بیماری مننژیت چیست؟
مننژیت بیماری ای است که درآن غشاء مننژ اطراف مغز و نخاع ملتهب می شود. ورم همراه با مننژیت اغلب باعث بروز نشانه های معمول بیماری مننژیت، شامل سردرد، طب و خشکي گردن مي شود.
مننژیت در انواع ویروسی، باکتریایي، قارچي و غيره وجود دارد، اما عفونت هاي ويروسي معمولا شايع تر از ساير عفونت ها باعث ابتلاي فرد به مننژيت مي شوند. بسته به علت مننژيت ممکن است اين بيماري بعد از چند هفته بهبود يافته و يا ممکن است زندگي فرد را تهديد نمايد.
رایج‌ترین نشانه‌های مننژیت سردرد و خشکی گردن همراه با تب، گيجي يا هشياري دگرگون شده، استفراغ، و ناتواني در تحمل نور (نورهراسي) يا صداهاي بلند (صداهراسي) مي‌باشد. معمولاً در کودکان فقط نشانه‌هاي غيراختصاصي مانند تحريک‌پذيري و خواب‌آلودگي مشاهده مي‌شود. اگر ضايعهی پوستی مشاهده شود، ممکن است نشان دهندهی علت مشخصی برای مننژیت باشد؛ مثلاً، مننژیت در اثر باکتری مننژوکک ممکن است همراه با ضايعهی پوستی مشخصی باشد.
مننژیت می‌تواند به دلیل نزدیکی التهاب به مغز و نخاع، زندگي بيمار را به خطر اندازد، بنابراين اين بيماري را تحت عنوان فوريت پزشکي دسته بندي مي‌کنند. اگر شک داريد که خود و يا يكي از اعضاي خانواده تان دچار اين بيماري شده اند، سريعا به بيمارستان مراجعه نماييد. درمان بموقع مننژيت باكتريايي جلوي بروز خيلي از عوارض جدي بيماري را مي گيرد.
علایم بیماری مننژیت
اشتباه گرفتن علایم و نشانه های بیماری مننژیت با بيماري آنفلوانزا ممکن مي باشد. علايم و نشانه هاي مننژيت در چند ساعت و يا بين ۱ تا دو روز خود را نشان مي دهند. علايم و نشانه هايي که در هرفرد بالاي ۲ سال ممکن است ظاهر شود، شامل:
- تب بالا و ناگهانی
- سردرد شدید
- خشکی گردن
- تهوع و استفراغ بهمراه سردرد
- گیجی و یا ناتوانی در تمرکز کردن
- تشنج
- خواب آلودگی و یا مشکل در بیدار شدن
- حساسیت به نور
- فقدان علاقه به خوردن و آشامیدن
- التهاب های پوستی در بعضی از انواع مننژیت
علایم بیماری مننژیت در کودکان شامل:
- تب بالا
- گریه‌ی پی در پی
- بی خواب و بی قراری شدید
- تغذیه ضعیف
- برآمدگی در قسمت نرم بالای سر کودک
- خشکی گردن و بدن کودک
کودکان مبتلا به مننژیت بسختی آرام می شوند و حتی زمانیکه بغلشان مي کنيد، شديدتر گريه مي کنند.
نحوه انتشار مننژیت:
مننژیت مننگوکوک بیشتر در اثر نوعی باکتری به نام Neisseria meningitidis ایجاد می‌شود.
حدود ۱ نفر از ۱۰ نفر این میکروب را در بینی یا گلو خود بدون هیچ‌گونه علائم و نشانه‌های بیماری حمل می‌کنند. به این افراد حامل می‌گویند. حامل‌ها می‌توانند افراد دیگر را از طریق فعالیت‌هایی مانند این آلوده کنند:
• بوسه
• اشتراک غذا یا ظروف
• سرفه کردن
• عطسه کردن
• افراد مستعد ممکن است پس از قرارگرفتن در معرض باکتری‌های ایجاد‌کننده مننژیت دچار عفونت شوند.
عفونت بر بافت ظریفی که مغز و نخاع را در بر می‌گیرد، تأثیر می‌گذارد. این بافت نازک مننژ نامیده می‌شود. مننژیت مننگوکوک یک عفونت جدی مننژ‌ها و مایع مغزی نخاعی است.
التهاب و تورم در این بافت‌ها می‌تواند فشار خطرناکی بر مغز یا نخاع وارد کند. تشخیص و درمان سریع ضروری است. اما علائم مننژیت می‌تواند شبیه علائم سایر بیماری‌ها باشد. در نتیجه، مراقبت‌های پزشکی اغلب به تأخیر می‌افتد. مننژیت مننژوکوک را می‌توان با داروهای آنتی‌بیوتیک درمان کرد.
حتی با درمان سریع آنتی‌بیوتیک، فرد مبتلا به مننژیت ممکن است عواقب جدی داشته باشد که می‌تواند یک‌عمر طول بکشد. افراد مبتلا ممکن است ازدست‌دادن شنوایی، ازدست‌دادن اندام یا ازدست‌دادن توانایی تفکر واضح را تجربه کنند.
دلایل ابتلا به مننژیت
معمول ترین دلیل ابتلا به مننژیت عفونت های ویروسي بوده که معمولا بدون درمان بهبود مي يابند. بعضي اوقات علت مننژيت عفونت باکتريايي است. يکي ديگر از دلايل مننژيت که اغلب کم تر رخ مي دهد عفونت هاي قارچي مي باشند. از آنجاييكه مننژيت باكتريايي از همه خطرناك تر بوده و باعث مشكلات جدي مي شود، پيدا كردن منبع عفونت مننژيتي، يكي از مهم ترين بخش هاي برنامه درماني مننژيت مي باشد.
اغلب ویروس هایی که باعث مننژیت ویروسي مي شوند، شامل آنتروویروس،ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۲، ویروس زونا (که به عامل آبله مرغان و زونا شناخته می‌شود)،ویروس ایدز و ویروس اوريون مي باشند.
سایر مواردیکه بجز موارد ذکر شده می توانند فرد را دچار مننژیت نمایند، شامل مواد شيميايي، آلرژي به بعضي از داروها، بعضي از انواع سرطان و بيماري هاي التهابي همچون سارکوئیدوز می باشند.
عوامل خطرزا
عوامل و مواردیکه می توانند خطر ابتلا به مننژیت را افزایش دهند شامل:
- – اگر شما یا کودکان یکی از نوبت های واکسن زدن را رد نمایيد خطر ابتلاي شما به بيماري مننژيت افزايش مي يابد.
- – اغلب انواع مننژیت ویروسی در سنین قبل از ۵ سال رخ می دهند و اکثر موارد مننژيت ويروسي در افراد زير بيست سال را تحت تاثير قرار مي دهد.
- – داشنجویان ساکن در خوابگاه، پرسنل نظامی ساکن پایگاه های نظامی و کودکان مدرسه رو يا کودكانيكه در رورشگاه هستند، در خطر بيشتري براي ابتلا به اين بيماري مي باشند.
- – .اگر شما باردار هستید، در خطر بیشتری برای ابتلا به مننژیت قرار داريد
- – عواملی که سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار داده همچون بیماری ایدز، الکلی بودن، دیابت و … می تواند فرد را مستعد ابتلا به مننژیت نماید.
عوارض بیماری مننژیت
مننژیت می تواند عوارضی جدی در پی داشته باشد. هرچه مدت بيشتري شما يا کودکان دچار بيمراي مننژيت درمان نشده باشيد، بيشتر در خطر عوارض آن از جمله تشنج و آسيب عصبي دائمي از جمله موارد زير هستيد. انواع آسيب هاي عصبي مننژيت مي توانند، شامل:
- از دست دادن شنوایی
- مشکل حافظه
- ناتوانی در یادگیری
- آسیب مغزی
- مشکل در راه رفتن
- تشنج
- نارسایی کلیه
- شک
- مرگ
تشخیص بیماری مننژیت
پزشک یا پرستار شما را معاینه کرده و مواردی هچون ضربان قلب شما، تب، تغییر وضعیت ذهنی و خشکی گردن را چک مي نمايد. اگر پزشک به اينکه شما دچار مننژيت شده ايد شک داشته باشد، از آزمايش مايع نخاعي و ساير آزمايش ها همچون كشت خون، اشعه ايكس قفسه سينه و سي تي اسكن سر استفاده مي نمايد.
درمان بیماری مننژیت
درمان این بیماری بسته به نوع مننژیت شما یا کودکتان متفاوت است.
درمان مننژیت باکتریایی
مننژیت حاد باکتریایی نیاز به درمان سريع با آنتی بیوتیک های داخل وریدي و داروهاي کورتيزوني براي اطمينان از بهبود و کاهش عوارض آن همچون ورم مغذي و يا تشنج دارد. آنتي بيوتيک و يا ترکيب آنتي بيوتيكي و دارويي شما كه پزشكتان براي شما انتخاب مي كند، بسته به نوع عفونت متفاوت مي باشد.
درمان مننژیت ویروسی
آنتی بیوتیک ها قادر به درمان مننژیت ویروسي نيستند و در بيشتر موارد مننژيت ويروسي خود بخود در طول چند هفته بهبود مي يابد. درمان انواع ساده مننژيت ويروسي شامل:
- استراحت
- مصرف فراوان مایعات
- داروهای مسکن برای کاهش درد و تب
اگر علت مننژیت شما ویروس تب خال است، می شود از داروی ضد ویروسی استفاده نمود.
درمان سایر انواع مننژیت
اگر علت مننژیت شما معلوم نباشد، پزشکتان شروع به استفاده از درمان های ضدویروسی و آنتی بيوتيکي تا زمان مشخص شدن علت بيماري مي کند.
مننژیت قارچی با داروهای ضدقارچ درمان می شود. البته این داروها اثرات جانبي جدي داشته و ممکن است شروع درمان با اين داروها تا زمان تشخيص آزمايشگاهي مننژيت قارچي به تعويق افتد.
مننژیت مزمن بسته به علت آن که عموما عفونت قارچی هست، درمان می شود.
مننژیت های غیرعفونی که بعلت حساسیت و يا بیماری های خود ایمنی رخ داده اند را ممکن است با داروهاي کورتيزوني درمان نمايند. در بعضي از موارد نياز به درمان خاصي نبوده و بيماري خود بخود بهبود مي يابد. در مننژيت مرتبط با سرطان نيز نياز به درمان سرطان براي درمان مننژيت دارد.
پیشگیری از بیماری مننژيت
مننژیت باکتریایی و ویروسي واگيردار هستند، البته هيچکدام به واگيرداري سرماخوردگي يا آنفولانزا نيستند. احتمال انتقال هر دو از طريق ذرات ترشحات تنفسي در حين برخوردهاي نزديک مانند بوسيدن، عطسه يا سرفه کردن به طرف کسي وجود دارد، اما صرف تنفس هوايي كه فرد مبتلا به مننژيت در آن نفس كشيده است باعث انتقال آن‌ها نمي‌شود. مننژيت ويروسي معمولاً توسط آنتروويروس‌ها به وجود مي‌آيد، و بيشتر از طريق آلودگي مدفوعي منتشر مي‌شود. احتمال آلودگي را مي‌توان با تغيير رفتارهاي منجر به انتقال كاهش داد.
بعضی از انواع خاص واکسن ها می توانند از ابتلا به بعضی از مننژیت ها پیشگيري نمايند. اين واکسن ها شامل:
- واکسن هموفیلوس (HiB vaccine) در کودکان جلوی شیوع یکی از انواع مننژیت باکتريايي را مي گيرد.
- واکسن کونژوگه پنوموکوک (pneumococcal conjugate vaccine) نیز از سایر روش های موثر در پیشگیري از ابتلا به مننژیت پنوموکوکی می باشد.
افراد خانواده و کسانیکه رابطه نزدیکی با فرد مبتلا به مننژیت مننگوکوکی دارند، باید از داروهای آنتی بيوتيکي براي پيشگيري از ابتلايشان به اين نوع مننژيت دريافت نمايند.
واکسیناسیون مننگوکوکی برای افراد زیر توصيه مي شود:
- نوجوانان در سنین ۱۱ تا ۱۲ سال که وارد دبیرستان می شوند و تاکنون این واکسن را دریافت نکرده اند.
- همه دانشجویان سال اول دانشگاه که قصد اقامت در خوابگاه دارند.
- کودکان دو ساله و یا بزگتر که طحال نداشته و یا دچار سایر مشکلات سیستم ایمني هستند.
- افرادیکه قصد سفر به کشورهایی دارند که مننگوکوک در آنجا شایع می باشد.
منابع :