متأسفانه بیماریهای کبدی انواع مختلفی دارند و هر یک به گونه‌ای به کبد آسیب می‌رساند. در ادامه با انواع بیماریهای کبدی آشنا می‌شویم:
۱. بیماری کبد چرب
در حالت طبیعی، کبد کمی چربی دارد. زمانی‌که میزان چربی کبد بیشتر از حد طبیعی شود، می‌گوییم فرد مبتلا به کبد چرب شده است. انباشته شدن چربی در کبد با التهاب سلول‌های کبدی همراه خواهد بود و در نهایت به از کار افتادن کبد ختم می‌شود.
چاقی و اختلالات چربی خون، مصرف مشروبات الکلی، سوءتغذیه و تغذیه نامناسب، دیابت، مصرف داروهای حاوی کورتون مثل پردنیزولون و افراط در مصرف هورمون‌ها از جمله علل اصلی ایجاد بیماری کبد چرب هستند. در مجموع، بیماری کبد چرب دو نوع است:
بیماری کبد چرب الکلی (Alcoholic Fatty Liver Disease):
یکی از انواع کبد چرب، کبد چرب الکلی است که به آن استئاتوهپاتیت الکلی هم می‌گویند. همان‌طور که از اسمش پیداست، این بیماری در نتیجه‌ی مصرف بی‌رویه و اعتیاد الکل ایجاد می‌شود. کبد الکل ورودی به بدن را طی فرایندی می‌شکند و دفع می‌کند.
ترکیبات حاصل از فرایند شکستن الکل، باعث التهاب و ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شوند. اعتیاد و مصرف بی‌رویه الکل باعث ابتلا به سیروز کبدی و نهایتا سرطان کبد می‌شود.
بیماری کبد چرب غیرالکلی (Nonalcoholic Fatty Liver Disease)
کبد چرب غیرالکلی ربطی به مصرف الکل ندارد و خود به دو نوع تقسیم می‌شود:
- بیماری کبد چرب ساده: در بیماری کبد چرب ساده، خبری از التهاب جدی یا آسیب‌دیدگی سلول‌های کبدی نیست. فقط کبد کمی چربی تولید می‌کند، اما آن‌قدر پیشرفت نمی‌کند که خطرناک شود.
- استئاتوهپاتیت غیر الکلی: استئاتوهپاتیت غیرالکلی به بافت کبدی آسیب می‌رساند. نتیجه التهاب و آسیب‌دیدگی سلول‌های کبد هم فیبروز یا اسکار کبدی خواهد بود. در صورت عدم درمان مناسب، آسیب‌دیدگی پیشرفت کرده و به سیروز کبدی یا سرطان کبدی ختم می‌گردد.
چنان‌چه فیبرهای کبدی بیمار مبتلا به کبد چرب دچار التهاب شوند، ریسک ابتلا به سیروز کبدی بیشتر می‌شود.
بیماری کبد چرب درجات مختلفی دارد که عبارت‌اند از:
کبد چرب گرید ۱
از انواع بیماریهای کبد محسوب می‌شود که ناشی از رژیم غذایی ناسالم و حاوی قند زیاد است که اختلالی در عملکرد کبد ایجاد نمی‌کند. اما اگر کنترل نشود، ممکن است خطرناک باشد.
کبد چرب گرید ۲
مصرف بیش از اندازه چربی، قند و الکل موجب بیماری کبد چرب گرید ۲ می‌شود که حادتر از کبد چرب گرید ۱ است. احتمال سکته قلبی یا مغزی در کبد چرب گرید ۲ بیشتر می‌شود. معمولا افراد دیابتی، مبتلایان به فشار خون بالا، افرادی که اضافه وزن دارند و مصرف‌کننده‌های داروهای تاموکسیفن و متوترکسات بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌گیرند.
این بیماری، علائم و نشانه خاصی ندارد. اما درصورتی‌که در ناحیه فوقانی سمت راست شکم احساس درد می‌کنید و خستگی دائمی دارید، بهتر است به پزشک فوق تخصص کبد مراجعه کنید. تست عملکرد کبد یا آزمایش خون می‌توانند وجود بیماری کبد چرب گرید ۲ را تشخیص دهد.
نخستین قدم برای درمان کبد چرب گرید ۲، تغییر عادات غذایی بد و قطع مصرف الکل است. حذف مواد غذایی مضر، قطع کامل سیگار، الکل و قرص‌های مخدر در کنار سبک زندگی سالم و افزودن ورزش به برنامه روزانه از جمله روش‌های درمان کبد چرب گرید ۲ به شمار می‌روند.
کبد چرب گرید ۳
بی‌توجهی و نادیده گرفتن بیماری کبد چرب گرید ۱ و ۲ منجر به بیماری کبد چرب گرید ۳ می‌شود. این بیماری مشکلات زیادی برای صفرا ایجاد کرده و باعث ناراحتی قلبی و هپاتیت خود ایمنی در فرد می‌شود. در این مرحله میزان چربی کبد تا حدی بالا می‌رود که زخم‌هایی روی کبد (فیبروز کبدی) ایجاد می‌شود. کبد چرب گرید ۳ با سی‌تی اسکن، سونوگرافی و ام‌آر‌آی تشخیص داده می‌شود.
۲. کبد چرب بارداری
این بیماری اختلال نادری است که از هر ده هزار نفر یک نفر را مبتلا می‌کند. کبد چرب بارداری بیشتر در بارداری‌های دوقلو دیده می‌شود و معمولا در جنین پسر بیشتر از دختر رخ می‌دهد.
حالت تهوع و استفراغ، خستگی شدید و خواب‌آلودگی، زردی پوست و چشم‌ها، بی‌اشتهایی، درد در قسمت شکم یا بالای شکم از جمله نشانه‌های کبد چرب بارداری هستند. در صورت بروز هرکدام از این نشانه‌ها بهتر است به فوق تخصص کبد مراجعه کنید.
۳. سیروز یا تنبلی کبد
التهاب مزمن بافت کبد به هر دلیلی که ایجاد شده باشد، می‌تواند منجر به سیروز یا تنبلی کبد شود. زمانی‌که بافت کبد ملتهب باشد، آسیب‌دیدگی و تخریب بافتی صورت می‌گیرد. سپس کبد سراغ فرآیند بازسازی بافت‌های تخریب‌شده می‌رود. این فرایند تخریب و بازسازی که به‌صورت مزمن و مکرر انجام می‌شود، ساختار منظم کبد را از بین برده و به‌تدریج باعث ایجاد سیروز کبدی می‌شود.
از جمله عوامل اصلی ایجاد بیماری سیروز کبدی یا همان تنبلی کبد می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:
- هپاتیت‌های ویروسی
- کبد چرب
- اعتیاد الکلی
- بیماری ویلسون
- انسداد ورید‌های کبدی
- تنگی مجاری صفراوی
- داروهای سمی.
سیروز کبدی درمان قطعی ندارد، اما با توجه به علت ایجاد آن می‌توان به بهبودی قطعی امید داشت. مثلا بیماریهای کبدی خود ایمنی یا ویلسون که منجر به سیروز کبدی می‌شوند، قابل درمان هستند. البته تشخیص سریع و درمان به‌موقع نقش مؤثری در بهبودی تنبلی کبد دارند.
یکی از علائم اصلی بیماریهای کبدی زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌هاست.
علائم و نشانه‌های بیماری کبد
اگر برایتان سؤال است که چگونه بفهمیم کبدمان خوب کار نمی‌کند، باید بگوییم بیماری کبدی همیشه نشانه‌ها و علائم مشخصی ندارد. در صورت مشاهده مداوم نشانه‌هایی از جمله درد شدید شکم، یرقان، خونریزی، سردرگمی، خستگی و کاهش وزن حتما به متخصص گوارش و فوق تخصص کبد مراجعه کنید. برخی از نشانه‌های کلی بیماری و علائم از کار افتادن کبد عبارت‌اند از:
- زرد شدن رنگ پوست و چشم‌ها
- درد و تورم شکمی
- تورم در پاها و قوزک پا
- خارش پوست
- ادرار تیره‌رنگ
- مدفوع کم‌رنگ
- خستگی مزمن
- حالت تهوع یا استفراغ
- بی‌اشتهایی
- کاهش وزن
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- مزه تلخی هنگام صبح در دهان
- کبود شدن بی‌دلیل
- خشکی دهان یا چشم
- اختلال در تمرکز.
در صورت مشاهده مداوم علائمی مانند درد شدید شکمی، یرقان، خونریزی، سردرگمی، خستگی و کاهش وزن حتما به متخصص گوارش و کبد مراجعه کنید.
روش‌های پیشگیری از انواع بیماریهای کبد
با رعایت موارد زیر می‌توانید به مقدار زیادی از بروز انواع بیماریهای کبد پیشگیری کنید:
- در مصرف نوشیدنی‌های الکلی زیاده‌روی نکنید. شایع‌ترین علت بیماری کبد در بیشتر نقاط دنیا سوءمصرف الکل است. با کاهش مصرف نوشیدنی‌های الکلی، خطر ابتلا به بیماریهای کبد ناشی از مصرف الکل را به حداقل می‌رسانید.
- از رفتارهای پر ریسک مثل برقراری روابط جنسی پرخطر، انجام تتو و پیرسینگ روی بدن پرهیز کنید.
- به‌هیچ‌وجه از سرنگ مشترک برای تزریق استفاده نکنید.
- سعی کنید با مایعات بدن فرد مبتلا به هپاتیت B و C تماس نداشته باشید.
- اگر در محیط‌های خطرناک قرار دارید که ریسک عفونت در آن‌ها بالاست، می‌توانید واکسن هپاتیت A و B بزنید.
- سعی کنید با داشتن رژیم غذایی سالم، کنترل وزن و ورزش از بیماری کبد چرب پیشگیری کنید.
- پیش از صرف غذا حتما دست‌های خود را بشویید.
- حین استفاده از مواد شیمیایی سمی و حشره‌کش‌ها، حتما دستکش، ماسک و کلاه محافظ بپوشید تا مواد شیمیایی از طریق پوست وارد بدن‌تان نشوند.
- از مصرف بی‌رویه و بدون نسخه پزشک داروها اجتناب کنید.
- هرگز دارو را با نوشیدنی‌های الکلی نخورید.
راهنمای مراجعه به پزشک
کبد یکی از اندام‌های حیاتی بدن است که نقش بسیار مهمی در سلامت بدن ایفا می‌کند، به‌همین‌خاطر، مراقبت از آن اهمیت زیادی دارد. برخلاف این باور عمومی که کبد محل ذخیره مواد سمی بدن است، باید بگوییم که وظیفه کبد پردازش سموم وارد شده به بدن و دفع مواد زاید است. انتخاب سبک زندگی و رژیم غذایی سالم کمک می‌کند تا در برابر ابتلا به انواع بیماریهای کبدی مقاوم شوید. در ضمن ورزش را فراموش نکنید.
از آن‌جا که بیماریهای کبدی بر سلامت کل بدن تأثیر دارد، بهتر است از علائم بیماریهای کبدی آگاه باشید. اگر بیماریهای کبدی سریع تشخیص داده شود قابل درمان هستند، اما اگر این بیماری‌ها وخیم شوند و تبدیل به سیروز کبدی یا سرطان شوند، در اغلب موارد قابل درمان نیستند.
از این رو تشخیص زودهنگام بیماریهای کبدی و اقدام به درمان در زمان درست اهمیت زیادی دارد. اگر سبک زندگی سالمی ندارید یا علائم بیماری کبدی را در خود مشاهده کردید، باید هر چه سریع‌تر به فوق تخصص کبد مراجعه کنید.
منبع: