اوریون (Mumps)، عفونتی به‌شدت ویروسی در غدد بزاق است که بیشتر در کودکان رخ می‌دهد. بارزترین علامت آن نیز تورم غدد بزاق است و باعث تورم ناحیهی گلو و صورت می‌شود؛ به‌طوری‌که بیمار شبیه همستری با لُپ‌های بزرگ می‌شود! اگر کسی یک بار اوریون بگیرد، بدنش در برابر این عفونت در آینده مقاوم خواهد شد، یعنی شما به احتمال زیاد فقط یک بار در زندگی‌تان اوریون می‌گیرید. در این مقاله شما را با علائم، دلایل ابتلا و تشخیص بیماری اوریون، درمان و عوارض جانبی این بیماری و واکسن آن آشنا خواهیم کرد.
برای شیوع نیافتن اوریون، معمولا واکسن سرخک، اوریون و سرخچه (MMR) تزریق می‌شود. واکسن معمولا در سنین پایین به کودک زده می‌شود تا بدنش را در برابر عفونت ویروسی مقاوم کند. با وجود تزریق این واکسن، شیوع اوریون در جوامع به‌طور چشمگیری کاهش پیدا کرده است. مثلا در کشور آمریکا، ابتلا به این بیماری، تا ۹۹ درصد کاهش یافته است.
حقایقی اجمالی درباره‌ی بیماری اوریون
- اوریون به‌شدت واگیردار است؛
- تقریبا ۲۰ درصد از مبتلایان به این بیماری فاقد هر گونه علامتی هستند؛
- واکسن MMR هیچ‌گونه خطری ندارد؛
- اوریون فاقد درمان ضدویروسی است، فقط می‌توان از علائم آن کاست.
علائم بیماری اوریون چیست؟
علائم بیماری معمولا ۲ تا ۳ هفته بعد از عفونی‌شدن در بیمار رخ می‌دهند. با‌این‌حال، حدود ۲۰ درصد از افراد اصلا هیچ نشانه‌ای از ابتلا به بیماری از خود نشان نمی‌دهند. در ابتدا، نشانه‌هایی مانند آنفولانزا در فرد رخ می‌دهد:
- بدن‌درد؛
- سردرد؛
- بی اشتهایی یا حالت تهوع؛
- خستگی عمومی؛
- تب (درجه کم.)
در طول چند روز، نشانه‌های معمول اوریون پیشرفت می‌کنند. علامت اصلی، دردناک شدن و تورم غدد پارتوئید است که یکی از مجموعه‌های غدد بزاقی به‌حساب می‌آید و باعث می‌شود که صورت و گونه‌های فرد متورم بشود. تورم معمولا در هر دو سمت صورت رخ می‌دهد. سایر نشانه‌های این بیماری به قرار زیر است:
- وجود درد در ناحیهی متورم صورت؛
- احساس درد هنگام بلع؛
- ایجاد مشکل هنگام بلع؛
- تب (تا ۱۰۳ درجه فارنهایت و معادل تقریبا ۴۰ سانتی گراد)؛
- خشکی دهان؛
- درد مفاصل.
بزرگ‌سالان به‌ندرت به اوریون مبتلا می‌شوند، اما در صورت دچار شدن، علائم و عوارض سختی را حس خواهند کرد.
درمان بیماری چگونه است؟
اوریون نوعی بیماری ویروسی است، به‌همین‌دلیل نمی‌توان برای درمان آن از آنتی بیوتیک ها بهره برد. در‌حال‌حاضر هم هیچ درمان ضدویروسی برای رفع آن وجود ندارد. بهبودی با طی‌شدن دوره‌ی درمان و مقاوم‌شدن سیستم ایمنی بدن حاصل می‌شود و روند بهبود تقریبا شبیه روند بهبود سرماخوردگی است. در بیشتر موارد، افراد بعد از ۲ هفته بهبود پیدا می‌کنند. ازجمله اقداماتی که منجر به کاهش درد می‌شود:
- مصرف مقدار زیادی مایعات به‌ویژه آب. باید از مصرف آب‌میوه پرهیز بشود، زیرا باعث افزایش بزاق می‌گردد و ممکن است افزایش بزاق باعث ایجاد درد بشود؛
- روی ناحیهی دردناک، چیز سردی قرار بدهید تا از میزان درد آن بکاهد؛
- از غذاهای مایع و بدون نیاز به جویدن زیاد استفاده کنید، زیرا جویدن در این حالت با درد همراه است؛
- استراحت و خواب کافی داشته باشید؛
- آب‌نمکِ گرم غرغره کنید؛
- از مُسکن‌ها کمک بگیرید. بسیاری از مسکن‌ها مانند ایبوپروفن یا استامینوفن را می‌توان بدون نسخه از داروخانه‌ها خرید.
دلایل ابتلا به اوریون چیست؟
ویروس اوریون باعث بروز این بیماری می‌شود. اوریون می‌تواند ازطریق ترشحات بزاق شخصی مبتلا به فردی دیگر سرایت کند. ویروس اوریون ازطریق مجاری تنفسی به غدد بزاقی منتقل می‌شوند و بازتولید شده و باعث تورم غدد می‌شوند. راه‌های انتقال بیماری اوریون از قرار زیر است:
- سرفه و عطسه کردن؛
- استفاده از ظرف و ظروف مشترک با فردی که به اوریون مبتلا است؛
- استفاده از غذا و نوشیدنی فرد مبتلا به اوریون؛
- روبوسی با فرد مبتلا؛
- اگر فردی که مبتلا به این ویروس است، دست به دهان و بینی خود زده و سپس سطوحی را لمس کند که شما نیز با آن در ارتباط هستید، امکان انتقال ویروس هست.
فردی که مبتلا به ویروس اوریون است تا ۱۵ روز (۶ روز قبل از بروز علائم و تا ۹ روز بعد از شروع بیماری) می‌تواند ناقل ویروس هم باشد. ویروس اوریون از خانواده پارامیکسوویریده (Paramyxoviridae) است. این ویروس علت اصلی عفونت به‌ویژه در کودکان است.
خطرات اوریون
عوارض جانبی این بیماری بیشتر در بزرگ‌سالان شایع است:
- ورم بیضه: بیضه‌ها متورم و دردناک می‌شوند. در هر ۵ مرد مبتلا به اوریون، ۱ نفر دچار این مشکل می‌شود. تورم معمولا در طول ۱ هفته ازبین می‌رود، اما حساسیت و آزردگی ایجادشده در این ناحیه بیشتر طول می‌کشد. ورم بیضه به‌ندرت باعث ناباروری می‌شود.
- ورم تخمدان: تخمدان‌ها متورم و دردناک می‌شوند. از هر ۲۰ زن، ۱ مورد به این مشکل دچار می‌شوند. تورم با مبارزه‌ی سیستم ایمنی علیه ویروس فروکش می‌کند. این مشکل نیز به‌ندرت موجب ناباروری می‌شود.
- مننژیت ویروسی: این مورد، یکی از نادرترین عوارض جانبی اوریون است. این مشکل، زمانی رخ می‌دهد که ویروس در خون پخش شده و سیستم اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) را عفونی می‌کند.
- پانکراتیت: درد در قسمت فوقانی شکم می‌پیچد و از هر ۲۰ نفر به‌طور خفیف دچار این مشکل می‌شوند.
اگر زنی در ۱۲ تا ۱۶ هفته‌ی اول دوران بارداری خود مبتلا به اوریون بشود، احتمال اندکی برای سقط جنین وجود خواهد داشت. ازجمله عوارض بسیار نادر اوریون هم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آنسفالیت: تورم مغز باعث مشکلات عصبی می‌شود. در بعضی موارد، این مشکل موجب مرگ می‌شود. این موضوع بسیار نادر است و از هر ۶ هزار نفر در ۱ فرد دیده می‌شود.
- فقدان شنوایی: این مشکل هم به‌شدت نادر است و از هر ۱۵ هزار نفر در ۱ مورد دیده می‌شود.
این عوارض بعضا بسیار نادر هستند، اما اگر شخصی در خود یا فرزندش چنین نشانه‌هایی دید، باید حتما با پزشک صحبت کند.
آزمایش‌ها و تشخیص بیماری اوریون چگونه است؟
اگر چه تورم صورت علامتی است که اوریون با آن تشخیص داده می‌شود، اما آزمایش‌هایی نیز در این زمینه وجود دارد:
- بررسی داخل دهان برای آگاهی از وضعیت لوزه‌ها. در صورت ابتلا به اوریون، لوزه‌های فرد متمایل به یک سمت از گلو می‌شوند؛
- اندازه‌گیری دمای بدن فرد؛
- گرفتن نمونه‌ای از خون، ادرار یا بزاق فرد برای بررسی‌های بیشتر؛
- گرفتن نمونه‌ای از مایع مغز و نخاع از ستون فقرات برای آزمایش که البته در موارد حاد، این آزمایش انجام می‌شود.
پرهیز و جلوگیری از ابتلا به بیماری چطور است؟
واکسن اوریون بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا است. این واکسن را می‌توان جداگانه و یا در قالب واکسن اوریون-سرخک-سرخجه تزریق کرد. این واکسن می‌تواند از بدن در برابر بیماری سرخک و سرخچه هم دفاع کند. واکسن زمانی برای کودکان تزریق می‌شود که ۱ سالگی را رد کرده باشند و بار دیگر هم برای تقویت اثر آن، قبل از ورود به مدرسه برای آنها تزریق می‌شود.
واکسن اوریون برای کودکان بیش از ۸۲ کشور تزریق شده است. در بسیاری از این کشورها، آنسفالیت و ناشنوایی ناشی از اوریون تقریبا ناپدید شده است. استفاده از واکسن اوریون، سن و سال خاصی نمی‌خواهد. قبل از سفر به برخی از کشورها، تزریق این واکسن توصیه می‌شود:
- هند؛
- برخی از بخش‌های آفریقا؛
- جنوب‌شرقی آسیا؛
- ژاپن؛
- پاکستان.
به‌جز سفر، دلایل دیگری که برای تزریق این واکسن مطرح می‌شود، از این قرار است:
- کار کردن در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی؛
- حضور و کار کردن در محیط‌هایی که افراد جوانی در آنجا حضور دارند، مثل دانشگاه و دبیرستان؛
- کار کردن در محیطی مثل مدرسه که کودکان زیادی در آن حضور دارند.
اگر به سرطان یا بیماری دیگری دچار شوید که به‌خاطرش، سیستم ایمنی بدن‌تان تضعیف بشود، احتمال دارد که پزشک، استفاده از واکسن اوریون را به شما توصیه کند. باوجوداین، بزرگ‌سالان در موارد زیر بهتر است از این واکسن استفاده نکنند:
- اگر سیستم ایمنی بدن فرد به‌شدت تضعیف شده باشد؛
- اگر فرد به نئوماسین (neomycin) که نوعی آنتی‌بیوتیک است یا ژلاتین، حساسیت نشان بدهد؛
- اگر فرد باردار باشد یا قصد دارد به‌زودی باردار شود. ( در ۴ هفته‌ی آتی)
عوارض جانبی واکسن اوریون–سرخک–سرخجه چیست؟
بیشتر افرادی که این واکسن را می‌زنند، دچار هیچ عارضه‌ی جانبی نمی‌شوند. درصد اندکی از افراد ممکن است دچار آزردگی پوستی و یا تب و احتمالا درد در ناحیهی مفاصل شوند. از هر ۱ میلیون نفر کمتر از ۱ نفر دچار واکنش آلرژیک شدید ناشی از تزریق واکسن MMR می‌شوند.
برای پیشگیری از ابتلا به اوریون هم نکاتی وجود دارد که رعایت آنها توصیه می‌شود:
- شستن دست‌ها به‌طور مداوم با آب و صابون؛
- گرفتن مرخصی ۵ روزه از مدرسه یا محل کار بعد از شروع علائم؛
- پوشاندن دهان و بینی بعد از عطسه‌وسرفه‌کردن.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.پ
منبع: