مراحل رشد فیزیکی و روحی کودک یک ساله- فرزندان باارزشترین دارایی هر پدر و مادر هستند. به همین دلیل است که بسیاری از والدین بهدنبال پرورش خلاقیت، استعدادیابی در کودکان و … هستند. هیچچیز برای والدین زیباتر از این نیست که میبینند کودک دلبندشان چطور شروع به راهرفتن میکند، چطور شیرینزبانی میکند و چگونه غذاخوردن را یاد میگیرد. شاید مهمترین دوران زندگی هر کودک یکسالگی او باشد. کودک یک ساله در مسیر رشد و نمو خود تغییرات زیادی را تجربه میکند. پدر و مادرها باید هشیار باشند و گامبهگام در این مسیر او را هدایت کنند. در این مقاله دربارهی رشد فیزیکی، رفتارها، مهارتهای فردی و اجتماعی و سلامتی کودک یک ساله مطالبی میآموزید.
رشد فیزیکی
هنگامیکه کودکان به ۱۲ ماهگی میرسند، بسیار حرفهای روی زمین میخزند و با کمک گرفتن از دسته مبلمان یا وسایل دیگر در اطراف حرکت میکنند. بهجای اینکه به آنها کمک کنید، اجازه بدهید خودشان حرکت کنند و فقط کودک خود را تشویق کنید. ممکن است کمی طول بکشد تا بتواند بهراحتی از اتاقی به اتاق دیگر برود، بنابراین مدام بغلش نکنید و به او فرصت دهید آزادانه در یک محیط ایمن حرکت کند. همچنین میتوانید مبلمان و اثاثیه را طوری بچینید که از آنها کمک بگیرد. فقط مراقب باشید به خود آسیب نزند.
کودک در ۱۲ ماهگی میتواند اشیای کوچکی به اندازهی کشمش را بین انگشت اشاره و انگشت شستش نگه دارد. بیشتر کودکان در ۱۶ تا ۱۷ ماهگی راه میروند و تا ۱۸ ماهگی میتوانند توپی را بالای سرشان پرتاب کنند و سعی کنند آن را بگیرند.
سایر مهارتهای فیزیکی کودک یک ساله
- میتوانند به توپ لگد بزنند؛
- خودشان را از صندلی بزرگسالان بالا بکشند؛
- بهخوبی راه بروند و بدوند؛
- دو یا سه تکه از اسباببازیها را روی هم بچینند و برج بسازند؛
- درِ بطری آب یا درِ خودکار را بکشند؛
- با قلم خطخطی کنند؛
- سعی میکنند با قاشق یا چنگال خودشان غذایشان را بخورند.
اگر نگران هستید که رشد کودکتان بهاندازهی کافی سریع است یا نه، بهترین کار مراجعه به پزشک متخصص اطفال است. صریحا از پزشک کودکتان بپرسید که فرزندتان در هر مرحله از زندگی، باید بتواند چه کارهایی را انجام دهد. همهی کودکان در سراسر جهان، از هر فرهنگی که باشند، تقریبا از یک الگوی پیشرفت تبعیت میکنند.
رفتار
۱. اضطراب جدایی
«اضطراب جدایی» از بزرگترها در کودک یک ساله، طبیعی است و معمولا بین ۸ تا ۱۴ ماهگی شروع میشود و ادامه مییابد. این حالت ممکن است از نظر مدتزمانی که طول میکشد و شدت آن، در کودکان مختلف متفاوت باشد. بهطور کلی طبیعی است که کودک با جدا شدن از مادر، اضطراب اندکی را تجربه کند. والدین باید برای کمککردن به کودکشان، روالی همیشگی برای خداحافظیکردن از او داشته باشند. وقتی کودک را ترک میکنید (برای رفتن به محلکار، خرید و نظایر آن) و او را به پرستارش میسپارید، از او با یک شیوه خداحافظی کنید و سعی نکنید آن را تغییر دهید. در غیراینصورت اضطراب کودک را شدیدتر میکنید. هرگز دوباره به سویش برنگردید، حتی اگر گریه کند.
یکی از بزرگترین اشتباهات والدین این است که تحمل گریه کودک را ندارند و دور از چشم او و بدون خداحافظی از او منزل را ترک میکنند. هرگز این کار را نکنید. هنگامیکه کودک در حال بازی یا انجام فعالیت و سرگرمی است، نزد او بروید، خداحافظی کنید و حتی او را ببوسید، زیرا اگر کودک بهطور ناگهانی متوجهی رفتن شما شود، تصور خواهد کرد فرصتی برای خداحافظی یا بوسیدن والدینش نداشته است و همین او را مضطرب میکند. حتی اگر کودک ناراحت میشود و گریه میکند، نگران نباشید، زیرا پس از رفتن شما بهسرعت ساکت خواهد شد. البته ضروری است که یک پرستار دانا و کارآزموده از کودک مراقبت کند.
۲. استقلالطلبی
یکی دیگر از رفتارهای مهم که از هر کودکی سر میزند، این است که هر چیزی را در مسیرش پرت میکند. این را درک کنید که کودک به هیچوجه قصد آزاردادن شما را ندارد. یک کودک یک ساله فقط بهطور طبیعی کنجکاو است، بنابراین احتمالا او به این موضوع فکر میکند: «واقعا چه اتفاقی میافتد اگر این فنجان را از آن ارتفاع پایین بیندازم؟» درواقع تنها چیزی که کودک یک ساله اصلا به آن فکر نمیکند این است که «ببینم واقعا میتوانم با این کار مامان را دیوانه کنم؟!»
کودک شما دیگر کمکم متوجه شده است که فردی مستقل از شماست. بنابراین اگر تلاش میکند استقلال خودش را بهدست آورد، تعجب نکنید. اگر کودک برای سوار شدن در صندلی مخصوصش در اتومبیل یا کالسکهاش، برای حمام کردن یا تعویض پوشکش با شما کلنجار میرود، مانعش نشوید. اجازه دهید کودکان به این شیوه تلاش کنند و استقلالشان را بهدست آورند. فقط در مواردی که میخواهید کودکانتان حرفشنوی بیشتری از شما داشته باشند و آنها قبول نمیکنند (مانند نشستن در صندلی مخصوص در اتومبیل) با پرت کردن حواسش کار خودتان را انجام دهید. مثلا هنگامیکه میخواهید او را به داخل اتومبیل ببرید، اسباببازی مورد علاقهاش را به دستش بدهید یا آوازی را که دوست دارد بخوانید تا حواسش پرت شود.
زبان
کودک یک ساله واژگان محدودی مانند مامان، بابا و دادا را بلد است. در این سن، آنچه از بیشترین اهمیت برخوردار است، واکنش کودکتان نسبت به سخنان دیگران است. آیا او میتواند صدای پدر و مادرش را تشخیص دهد؟ آیا نسبت به اسم خودش واکنش نشان میدهد؟ هنگامیکه میگویید «بالا»، دستش را بالا میبرد؟ آیا نسبت به سروصداهایی مانند صدای جاروبرقی یا بوق اتومبیل واکنش نشان میدهد؟ هنگامیکه دیگران درحال خندیدن هستند میخندد؟ آیا هنگامیکه به او لبخند میزنند، واکنش نشان میدهد؟ اگر نه، حتما به پزشک فرزندتان مراجعه کنید.
در طول این یک سال متوجه خواهید شد که کودک برخی از کلمات تکواژهای را ادا میکند. او کمکم مسیرهای ساده مانند «بینیات کجاست؟» را دنبال خواهد کرد. یکی از مهمترین روشها برای پیشرفت زبان و تقویت فن بیان کودک، صحبت کردن با اوست. ۹۰ درصد کودکان، کلمات را ازطریق تکرار و تقلید از والدین و اطرافیانشان میآموزند. برای فرزندتان کتاب بخوانید و با او گفتوگو کنید. به او بگویید: «این چیست؟ یک سگ! سگ چه کار میکند؟ میدود!» تا حد امکان با آنها ارتباط برقرار کنید و آنها را با واژگان مختلف آشنا کنید.
سلامتی
در طول یکسالگی، پزشک کودکتان چندین موضوع را از شما خواهید پرسید. یکی از مهمترین آنها این است که آیا فرزندتان راه میرود؟ درست است که بیشتر کودکان ۱۲ تا ۱۷ ماهه کمکم راه رفتن را یاد میگیرند، اما پزشک میخواهد مطمئن شود که آیا کودکتان میتواند سینهخیز برود، بایستد و خودش بهتنهایی حرکت کند یا خیر.
پزشک باید قد و وزن کودک را اندازه بگیرد تا مطمئن شود که رشد کودک با سرعت مناسبی انجام میشود. همچنین با شما دربارهی نوبت واکسیناسیون بعدی صحبت خواهد کرد. برخی از انواع واکسنها در این زمان واکسن هیب (بیماری مربوط به مغز)، ذات الریه، فلج اطفال، MMR (سرخک، سرخجه و اوریون) و هپاتیت نوع A هستند.
سؤالات مهم دیگر پزشک، عبارتاند از:
- عادات خواب: کودکتان شبها و عصرها چقدر میخوابد؟
- عادات غذایی: کودکتان چه نوع غذایی (غذاهای جامد) میخورد؟ آیا او سعی میکند خودش با استفاده از دستهایش غذا بخورد؟ همچنین باید با پزشک دربارهی تعویض شیرمادر یا شیرخشک با شیرگاو صحبت کنید.
- رفتار: آیا او تماس چشمی برقرار میکند؟ آیا نسبت به اسمش واکنش نشان میدهد یا به اشیا اشاره میکند؟
- بینایی: آیا مدام چشمهایش را میمالد یا اسباببازی و کتاب را به چهرهاش نزدیک میکند؟
- شنوایی: آیا فرزندتان به سوی صدا برمیگردد؟
- صحبتکردن: آیا فرزندتان صداها، لالایی یا هر کلمهی دیگری را تقلید میکند؟
توجه به بهداشت دهانودندان
یکی از مهمترین مواردی که بیشتر پدرومادرها معمولا اهمیتی به آن نمیدهند بردن کودک یک ساله به دندانپزشکی است. امروزه انجمن دندانپزشکان و انجمن بهداشت اطفال توصیه میکنند کودک حتما در سال اول تولد خود نزد دندانپزشک برود، زیرا اولین دندانهای کودک بسیار آسیبپذیر هستند. فقط یک سوم مادران به بهداشت دهان و دندان نوزادان خود اهمیت میدهند. برخی از والدین فکر میکنند بردن کودک یک ساله پیش دندانپزشک سبب هزینههای غیرضروری میشود. درحالیکه اگر از همان ابتدا به دندانپزشک مراجعه کنند، بعدها در هزینههایی که باید بابت دندانهای کودک پرداخت کنند، صرفهجویی میشود. مطالعات نشان میدهند هزینههای دندانی کودکانی که در یک سالگی به دندانپزشک مراجعه میکنند تا ۵ سال اول زندگیشان، ۴۰ درصد کمتر از سایر کودکان است.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.
کلمات کلیدی : کودک یک ساله – مراحل رشد فیزیکی – روحی – فرزند سالم و شاد – مشاوره – رشد – مراحل – توضیحات