناتوانی در بارداری بعد از 12 ماه رابطه جنسی، محافظت نشده ” است. این بدین معناست که زن و شوهر پس از یک سال تلاش قادر به باردار شدن نیستند. با این حال ، برای زنان 35 ساله و بالاتر ، عدم توانایی در بارداری بعد از 6 ماه ناباروری در نظر گرفته می شود.
شیوع ناباروری چقدر است؟
10-15% زوجین از ناباروری رنج می برند. این امر آن را به یکی از بیماری های شایع در افراد بین 20 تا 45 سال تبدیل می کند. به دلیل شیوع بالای آن، ناباروری یکی از بیماری های شایع در زوجین بین 20 تا 45 سال می باشد. حدود (85٪) زوجینی که باروری طبیعی دارند در طی یک سال نزدیکی بدون جلوگیری باردار می شوند. اگر زن و شوهر در سال اول باردار نشوند، هر ماه احتمال بارداری آنها کمتر می شود. این شانس با افزایش سن زن کمتر می شود.
چه عواملی باعث ناباروری می شود؟
سن: سن زن می تواند تأثیر زیادی در توانایی خانم برای بچه دار شدن داشته باشد، با افزایش سن به خصوص بعد از سن 35 سال به بعد این شانس کاهش می یابد. برای یک خانم سالم در سنین 20 یا اوایل 30 سالگی، احتمال بارداری در هر ماه 25٪ -30٪ است. اما در 40 سالگی یک زن، احتمال حاملگی به 10٪ یا کمتر می رسد.
علل ناباروری در مردان چیست؟
عوامل متعددی در ناباروری مردان دخیل هستند که وابسته به مشکلات تولید اسپرم و یا انتقال آن می‌باشد. اولین تستی که در این خصوص به مراجعین توصیه میشود بررسی مایع منی می‌باشد. تولید اسپرم ممکن است تحت تاثیر علل هورمونی، بیماریهای مزمن، جراحی قبلی، بیماریهای دوران کودکی و فاکتورهای محیطی و شیوه خاص زندگی قرار گیرد. روش‌های درمانی مختلفی برای هر کدام از علل ذکر شده به تفکیک وجود دارد. چند علت مهمتر در خصوص ناباروری با علت مردانه عبارتست از:
- انسداد مسیر اسپرم
- عفونت‌های منتقله از راه جنسی
- بیماریهای مزمن
- اختلال در نعوذ
- اختلال در تولید اسپرم
- تماس با مواد مخرب و آسیب‌رسان نظیر مس، کادمیوم و جیوه، اکسید اتیلن، کلرید وینیل، مواد رادیو اکتیو و اشعه
- عدم نزول بیضه‌ها
- ضربه به ناحیه تناسلی
- آسیب به علت سرطان و درمان‌های آن رادیوتراپی و شیمی درمانی
- واریکوسل
- بعضی از داروها
- استعمال دخانیات و الکل یه میزان زیاد
مشکلات تخمک گذاری
عدم تخمک گذاری یک خانم می تواند منجر به ناباروری شود. زنانی که قاعدگی منظم ندارند، اغلب تخمک گذاری هم نمی کنند. بیماری هایی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) ، بیماری تیروئید و سایر اختلالات هورمونی می تواند بر تخمک گذاری تأثیر بگذارد و منجر به ناباروری شود. زنانی که دارای اضافه وزن یا کمبود وزن هستند بیشتر از زنان با وزن طبیعی بدن دچار اختلالات تخمک گذاری می شوند. این زنان لازم است جهت انجام اقدامات باروری، به یک متخصص زنان مراجعه کنند.
لوله‌های فالوپ آسیب دیده یا بسته شده
لوله های فالوپ لوله هایی هستند که به رحم متصل می شوند و جایی است که اسپرم و تخمک با یکدیگر لقاح می یابند. لوله های بسته شده یا آسیب دیده می توانند باعث ناباروری یا حاملگی خارج از رحم شوند. احتمال انسداد لوله های فالوپ در زنانی که اندومتریوز، جراحی لگن یا عفونت های جنسی ( مانند سوزاک یا کلامیدیا ) داشته اند، بیشتر است. بنابراین، این زنان در صورت تمایل به باروری لازم است زودتر به پزشک مراجعه نمایند.
ناباروری با عامل مردانه
یک سوم موارد ناباروری به دلیل وجود مشکلی در شوهر است. در یک سوم دیگر موارد، ناباروری به دلیل ترکیبی از مشکلات زوجین است. در شوهر، نازایی می تواند ناشی از عدم توانایی تولید اسپرم یا انزال اسپرم باشد. کیفیت اسپرم نیز بسیار مهم است که با سنجش تعداد، حرکت و شکل اسپرم اندازه گیری می شود. گاهی بعضی بیماری ها می توانند توانایی شوهر در تولید مقادیر طبیعی اسپرم و یا انزال اسپرم را تحت تأثیر قرار دهند. به عنوان مثال، مردان دیابتی ممکن است در انزال مشکل داشته باشند. مردانی که بیماری فیبروز کیستیک دارند، ممکن است انسداد داشته باشند که همین امر، از انزال اسپرم جلوگیری می کند. مردان دارای اضافه وزن، سیگاری ها، یا مردانی که از مواد مخدر استفاده می کنند به احتمال زیاد مشکلات اسپرم دارند.
در مورد ناباروری چه کاری می توانم انجام دهم؟
مراجعه به یک متخصص زنان به زوج کمک می کنند که علت ناباروری تشخیص داده شود. بهتر است زوج همزمان به متخصص زنان و ارولوژیست مراجعه کنند. در بعضی موارد (10٪ یا بیشتر) ممکن است دلیل واضحی برای ناباروری وجود نداشته باشد که این موارد جزء نازایی هایی با علت ناشناخته دسته بندی می شوند. درمان های باروری اغلب می توانند به این دسته از زوجین هم کمک کنند.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کنم؟
به طور کلی، اگر یک زوج در طی 12 ماه نزدیکی بدون استفاده از روش های جلوگیری، باردار نشوند ، باید به متخصص زنان مراجعه کنند. اما خانمهای 35 ساله یا بیشتر اگر بعد از 6 ماه تلاش باردار نشوند نباید تا یک سال صبر کنند و لازم است زودتر به متخصص ناباروری مراجعه کنند. اگر خانمی کمتر از 35 سال باشد اما سابقه خانوادگی یائسگی زودرس، سابقه انجام شیمی درمانی، رادیوتراپی داشته باشند هم ضروری است که جهت درمان زودتر به متخصص ناباروری مراجعه کنند. در صورت وجود ریسک ناباروری مانند سیکل های قاعدگی نامنظم یا فاکتورهای خطر آسیب لوله رحمی، ویزیت بایستی ویزیت توسط متخصص ناباروری زودتر انجام شود. برای مردان با مشکلات بیضه در دوران کودکی یا درمان قبلی سرطان، توصیه می شود که بررسی های لازم زودتر انجام شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد درمان های باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تلقیح داخل رحمی (IUI)
درمان های نوین ناباروری
ناباروری و نازایی قابل درمان هستند و بسته به اینکه علل ناباروری چه باشد روش‌های درمانی متفاوت است.
درمان ناباروری در مردان
- تغییر سبک زندگی: بهبود سبک زندگی از جمله کاهش یا حذف مواد مضر مصرفی، ایجاد ورزش و انجام ورزش منظم کاهش مصرف دخانیات.
- داروها : بعضی داروها ممکن است سبب افزایش تعداد اسپرم و افزایش حرکت اسپرم شود که منجر به بارداری موفق گردد. این داروها ممکن است عملکرد پروستات و تولید اسپرم و کیفیت اسپرم را افزایش دهند.
- جراحی : گاه جراحی واریکوسل سبب افزایش شانس کلی باروری می شود.
- بازیابی اسپرم: اگر تعداد اسپرم خیلی کم باشد از این روش میتوان استفاده کرد.
درمان ناباروری در زنان
بسته به علت ناباروری در زنان ممکن است یک یا دو روش با هم در درمان ها باروری کمک کنند.
- تحریک تخمک گذاری با دارو : درمان اصلی برای ناباروری زنان استفاده از داروهای کمک باروری است که حتماً باید زیر نظر متخصص زنان شروع و مصرف شود.
- تلقیح درون رحمی اسپرم یا IuI :
اسپرم سالم در آزمایشگاه تغلیظ می شود و سپس با کاتتر خاصی در زمان مشخصی که زن داروهای کمک باروری دریافت کرده و یک یا چند تخمک آزاد کرده داخل رحم قرار می‌گیرد.
- ivf : روشی که در آن لقاح در خارج و در محیط آزمایشگاهی صورت می‌گیرد و سپس نطفه لقاح یافته، بعد از ۲ تا ۳ روز که در محیط آزمایشگاهی به رشد خود ادامه داد، به رحم منتقل میشود .
- ICSI : در این روش لقاح در محیط آزمایشگاهی صورت می‌گیرد و فورا به لوله های رحمی زن منتقل می شود.
باید بدانید که در هر روشی که در درمان ناباروری استفاده می شود شانس باروری ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش می‌یابد. پس بهتر است بسته به علت ناباروری از روش های درمانی ساده تر و کم خطر تر شروع کرد.
علائم ناباروری:
نشانه های مختلفی را می توان از علائم نازایی دانست که باید نسبت به آن ها آگاه بود. این علائم در زنان و مردان متفاوت بوده و در مباحث بعدی به آن ها پرداخته شد ه است.
مهم ترین علائم ناباروری مردان:
– نقص در دستگاه تناسلی مرد ؛
– نقص در تولید اسپرم و یا تولید اسپرم سالم ؛
– اختلال در انزال ؛
– کوچک بودن بیضه ها ؛
– وجود التهاب یا درد در بیضه ها.
مهم ترین علائم ناباروری زنان:
– وجود اختلال در تخمک گذاری؛
– داشتن چرخه های قاعدگی نامنظم؛
– وجود ناهنجاری های رحم و دهانه رحم؛
– سقط مکرر؛
– اندومتریوز.
منبع: