خاکشیر یکی از گیاهان دارویی است که می‌توانید برای تهیه شربت و جوشانده استفاده کنید. از خواص خاکشیر می‌توان به درمان یبوست، اسهال، جوش و لک صورت، دفع سنگ کلیه، رفع بوی بد دهان، کاهش تب و کمک به افزایش و کاهش وزن اشاره کرد.
خاکشیر گیاهی خودرو است که در دشت و کوهستان‌ها رشد می‌کند. دانه‌های این گیاه در دو رنگ قرمز و قهو‌ه‌ای موجود است، البته دانه‌های قرمز طعم تلخی دارند. احتمالا با خاکشیر به دلیل تاثیر آن در رفع عطش و گرمازدگی فصل تابستان و درمان یبوست آشنا هستید، اما خواص خاکشیر فراتر از این است و در طب سنتی از آن برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شود. برای اطلاع از خواص خاکشیر، مضرات زیاده روی در مصرف آن، نحوه شستن و مصرف و ارزش غذایی آن با ما همراه باشید.
خواص درمانی خاکشیر
در طب سنتی خاکشیر برای درمان بسیاری از بیماری‌ها تجویز می‌شود، برخی از خواص درمانی خاکشیر عبارتند از:
۱. دفع سنگ کلیه
کلیه‌ها پسماند و مایعات اضافی بدن را تصفیه می‌کنند، اما در برخی مواقع این پسماند‌ها در کلیه جمع شده و سنگ کلیه تشکیل می‌شود. نوشیدن شربت خاکشیر و ترنجبین به دفع سنگ کلیه کمک می‌کند. خاکشیر یک ادرار آور طبیعی است و باعث افزایش تولید ادرار می‌شود، بنابراین به دفع سموم بدن و سنگ کلیه کمک می‌کند. برای تهیه شربت خاکشیر و ترنجبین ۳ قاشق غذاخوری ترنجبین را در یک لیوان آب بریزید و بعد از ۵ ساعت این محلول را صاف کنید. سپس ۲ قاشق غذاخوری خاکشیر به آن اضافه کنید. نوشیدن روزانه این دمنوش به دفع سنگ کلیه کمک می‌کند.
۲. رفع بوی بد دهان
بوی بد دهان مشکلی است که حضور شما در اجتماع را محدود می‌کند. خاکشیر بدن را سم زدایی کرده و به دفع خلط‌های موجود در سیستم تنفسی کمک می‌کند، در نتیجه بوی بد دهان را از بین می‌برد. برای درمان بوی بد دهان هر روز عصر یک لیوان خاکشیر و ترنجبین بنوشید.
۳. پاکسازی روده
اسهال یکی از شایع‌ترین مشکلات در فصل تابستان است. این بیماری شما را از انجام کار‌های روزمره باز می‌دارد و بی توجهی به درمان آن باعث کم آبی بدن می‌شود. خاکشیر روده را پاکسازی کرده و میکروب‌هایی که باعث اسهال شده‌اند را از بین می‌برد. برای درمان اسهال شربت خاکشیر را با آب سرد درست کرده و مقداری عسل یا شکر به آن اضافه کنید. نوشیدن این ترکیب هر دو ساعت یکبار به درمان این عارضه کمک می‌کند.
۴. درمان یبوست
وقتی حرکات روده کاهش یافته یا نامنظم می‌شود، مواد زائدی که بعد از هضم غذا به وجود می‌آیند، در بدن باقی مانده و تخلیه نمی‌شوند درنتیجه فرد دچار یبوست می‌شود. در طب سنتی توصیه می‌شود برای درمان یبوست شربت خاکشیر بنوشید. شربت خاکشیر در صورتی‌که با آب گرم درست شود خاصیت ملین دارد و برای درمان یبوست مفید است. دو قاشق غذاخوری خاکشیر را با یک لیوان آب گرم ترکیب کرده و هر روز صبح و شب یک لیوان از این شربت بنوشید.
۵. درمان التهاب مجاری ادراری و کلیه
خاکشیر می‌تواند التهاب مجاری ادراری و کلیه را از بین می‌برد، به ویژه زمانیکه این التهاب در اثر سنگ کلیه ایجاد شده باشد. با این حال کمتر کسی از خواص خاکشیر برای درمان التهاب مجاری اداراری و کلیه اطلاع دارد. برای رفع این مشکل روزانه ۴ تا ۵ لیوان شربت خاکشیر و سنکنجبین بنوشید.
۶. درمان کبد چرب
خاکشیر به دلیل دارا بودن خاصیت دیورتیک (ادرار آوری) به سم زدایی و پاک سازی کبد کمک می‌کند ونقش موثری در درمان بیماریهای کبد به ویژه کبد چرب دارد.
۷. تقویت قوای جنسی مردان
اگر ضعف در قوای جنسی مردان به دلیل غلبه سودا ایجاد شده باشد، مصرف خاکشیر به اصلاح مزاج کمک کرده، موجب تقویت قوای جنسی شده و به درمان ناباروری در مردان کمک می‌کند.
۸. فواید خاکشیر برای کودکان
استفاده از شربت خاکشیر یک روش طبیعی برای درمان یبوست در کودکان است. البته استفاده از خاکشیر برای کودکان زیر سه سال توصیه نمی‌شود، در صورتی‌که می‌خواهید به این کودکان خاکشیر بدهید، شربت خاکشیر را از یک صافی عبور داده و آب آن را به کودک‌تان بدهید. به علاوه پیش از آنکه شربت خاکشیر را به کودکان زیر سه سال بدهید، حتما با پزشک مشورت کنید.
۹. درمان سرماخوردگی و تب
خاکشیر دارای خاصیت ضد باکتریایی و ضد ویروسی است و به بدن در مبارزه با بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی کمک می‌کند. همچنین طبع خاکشیر سرد است، بنابراین بدن را خنک کرده و تب را پایین می‌آورد.
خواص خاکشیر برای پوست و مو
مصرف خاکشیر به شما کمک می‌کند تا پوست و موی زیبایی داشته باشید، برخی از خواص خاکشیر برای پوست و مو عبارتند از:
۱. رفع جوش صورت
خاکشیر خاصیت ضدباکتریای دارد، پوست را پاکسازی کرده و جوش‌های صورت را از بین می‌برد. برای درمان جوش‌های صورت حداقل به مدت ۳ هفته شربت خاکشیر، عرق شاتره و عرق کاسنی بنوشید. برای درست کردن این شربت ۲ قاشق غذاخوری خاکشیر را با نصف لیوان عرق شاتره و نصف لیوان عرق کاسنی ترکیب کنید.
۲. درمان لک صورت
پوست بیشتر از سایر قسمت بدن در معرض آلاینده‌های محیط زیست قرار داد. جذب سموم موجود در محیط باعث تیره شدن پوست و ایجاد لک می‌شود. برای از بین بردن لک‌های صورت روزانه یک لیوان شربت ترنجبین و خاکشیر بنوشید. مصرف مستمر این شربت به مدت ۳ هفته به دفع سموم پوست کمک کرده و لک‌های پوستی را از بین می‌برد.
۳. درمان شوره سر
در طب سنتی علت شوره سر را اختلال در عملکرد کبد می‌دانند، در صورتی‌که کبد قادر به دفع مواد زائد بدن از راه‌های معمول نباشد، ممکن است این مواد را از راه‌های غیرعادی مانند پوست سر دفع کند، در نتیجه فرد دچار شوره سر می‌شود. مصرف خاکشیر عملکرد کبد را بهبود بخشیده و به درمان شوره سر کمک می‌کند. برای درمان شوره سر روزانه ۲ تا ۳ لیوان شربت خاکشیر بنوشید.
خواص خاکشیر در بارداری
برخی خواص خاکشیر در بارداری عبارتند از:
۱. درمان یبوست بارداری
از خواص خاکشیر در بارداری می‌توان به درمان یبوست اشاره کرد. زنان باردار بیشتر از افراد معمولی دچار کم آبی بدن می‌شوند و مشکلاتی، چون یبوست را تجربه می‌کنند، خاکشیر یک ملین طبیعی است و به درمان یبوست دوران بارداری کمک می‌کند. با این وجود قبل از مصرف خاکشیر در دوران بارداری با پزشک مشورت کنید.
۲. کمک به زایمان طبیعی
مصرف خاکشیر در اواخر دوران بارداری به باز شدن دهانه رحم کمک می‌کند و فرآیند زایمان طبیعی را آسان می‌کند.
خواص خاکشیر ناشتا
مصرف خاکشیر هر روز صبح به صورت ناشتا به کاهش یا افزایش وزن کمک کند. برای این منظور خاکشیر را باید به روش‌های زیر استفاده کرد.
۱. درمان لاغری و افزایش وزن
اگر به دنبال روشی موثر برای افزایش وزن هستید، هر روز صبح ناشتا یک لیوان شربت خاکشیر و شیر بنوشید. این شربت باعث تقویت معده شده و اشتها را افزایش می‌دهد، در نتیجه به درمان لاغری کمک کرده و مصرف آن به تدریج باعث افزایش وزن می‌شود. برای افزایش تاثیر گذاری این شربت بهتر است از شیر تازه و محلی استفاده کنید. البته برای اطمینان از سلامت و پاکیزه بودن شیر آن را از مکان‌های معتبر تهیه کنید.
۲. کمک به کاهش وزن
برای کاهش وزن هر روز صبح ناشتا یک قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آب ولرم حل کرده، آن را شیرین کنید و بنوشید. به میزان شکری که برای شیرین کردن این شربت استفاده می‌کنید، توجه داشته باشید. شکر کالری بالایی دارد و زیاده روی در مصرف آن بدون شک باعث اضافه وزن خواهد شد.
خواص مصرف خاکشیر در تابستان
۱. رفع تشنگی
یکی از شناخته شده‌ترین خواص خاکشیر تامین آب مورد نیاز بدن و رفع تشنگی است. زمانیکه خاکشیر می‌خورید، این دانه‌ها در دستگاه گوارش تا چند برابر ظرفیت‌شان آب جذب می‌کنند و به تدریج این آب را به بدن تحویل می‌دهند. شربت خاکشیر آب مورد نیاز بدن را برای مدت طولانی تامین کرده و مانع کم آبی بدن در فصل تابستان می‌شود.
۲. درمان گرمازدگی
درمان گرمازدگی یکی از مهم‌ترین خواص خاکشیر است که آن را به یک نوشیدنی محبوب برای فصل تابستان تبدیل کرده است. مصرف خاکشیر دمای بدن را کاهش داده و نقش موثری در پیشگیری از گرمازدگی دارد.
روش شستن خاکشیر
دانه‌های خاکشیر دارای مقدار زیادی برگ و شن هستند، بنابراین قبل از مصرف خاکشیر را به خوبی بشویید. برای شستن خاکشیر مطابق زیر عمل کنید:
- ابتدا دانه‌های خاکشیر را داخل یک کاسه بزرگ ریخته و مقداری آب به آن اضافه کنید.
- بعد از اضافه کردن آب، خاکشیر را هم بزنید تا دانه‌های آن جدا شوند.
- کمی صبر کنید تا خاکشیر‌ها ته نشین شوند و برگ‌های داخل خاکشیر به سطح آب بیایند، سپس آب ظرف را به آرامی خالی کنید و مجددا آن را با آب پر کنید.
- این کار را تا زمانیکه آب روی سطح خاکشیر زلال شود، تکرار کنید.
- سپس به خاکشیر مقداری آب اضافه کرده و آن را هم بزنید تا کاملا با آب مخلوط شود.
- یک ظرف دیگر بردارید و خاکشیر‌ها را به آرامی داخل آن بریزید. با اینکار شن‌های خاکشیر در ته ظرف اول باقی می‌مانند. اینکار را تا زمانی که هیچ شنی کف ظرف باقی نماند، تکرار کنید.
نحوه مصرف خاکشیر
برای بهره مندی از فواید و خواص خاکشیر می‌توانید آن را به یکی از سه روش زیر مصرف کنید:
- خاک شیر خیس خورده در آب: بعد از شستن خاکشیر آن را به مدت چند ساعت در آب سرد بخیسانید، سپس آن را استفاده کنید.
- خاکشیر جوشانده شده: مقداری خاکشیر تمیز را در قوری ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه بجوشانید، کمی صبر کنید تا خنک شود، سپس آن را میل کنید.
- ضماد: ابتدا خاکشیر را به خوبی بشویید، سپس آن را کوبیده و با آن ضماد تهیه کنید، استفاده موضعی از این ضماد به درمان زخم، جراحات و ورم کمک می‌کند.
ترکیبات و ارزش غذایی خاکشیر
کالری خاکشیر صفر است. ارزش غذایی این گیاه دارویی را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.
| ارزش غذایی ۱۰۰ گرم خاکشیر | |
| پروتئین | ۲۷/۵ گرم |
| چربی | ۳۳ گرم |
| کربوهیدارت | ۰ گرم |
| فیبر | ۰ گرم |
خاکشیر علاوه بر پروتئین، چربی و ترکیبات نیترات دار، دارای ترکیبات زیر نیز است:
- گلوکز اینولات: این ماده از گروه قند‌ها به شمار می‌آید و وجود آن در مواد غذایی طعم تند و تیزی ایجاد می‌کند.
- اسید‌های چرب: خاکشیر دارای اسید‌های چرب پالمتیک (نوعی اسید چرب اشباع شده)، لینولنیک (جزو گروه اسید‌های چرب امگا ۳ و امگا- ۶)، لینولئیک (نوعی اسید چرب ضروری) و استئاریک (نوعی اسید چرب اشباع شده) است.
- موسیلاژ: این ماده در صورت تماس با آب ماده‌ای مانند ژلاتین ایجاد کرده و باعث حجیم شدن دانه‌های خاکشیر می‌شود. موسیلاژ دارای خاصیت ضدالتهابی، نرم کنندگی و چسبندگی است.
مضرات و موارد منع مصرف خاکشیر
مضرات خاکشیر و مواد منع مصرف آن عبارتند از:
- زیاده روی در مصرف خاکشیر در دوران شیردهی باعث دل درد و ایجاد نفخ در مادر و نوزاد می‌شود.
- استفاده طولانی مدت از خاکشیر احتمال ابتلا به مگاکولون را افزایش می‌دهد، مگاکولون دراثر منبسط شدن روده بزرگ به وجود می‌آید، بیمار مبتلا به این عارضه قادر به دفع مدفوع یا گاز از بدن نیست.
- زیاده روی در مصرف خاکشیر احتمال ایجاد ورم یا زخم معده را افزایش می‌دهد.
- زیاده روی در مصرف خاکشیر باعث اسهال می‌شود.
- اگر طبع سردی دارید و به بیماری‌هایی مانند روماتیسم یا آرتروز مبتلا هستید، مصرف خاکشیر را محدود کنید و آن ر ا همراه با عرق نعنا یا عسل میل کنید.
- مصرف خاکشیر برای کودکان زیر ۳ سال توصیه نمی‌شود.
به علاوه، خاکشیر یک ملین محسوب می‌شود و مصرف آن در دراز مدت باعث می‌شود که روده‌ها تنبل شده و بدون یک ماده ملین نتوانند عمل دفع را انجام دهند.
سخن آخر
برای حفظ خواص خاکشیر این دانه‌ها را در ظروف دربسته، دور از نور آفتاب و رطوبت نگهداری کنید. در صورتی که از خاکشیر برای تهیه شربت یا جوشانده استفاده می‌کنید، آن‌ها را قبل از استفاده کاملا بشویید. این دانه‌ها دارای مقدار زیادی شن هستند و درصورتی‌که به خوبی شسته نشوند، احتمال ایجاد سنگ کلیه را افزایش می‌دهند. برای اطلاع از چگونگی تهیه جوشانده خاکشیر توصیه می‌کنیم مطلب طرز تهیه و خواص جوشانده خاکشیر را مطالعه فرمایید.
منبع: