مرفین نوعی مخدر اپیوئیدی است که از تریاک بدست می‌آید، اولین شخصی که مرفین را از تریاک استخراج کرد آدام سرتورنر در سال 1804 بود که او را به عنوان استخراج کننده مرفین می‌شناسند.
تقریبا 10 تا 15 در صد از ترشحات گیاه خشخاش را مرفین تشکیل می‌دهند. این ماده روی دستگاه عصبی مرکزی اثر میگذارد و باعث کاهش احساس درد میشود. این ماده بسیار اعتیادآور است و بدن مصرف کننده خیلی سریع به این دارو وابستگی روانی و جسمانی پیدا می‌کند.
انواع مورفین:
اگر مرفین را در آزمایشگاه‌های مجهز از تریاک استخراج کنند معمولاً به‌صورت پودری سفیدرنگ است، ولی معمولاً این ماده را به‌صورت قرص و یا محلول بی‌رنگ در آب مقطر و گرد در اختیار معتادان قرار می‌دهند، ولی گاهی خود معتادان و مصرف کنندگان به‌صورت تجربی و غیر آزمایشگاهی اقدام به استخراج مرفین می‌کنند که رنگ آن آجری مایل به قرمز میشود، به‌طورکلی فراورده‌های دارویی مرفین در سه فرم خوراکی (قرص و کپسول)، تزریقی (وریدی، زیرپوستی و عضلانی) و شیاف وجود دارند البته مصرف آن از طریق استنشاق نیز امکان دارد
موارد مصرف پزشکی مورفین:
مرفین از داروهای محبوب پزشکان برای دردهای شدید و حاد است و در فهرست داروهای ضروری سازمان بهداشت جهانی نیز قرار دارد.
مرفین در موارد زیر تجویز میشود:
دردهای بیماران قلبی
درد ناشی از بیماری خونی سلول‌های داسی شکل
دردهای مزمن و شدید
سنگ کلیه
کمر درد شدید
دردهای شدید ریفلاکس معده
ضدسرفه در سرفه های شدید
ضددرد برای بیماران بستری
داروی کمکی به همراه داروهای بی‌هوشی
درد ناشی از جراحی و پس از جراحی
درد ناشی از جراحت
سرطان
ضداسهال در اسهال های مزمن (از جمله اسهال بیماران مبتلا به ایدز)
متخصصین ترک اعتیاد در بهترین مرکز ترک اعتیاد توصیه اکید دارند بیماران بعد از بهبود به هیچ عنوان از این دارو استفاده کنند، مصرف خودسرانه این ماده می‌تواند منجر به اعتیاد شود.
اثر ضد درد مورفین:
مرفین نیز مانند دیگر مشتقات تریاک یک ماده ضد درد ویژه است. شخصی که مرفین مصرف کرده هنوز درد را احساس می‌کند و در حقیقت تحریک میشود حتی این امکان وجود دارد که میزان درد کاهش نیابد اما واکنش‌های بعد از احساس درد از بین می‌رود یعنی فرد این‌چنین اظهار می‌کند که درد وجود دارد ولی او احساس راحتی می‌کند، این‌گونه می‌توان نتیجه گرفت که مرفین باعث از بین رفتن تحریکات پوستی، شنوایی، بینایی، لامسه و ارتعاشات نمی‌شود بلکه روی واکنش‌های عاطفی (مثل زمانی که سوزنی در دست فرو می‌رود و چهره فرد واکنش عاطفی خاصی به خود می‌گیرد) درد اثر میگذارد و تغییرشان می‌دهد. تأثیر مرفین روی دردهای مبهم بیشتر از دردهای غیرمبهم است به عنوان مثال این مخدر دردهای دستگاه گوارش یا مجاری ادرار را نیز کاهش می‌دهد.
اثرات مرفین بر سلسله اعصاب مرکزی
مغز اندامی پیچیده است که فعالیت‌های انسان را کنترل و او را قادر به زیستن می‌کند، ورود مرفین به مغز و دستگاه اعصاب مرکزی فعالیت این اندام پیچیده را دچار تغییرات گسترده و گوناگونی می‌کند، اگر این مصرف دائم و تغییرات مداوم و پی در پی داشته باشد، مغز دچار بدکاری مرفین میشود.
اثر مرفین بر دستگاه عصبی مرکزی پیچیده و متفاوت است، تاثیر این ماده اعتیاد آور بر روی برخی از نقاط تحریک کننده مغز عبارت است از:
تهوع
استفراغ
تنگ شدن مردمک چشم
انقباض عضلات روده‌ها
این ماده روی برخی نقاط نیز اثر متوقف کننده دارد که عبارتند از:
آرام بخشی
خواب آلودگی
تسکین درد
اثر ضد استفراغ دیرس
پایین آمدن درجه حرارت بدن
اثر فرونشانندگی بر دستگاه تنفس
تاثیر مرفین بر مرکز کنترل کننده اندازه مردمک چشم
مردمک چشم را اعصاب مرکزی کنترل می‌کند به این صورت که در روشنایی تنگ، و در تاریکی گشاد میشود، به این ترتیب موجودات زنده می‌توانند در شرایط مختلف بینایی خوبی داشته باشند. مرفین با تاثیر در اعصاب مرکزی باعث تنگ شدن مردمک بعد از مصرف میشود.
تاثیر روی دستگاه قلب و عروق:
مصرف مرفین فشار خون را در عروق مغزی و همین‌طور باعث گشادی و افزایش فشار مایع مغزی میشود به همین دلیل از این دارو و مشتقات آن در بیماران قلبی و ریوی باید با احتیاط استفاده شود زیرا این تغییرات حتی اندک نیز می‌تواند موجب مرگ شود.
دستگاه گوارش:
مرفین کار دستگاه گوارش را کند و مختل می‌کند، ترشحات و حرکات معده کم شده و محتویات باتأخیر از معده خارج می‌شوند، ترشح لوزالمعده و صفرا به داخل روده باریک نیز کم میشود. به این ترتیب با تأخیر در تخلیه روده باریک، جذب زیاد آب باعث سو هضم غذا و یبوست میشود.
اثر مرفین بر سایر اندام‌ها
مرفین باعث احساس تکرار ادرار از یک سو و اشکال در دفع ادرار از سوی دیگر میشود؛ این ماده باعث گشاد شدن پوست ، تعریق و خارش میشود. تأثیر مرفین بر هورمون‌های جنسی انسان به گونه‌ای است که امکان عقیم شدن مصرف کننده نیز وجود دارد.
تاثیرات روانی مورفین:
از مهمترین تاثیرات روانی مرفین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم هوشیاری
تغییر در درک از خود و محیط
عدم تمرکز
چرت زدن
اختلال در فکر کردن
خیره شدن
تنبلی و عدم تحرک
آیا مرفین اعتیاد آور است؟
خاصیت آرام بخشی، احساس سرخوشی و شادابی که بعد از مصرف مرفین به شخص دست می‌دهد احتمال اعتیاد را در افرادی که از این مخدر استفاده می‌کنند افزایش می‌دهد، حتی اگر از مرفین به عنوان دارو نیز استفاده شود همچنان احتمال اعتیاد به آن پابرجاست زیرا فرد بعد از درمان نیز برای رسیدن به همان تأثیرات اقدام به مصرف مرفین بدون تجویز پزشک می‌کند، مصرف خودسرانه این مسکن قوی می‌تواند خطرات زیادی به همراه داشته باشد مانند اعتیاد و یا حتی در مواردی مصرف خودسرانه و اشتباه این دارو منجر به اوردوز مصرف کننده شود، بنابراین مصرف کنندگان باید هرچه سریع‌تر برای درمان اعتیاد به مرفین اقدام کنند.
پیشگیری از اعتیاد به مرفین
اگر دچار دردهای جسمی شدیدی هستید و پزشک برای تسکین دردتان مرفین تجویز کرده است حتما در مصرف آن احتیاط کنید. از پزشک بخواهید که دیگر گزینه‌های دارویی را نیز بررسی کند، اگر لازم است که مرفین مصرف کنید حتما طبق دستور پزشک عمل کنید به دوز مصرفی و زمان مصرف توجه کنید و به هیچ وجه مصرف را بیشتر از بازه زمانی تجویز شده ادامه ندهید و در صورت بروز هرگونه علائم و عوارض ناخوشایند حتما مسئله را با پزشک خود درمیان بگذارید.
سخن پایانی:
مصرف مرفین که از مشتقات تریاک میباشد، عوارض جسمانی و روانی جبران ناپذیری بر روی فرد مصرف کننده میگذارد، به همین جهت توصیه میکنیم از مصرف آن خودداری کنید و تنها در شرایط ضروری آن را تحت نظر پزشک با دوز مصرفی مشخصی مصرف نماییند.
گروه دارویی- درمانی:
مشتقات فنانترن، آلکالوئید مخدر غیر صناعی
ضد درد مخدر
اشکال دارویی:
آمپول: 10 میلی گرم بر میلی لیتر
قرص: 10 میلی گرم
شیاف: 10 میلی گرم
موارد مصرف، روش و دوزاژ:
آمپول مورفین برای تسکین دردهای شدید تزریق می شود.
آمپول مورفین در بالغین:
دوز مورفین، 4 تا 15 میلی گرم به صورت زیر جلدی یا عضلانی
آمپول مورفین در کودکان:
در کودکان دوز مورفین بر اساس وزن کودک محاسبه می شود، 0.1 تا 0.2 میلی گرم بر کیلوگرم زیرجلدی و حداکثر دوز مورفین 15 میلی گرم می باشد.
آمپول مورفین برای کنترل درد در آنژین صدری و انفارکتوس میوکارد تزریق می شود.
بالغین:
2 تا 5 میلی گرم تزریق وریدی هر 5 تا 30 دقیقه بسته به نیاز بیمار.
مکانیسم اثر:
مکانیسم اثر مورفین: مورفین آگونیست قوی گیرنده های اپیوئیدی است که با اثر بر سه نوع گیرنده باعث ایجاد اثراتی می شود که این اثرات عمدتا در سطح سوپراسپینال (یوفوری، دپرسیون تنفسی و وابستگی فیزیکی)، در سطح اسپینال (خواب آلودگی، میوز، دیس فوری، هالوسیناسیون و اثرات قلبی) و بر سیستم عصبی مرکزی و عضلات صاف (خصوصا اسفنکترها، مجاری صفراوی و گوارشی) می باشد.
فارماکوکینتیک:
مورفین سولفات جذب گوارشی خوبی دارد.
مدت اثر مورفین 4 تا 5 ساعت است.
نکات با اهمیت:
مورفین اثر ضد درد بسیار قوی دارد و از آمپول مورفین در درد های شدید استفاده می شود. نحوه تزریق مورفین به صورت تزریق زیر پوستی، عضلانی و وریدی است اما تزریق مورفین به صورت وریدی را فقط در افرادی که سکته قلبی کردند و درد خیلی زیادی دارند، انجام می دهند.
مورفین بسیار اعتیادآور است و اگر بیماری 2 تا 3 بار مورفین تزریق کند، اعتیاد به مورفین ایجاد می شود. علائم اعتیاد به مورفین نیاز فیزیکی و روانی شدید به ادامه مصرف مورفین است. علائم اعتیاد به مورفین و محرومیت از آن 6 تا 8 ساعت بعد از قطع دارو شروع شده طی 36 تا 72 ساعت به حداکثر رسیده و سپس به تدریج طی 7 تا 10 روز فروکش می کند.
افزایش سطح آمیلاز و لیپاز سرم حین مصرف مورفین فسفات باید مورد توجه باشد.
موارد منع مصرف:
موارد منع مصرف مورفین شامل:
حساسیت شدید به مورفین
آسم حاد برونشیال یا انسداد مجاری هوایی فوقانی
اختلالات صفراوی
موارد احتیاط:
اختلال عملکرد کبدی و کلیوی
ترومای سر
اختلال شدید تنفسی
سابقه سوء مصرف مواد مخدر
هایپوتیروئیدیسم
تشنج
سالمندان
آریتمی های فوق بطنی
میاستنی گراو
هایپرپلازی خوش خیم پروستات
تداخلات دارویی:
سایمتیدین متابولیسم مورفین فسفات را دچار اشکال می کند.
مورفین با آنتی کولینرژیک ها سبب ایلئوس فلجی می شود.
مصرف همزمان مورفین با خواب آورها، آرام بخش ها، فنوتیازین ها، باربیتورات ها و آنتی هیستامین ها و تمام داروهای تضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی باعث دپرسیون شدید سیستم عصبی مرکزی می شود.
منبع: