اختلال شخصیت وسواسی جبری چیست؟
اختلال شخصیت وسواسی جبری (Obsessive-Compulsive Personality Disorder OCPD) نوعی اختلال شخصیتی است که با افراط در کمال‌گرایی ، نظم و پاکیزگی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری احساس نیاز شدیدی به اعمال استانداردهای خود در محیط بیرونی می‌کنند. افراد دارای اختلال شخصیت وسواسی اجباری دارای ویژگی‌های زیر هستند:
- بیان احساسات برایشان مشکل است.
- آنها در تشکیل و حفظ روابط نزدیک با دیگران مشکل دارند.
- آنها افرادی سخت کوش هستند، اما وسواس همراه با کمال‌گرایی می‌تواند آنها را ناکارآمد کند.
- آنها اغلب افرادی عادل، خشمگین و عصبانی هستند.
- آنها اغلب دچار انزوای اجتماعی و دوری از اجتماع می‌شوند.
- آنها می‌توانند دچار اضطراب همراه با افسردگی شوند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری متوجه نیستند که طرز فکر کردن و یا طرز رفتار کردنشان اشتباه است بلکه بر این باورند که راه تفکر و انجام کار آنها تنها راه صحیح است و هر کس دیگری اشتباه است.
اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD) اغلب با اختلال اضطرابی که اختلال وسواسی اجباری (OCD) یا وسواس نامیده می‌شود، اشتباه گرفته می‌شود؛ با این حال، آنها یکسان نیستند.
اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD) اغلب با اختلال اضطرابی که اختلال وسواسی اجباری (OCD) یا وسواس نامیده می‌شود، اشتباه گرفته می‌شود.
علائم اختلال شخصیت وسواسی جبری
علائم اختلال شخصیتی وسواسی اجباری عبارتند از:
- کمال‌گرایی تا جایی که باعث اختلال در به پایان رساندن وظایف می‌شود.
- رفتار جدی، رسمی و خشک و سخت
- بسیار صرفه جو در هزینه‌ها و پول
- نیاز شدید به وقت شناسی
- توجه شدید به جزئیات
- از خود گذشتگی بیش از حد در کار کردن برای تامین هزینه‌های روابط خانوادگی و اجتماعی
- احتکار وسایل فرسوده و بی فایده
- ناتوانی در به اشتراک گذاشتن یا محول کردن کارها به دیگران به دلیل ترس از درست انجام نشدن کارها
- پایبندی به لیست برنامه ریزی‌ها
- پایبندی سفت و سخت به قوانین و مقررات
- نیاز شدید به دستور دادن
- احساس خود درست پنداری در مورد چگونگی انجام امور
- پایبندی سفت و سخت به قوانین اخلاقی و معنوی
کمال‌گرایی و تمایل به کنترل محیط، می‌تواند یکی از نشانه‌های اختلال شخصیت وسواسی جبری باشد.
زمانی که نشانه‌های فوق باعث کاهش توانایی فرد در عملکرد مناسب و ارتباط با دیگران شود، اختلال شخصیت وسواسی جبری تشخیص داده می‌شود.
اگر مشکوک هستید که همسر، شریک زندگی یا اعضای خانواده‌ی شما مبتلا به اختلال شخصیتی وسواسی اجباری هستند، به وسواس و رفتارهای اجباری آنها توجه کنید. در صورت وجود علائم زیر به احتمال کمتری فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری است و دیگر اختلالات شخصیتی محتمل‌تر هستند:
- وجود انگیزه‌های خطرناک
- محدود بودن علائم به دو یا سه حوزه‌ی خاص زندگی است.
- غیر منطقی یا عجیب و غریب بودن
- افراد مبتلا به اختلال شخصیتی وسواسی اجباری معمولا تمایلی به تغییر رفتارهایشان ندارند. آنها اغلب دیگران را به عنوان مشکل در نظر می‌گیرند.شروع نوبت‌گیری
انواع اختلال وسواس جبری کدام است؟
اختلال شخصیت وسواسی جبری دو نوع عمده دارد:
- فکر وسواسی (وسواس فکری): یعنی فکر، عقیده یا احساسی مزاحم و تکرار شونده است
- عمل وسواسی (وسواس عملی): یک رفتار هوشیارانه، استاندارد و تکرار شونده نظیر شمارش امتحان کردن یا دوری جستن است
فکر وسواسی در بیمار اختلال اضطراب به وجود می آورد.
در حالی که عمل وسواسی از اضطراب بیمار می کاهد اما اگر در مقابل عمل وسواسی مقاومت به خرج داده شود، اضطراب بیمار شدت می گیرد.
مبتلایان به اختلال شخصیت وسواسی جبری از غیر منطقی بودن افکار خود آگاهند و فکر و عمل وسواسی خود را مغایر با خود می دانند
این اختلال می تواند فرد را ناتوان کند و از نظر فعالیت های روزمره مسائل شغلی در ارتباط او با دوستانش تاثیر منفی به جای گذارد.
میزان شیوع اختلال وسواس جبری در حدود ۳-۲ درصد است و آن را پس از انواع اختلالات هراس، اختلالات ناشی از مصرف داروها و الکل و اختلال افسردگی اساسی، چهارمین تشخیص شایع روانپزشکی به حساب می آورند.
به همین دلیل مشاوره روانشناسی وسواس جبری یکی از رایج ترین انواع جلسه های مشاوره روانشناسی است.
میزان ابتلا به اختلال وسواس جبری چقدر است؟
نسبت مبتلایان مرد و زن به اختلال شخصیت وسواسی جبری یکسان است.
به طور متوسط علائم در آقایان در ۱۹ سالگی و در خانم ها در ۲۲ سالگی شروع می شود!
نشانه ها و علائم اختلال شخصیت وسواسی جبری چیست؟
علائم در بیش از ۵۰ درصد بیماران به طور ناگهانی شروع می شود و در ۷۰ درصد موارد بیماری به دنبال یک واقعه استرس زا از قبیل حاملگی یا مرگ نزدیکان شروع می شود.
غالباً بیماران علائم خود را پنهان کرده و دیر به پزشک مراجعه می کنند، به همین خاطر سیر بیماری اختلال شخصیت وسواسی جبری به طور معمول مزمن است.
احتمال خودکشی در مورد تمام مبتلایان به اختلال وسواس جبری مطرح است به همین خاطر می بایست هر چه زودتر از طریق روانشناس متخصص درمان وسواس برای غلبه بر آن اقدام نمایند.
در واقع افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری اشتغال ذهنی با جزئیات، اصول، فهرست‌ها، ترتیب، سازمان یا برنامه‌ها به گونه‌ای که هدف اصلی فعالیت گم شود دارند و اختلال کمال طلبی آنها به حدی است که در تکمیل کردن امورشان تداخل می کند.
آنها علاقمندی مفرط به کار و کارآیی دارند حتی به بهای کنار گذاشتن فعالیت‌های تفریحی و ارتباط با دوستان شان.
این افراد در امور اخلاقی و رعایت ارزش ها بیش از حد جدی و وظیفه شناس، دقیق و انعطاف ناپذیر هستند
آنها از به دور انداختن اشیاء فرسوده و فاقد ارزش ناتوان هستند.
یکی از بارزترین علائم اختلال وسواس جبری این است که آنها در تفویض امور و یا همکاری با دیگران مردد هستند، مگر آنکه تسلیم محض روش او در انجام امور باشند.
افراد مبتلا به اختلال وسواسی جبری خساست در خرج کردن پول برای خود و دیگران دارند و از نظر آنها پول چیزی است که برای حوادث ناگوار آینده باید پس انداز شود
اختلال شخصیت وسواسی جبری الگوی نافذ اشتغالی ذهنی با نظم و ترتیب، کمالی طلبی و کنترلی روانی و فردی به بهای از دست دادن انعطاف پذیری، صراحت و کارآیی که از اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و میزان شیوع آن مشخص نیست.
در مردها شایع تر بوده و در فرزندان ارشد خانواده بیشتر دیده می شود.
در بستگان درجه اول نیز شیوع بیشتری دارد. سیر وسواسی جبری متغیر است، گاه در جریان آن اختلال وسواس ظاهر می شود.
سیر این اختلال ممکن است بعدها به اسکیزوفرنی یا ملانکولی بیانجامد.
خصوصیات بالینی وسواسی جبری چیست؟
- یک فکر یا تکانه، مصرانه وارد هشیاری شخصی می شود. افکار پیرامون هر موضوعی می تواند باشد اما بیشتر از همه افکار خشونت، آلودگی، ناپاکی موضوعات جنسی، مسائل مذهبی و حرف های زشت و قبیح است
- بیمار شدیداً احساس اضطراب می کند که اغلب به اقدامات تدافعی در برابر فکر یا تکانه خود منجر می شود
- در اختلال شخصیت وسواسی جبری فکر یا عمل وسواسی برای بیمار غیر عادی و بیگانه به نظر می رسد
- گرچه بیمار خود را در فکر و عمل وسواسی مجبور می بیند، اما از پوچی غیرمنطقی بودن آنها آگاهی دارد
- مبتلایان شدیداً تمایل دارند در برابر فکر و عمل وسواسی مقاومت کنند
اختلال وسواس جبری واجد ۴ الگوی علامتی مهم است
در بالا به مهم ترین علائم و نشانه های اختلال وسواس جبری اشاره کردیم اما خوب است موارد زیر را هم به دقت در نظر داشته باشید:
- شایع ترین نوع آن وسواس آلودگی و اقدام به شستشو و نظافت متعاقب آن است به طور معمول اجتناب: (فکر آلودگی) دشوار است و عمل وسواسی به شکل شستشوی مفرط خود را نشان می دهد
- الگوی شایع دیگر وسواس تردید و اقدام به امتحان کردن مجدد متعاقب آن است. این وسواس معمولا در موارد احتمال خطر است و بیمار گاه بارها سرکشی می‌کند تا اطمینان یابد که مثلا شیر گاز بسته است یا خیر و باید دانست که مهمترین علامت بیماران وسواسی شک و تردید است.
- افکار وسواسی مزاحم از قبیل فکر انجام رفتارهای جنسی ممنوع و نیز رفتارهای پرخاشگرانه بدون آنکه بیمار عملا کاری انجام دهد و از جانب بیمار قابل سرزنشی است.
- تمایل به دقت بیش از اندازه که به نوعی کندی وسواسی می‌انجامد. به عنوان مثال مبتلایان ممکن است ساعت‌ها از وقت خود را صرف اصلاح صورت یا صرف غذای خود نمایند.
چرا به اختلال وسواس جبری مبتلا می شویم؟
دلایل زیادی برای ابتلا به بیماری و اختلال وسواس جبری وجود دارد که از آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تسلیم شدن به اعمال وسواسی
- شروع در بچگی
- اعمال وسواسی غیر ارادی
- نیاز به بستری شدن
- ابتلای همزمان با اختلال افسردگی اساسی
- اعتقادات هذیانی
- وجود یک اختلال شخصیتی خصوصا نوع اسکیزوتایپی
دلایل اختلال شخصیت وسواسی جبری
علت دقیق اختلال شخصیت وسواسی اجباری ناشناخته است. مانند بسیاری از جنبه‌های اختلال شخصیت وسواسی اجباری علل آن نیز هنوز مشخص نشده است. اختلال شخصیت وسواسی اجباری ممکن است به علت ترکیبی از ژنتیک و تجارب دوران کودکی ایجاد شود. در بعضی مطالعات موردی، بزرگسالان می‌توانند تجربه‌ی اختلال شخصیت وسواسی اجباری را در سنین بسیار پایین به یاد بیاورند. آنها ممکن است به داشتن فرزند کامل و بدون عیب و کاملا مطیع، نیاز داشته باشند. این نیاز به پیروی از قوانین، پس از آن به بزرگسالی منتقل می‌شود.
چه کسانی در معرض خطر بیشتر ابتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری هستند؟
بنیاد بین المللی اختلالات وسواسی اجباری (OCDF) تخمین می‌زند که مردان تقریبا دو برابر بیشتر از زنان به اختلال شخصیت وسواسی جبری مبتلا می‌شوند. براساس گزارش مجله‌ی ارزشیابی شخصیت، بین ۲ تا ۷ درصد از جمعیت مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی-اجباری هستند که همین مسئله این اختلال شخصیتی را شایع‌ترین اختلال شخصیت جامعه می‌کند. کسانی که به بیماریهای بهداشت روان مبتلا هستند با احتمال بیشتری با اختلال شخصیت وسواسی جبری تشخیص داده می‌شوند. برای نشان دادن نقش اختلال شخصیت وسواسی جبری در این تشخیص ها، تحقیقات بیشتری لازم است. علاوه بر این، افرادی که مبتلا به اختلال وسواسی اجباری شدید (OCD) هستند بیشتر احتمال دارد که به اختلال شخصیت وسواسی جبری (OCPD) مبتلا شوند.
درمان اختلال شخصیت وسواسی جبری
برای درمان بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیتی وسواسی اجباری، همراهی در درمان توسط همسر یا دوست توصیه می‌شود. نزدیک شدن به فرد مبتلا به اختلال شخصیتی وسواسی اجباری برای بررسی رفتارهای وی، می‌تواند بسیار دشوار باشد. درمان‌های حمایتی برای اعضای خانواده و افراد نزدیک به فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری مفید است. انجمن‌ها و گروه‌های پشتیبانی متعددی برای کمک به همسر یا افراد خانواده‌ی فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری یا دارای گرایش به اختلالات وسواسی جبری، وجود دارد. مهمترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که رفتارهای فرد مبتلا به اختلال شخصیتی وسواسی اجباری را بخشی از شخصیت وی و یک ویژگی پایدار از آرایش روانی آن شخص، بدانید. قبل از اینکه در مورد خواسته‌ی او جهت نحوه‌ی انجام کارها با او بحث کنید، از خودتان بپرسید “آیا این موضوع به اندازه ای مهم است که من بخواهم با وی بحث یا مشاجره کنم؟ ». اگر متوجه شدید که فرد کارهایی را که از شما خواسته تا انجام دهید را دوباره خودش انجام می‌دهد، زیرا احساس می‌کند که کار شما دارای استانداردهای منحصر به فرد وی نیست، یا فرد ترجیح می‌دهد کاری را خودش انجام دهد، شخصا آن را انجام ندهید و این موضوع را به خودتان نگیرید. به یاد داشته باشید که این ویژگی‌ها بخشی از وجود فرد است و بازتابی منفی در مورد شما نیست.
برای درمان اختلال شخصیت وسواسی جبری، احتمالا دکتر روانپزشک شما با استفاده از یک رویکرد سه جانبه به درمان شما می‌پردازد، که شامل موارد زیر است:
درمان شناختی رفتاری (CBT): درمان شناختی رفتاری نوع رایجی از مشاوره در زمینه‌ی بهداشت روانی است. در طول درمان شناختی رفتاری، طبق برنامه‌ی منظم با روانشناس خود ملاقات خواهید کرد. این جلسات منظم شامل همکاری با روانشناس و صحبت در مورد اضطراب، استرس یا افسردگی است. روانشناس به شما توصیه خواهد کرد که تاکید کمتری بر کار داشته باشید و در عوض بر تفریح و سرگرمی، خانواده و دیگر روابط میان فردی تاکید بیشتری داشته باشید.
دارو درمانی: جهت کاهش اضطراب در چرخه‌ی اختلال وسواسی اجباری، پزشک ممکن است مهارکننده‌ی انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) تجویز کند. علاوه بر مهارکننده‌ی انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) گروه‌های پشتیبانی و روانپزشک نیز به شما کمک خواهند کرد.معمولا استفاده‌ی طولانی مدت از داروها در درمان اختلال شخصیت وسواسی جبری توصیه نمی شود.
آموزش آرام سازی: آموزش آرامش یابی شامل تکنیک‌های خاص تنفس و آرام سازی است که می‌تواند به کاهش احساس تنش و استرس و اضطراب کمک کند، این علائم در اختلال شخصیت وسواسی جبری رایج هستند. نمونه هایی از اقدامات آرام بخش توصیه شده عبارتند از یوگا، تای چی و پیلاتس.
پیش آگهی اختلال شخصیت وسواسی جبری
پیش آگهی و چشم انداز شخصی با اختلال شخصیت وسواسی جبری بهتر از چشم انداز دیگر اختلالات شخصیتی است. درمان اختلال شخصیت وسواسی جبری می‌تواند به آگاهی بیشتر شما در مورد نحوه‌ی تاثیر منفی علائم اختلال شخصیت وسواسی جبری بر دیگران کمک کند. همانند سایر اختلالات شخصیتی، پیدا کردن درمان مناسب شما، پایه و اساس درمان موفق است. درمان شناختی رفتاری می‌تواند به بهبود توانایی شما برای برقراری ارتباط و همدردی با عزیزانتان کمک کند. احتمال اعتیاد به مواد مخدر یا الکل در اختلال شخصیت وسواسی جبری نسبت به دیگر اختلالات شخصیتی کمتر است.
منبع: