ویروس هاری / عامل بیماری هاری:
هاري يك بيماري عفوني حاد و كشنده ی ويروسي است که موجب التهاب مغزی حاد میشود.
ویروسی از خانواده رابدو ویریده این بیماری را ایجاد میکند. این ویروس در بسیاری از پستانداران از جمله انسان میتواند ایجاد بیماری کند. ویروس از بزاق حیوان مبتلا به هاری و محل گازگرفتگی وارد بدن شده، در ماهیچهها و تارهای ماهیچه ای از طریق آکتین و میوزین به سمت اعصاب مرکزی و محیطی انتهایی میرود و شروع به تکثیر مینماید.
مرگ در صورت ابتلاء به هاری تقریباً قطعی است و در طول تاریخ تنها ۳ انسان از هاری جان سالم به در بردهاند.
نجات یک دختر ۱۵ ساله از هاری در ویسکانسین، ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۰۴ اولین مورد گزارش شده از غلبه دستگاه ایمنی انسان بر این بیماری بدون استفاده از درمانهای خاص ضد هاری بود.
رئیس سازمان جهانی بهداشت حیوانات میگوید: «تا ۷۰ هزار کودک هستند که هر سال به طور دردناکی می میرند و رسانهها آن را پوشش نمی دهند اما وقتی بیماری مرس ۲۰۰ آدم پیر را میکشد به آن توجه میشود.»
اين بيماري مخصوص گوشتخواران اهلي و وحشي بوده، انسان و ساير حيوان هاي خونگرم پستانـدار، به طور تصادفي و اغلب ازطريق حيوان گزيدگي به آن مبتـلا مي شوند.
اهميت بيماري هاري به دلايل زير است:
1- ميـزان كشندگي بـالا(صـد در صـد)، بهطـوري كـه پس از ظهور عـلائم باليني چه در انسان و چه در حيـوان، قابل درمان نبوده و بيمار محكوم به مرگ خواهد بود .
2- افزايش روند موارد حيوان گزيدگي در انسان، به طوري كه به ناچار سالانه مبالغ زيادي صرف خريد سرم و واكسن ضد هاري جهت درمان پيشگيري آسيب ديدگان مي شود.
3- تلفات دام و خسارتهـاي اقتصادي نـاشي از اين بيمـاري كـه در دامهـا ايجاد مي شود.
در ایران بيش از 85% از مـوارد حيـوان گزيدگي تـوسط سگ اتفاق ميافتد كه بيشتر اين موارد به سگهاي خانگي و سگ گله اختصاص دارد و متأسفانه علت اصلي آن، عدم قلاده گذاري است.
عامـل بيماري
عامل هاري، ويروس هاری است.
راههاي سرايت بيماري ویروس هاری به حيوان و انسان
1. گازگرفتن
اصلي ترين راه سـرايت بيماري، گازگـرفتن به وسيله حيـوان هار است. البته ازطريق كشيدهشدن پنجه آغشته به بزاق حـاوي ويروس هـاري به ويژه در گربه و گربه سانان نيز بيماري منتقل ميشود.
2. پوست
ازطريق پوست سـالم، هـاري سرايت پذير نيست؛ ولي از راه كوچك ترين خراش يا زخم در پوست، اين بيماري منتقل ميشود.
3. ويـروس هـاري ازطريق مخاط آلـوده نيـز بـه انسان و حيـوانهـاي ديگر منتقل ميشود. بنابراين، سگها و گربههاي به ظاهر سالم كه در اواخر دوره نهفتگي بيماري هاري هستند و هنوز علائم هـاري در آنهـا ظاهر نشدهاست، ازطـريق ليسيـدن لب، چشم و بيني كـودكاني كه با آنها بازي ميكنند بيماري هـاري را انتقال مي دهند.
تمـام پستانداران خـونگرم اهلي و وحشي به بيمـاري هـاري حساس هستند و ميزبانهـاي مختلفي مـوجب گستـرش وسيع هـاري مي گـردنـد.
درخصوص بروز علائم هاري در حيوان بايد به اين نكتة مهم توجه داشت كه در برخي موارد، 3 تا10 روز قبل از بروز علائم در سگ و گربه، ويروس موجود در بزاق حيوان ميتـواند بيماري را منتقل كنـد. به عبارت ديگر اگر بزاق سگ و گربـه در زمان گاز گرفتن به ويـروس هاري آلوده باشـد، علائم حداكثر تا 10 روز بعد در حيـوان ظاهرشـده و سپس حیوان خواهد مرد.
پس از طي دوره ی نهفتگي، اولين علامت بيماري، تغيير در رفتار و عادتهاي حيوان است بهنحوي كه يا بيش از اندازه به صاحب خـود انس و الفت پيدا مي كند و مثل اينكه از او كمك مي طلبد يا عصباني و بدخو شـده، غذاي خـود را به دليـل اختلال در بلع بهخوبي نمي خورد.
پيشرفت بيماري در برخي موارد به صورت فلجي (هاري ساكت) بوده، حيوان بهگوشهاي پناه ميبرد و ابتدا دستهـا، سپس پاهـا و بعد سـاير انـدامهـا فلجشـده و درنهايت بـهعلت فلج دستگاه تنفسي ميميرد؛ ولي در بيشتر مـوارد، پس از دورة تغيير رفتـار، حيـوان پريشان و مـضطرب و كمكم وحشي و درنـده (هـاري خشمگين) مي شـود و بـه هـركس و هـر حيوان سر راه خود حملهميبـرد. درنهايت، پس از مدتي بهعلت عدم قـدرت بلع، كف از دهـانش سرازيرشـده، صداي پـارس حيـوان خشن، نـاموزون و بريـده بـوده و درندگي در چهرهاش هويدا است. در اغلب موارد، مردم سگها را مي كشند و اگر فراركنند، به زودي در اثر فلج دستگاه تنفسي خـواهند مرد. اگر هاری در گربه اتفاق بیفتد پس از طي دورة نهفتگي به محل تاريكي ميرود و ازطريق پنجه كشيدن، مشابه گازگرفتن سگ يـا گـرگ، هـاري را انتقال مي دهـد.
درمـان ویروس هاری
درصـورت شـروع علائم هـاري، بيماري درمـانپذيـر نيست و بـا وجـود مراقبتهاي كـامل، بيماران در طي يك تـا دو هفته پس از شـروع علائم ميميرند.
برای کنترل بیماری هاری هر فردی باید در این زمینه احساس مسئولیت نماید انجام اقدامات زیر می تواند در کنترل بیماری هاری موثر باشد.
1. خـودداري از نگهداري سگ و گـربـه در منزل، مگر در مـوارد استثنايي و درصـورت نگهداري، قلاده زدن و واكسيناسيون آنها عليه هـاري
2. خودداري از تردد سگهاي خانگي و صاحبدار در معابر عمومي و پاركهـا
3. جلوگيري از نزديكشدن كودكان به سگهاي ولگرد
4. توجه خاص به گازگرفتگي حيوانها هر چند جزئي و به صـورت خراش باشد، و مراجعة فوري فرد مجروح به مركز بهداشت
5. خودداري از ريختن زباله و پسماندههاي غذايي در اطراف منازل و گذرگاهها و معابر عمومي و استفاده از كيسههاي مخصوص حمل زباله و همكاري با مأموران شهرداري در هنگام جمعآوري زباله
6. همكاري با مأموران شهرداري و ادارة حفاظت محيطزيست در نابودي سگهـاي ولگرد
7. جلوگيري از تماس سگهاي خانگي با سگهاي ولگرد
8. درصـورت بـروز هـرگونـه تغيير رفتار در حيوانات، بـايـد فـوري به دامپزشكي اطلاع داده شـود.
ویروس هاری
در کشور ما برای کسانی که بوسیله حیوان مشکوک به هاری گاز گرفته شده باشند واکسیناسیون ضد هاری برا ی پیشگیری از بیماری انجام می شود که برنامه آن به شرح زیر است:
الف ـ پس از مواجهه: جهت افرادي است كه به هر نحو مورد گزش حيوانات قرار مي گيرند و توسط آنها مجروح مي شوند كه خود به دو شكل كامل و ناقص انجام مي شود.
واكسيناسيون كامل 5 نوبتي: جهت افرادي كه حيوان مهاجم از نظر هاري مثبت بوده يا متواري شده باشد و يا در صورتي كه حيوان مهاجم سگ يا گربه است حداكثر تا 10 روز پس از گاز گرفتن حيوان مزبور از بين برود و يا علائم هاري را نشان دهد كه پنج نوبت واكسن در روزهاي صفر (روز مراجعه )- روز سوم ، هفتم ،چهاردهم و سی ام تزريق مي شود .
واكسيناسيون ناقص: جهت افرادي كه حيوان مهاجم از نظر هاري منفي بوده و يا در صورتي كه سگ يا گربه است تا 10 روز پس از گازگرفتن سالــم بماند كه 3 نوبت در روزهاي صفر (روز مراجعه ) – روز سوم و هفتم تزريق مي گردد.
ب – قبل از مواجهه: كه به منظور ايمن سازي افرادي كه بيشتر در معرض خطر ابتلاء به هاري قرار دارند انجام مي شود. اين افراد عبارتند از: دامپزشكان، تكنسين ها و كاردانهاي دامپزشكي، كاركنان و بازرسان گوشت در كشتارگاهها، شكارچيان، شكاربانان حفاظت محيط زيست و پرسنل مسئول هاري در مراكز بهداشت و كاركنان آزمايشگاه هايي كه با ويروس هاري سر و كار دارند و دانشجويان رده هاي مختلف دامپزشكي و … كه به دو صورت در روزهاي صفر(روز مراجعه )، روز هفتم و روز بیست و یکم و يا صفر(روز مراجعه ) ـ روز بیست وهشتم و روز پنجاه و ششم تزريق مي گردد.
كمك هاي اوليه درگاز گرفتگی توسط سگ و گربه
دهان حیوانات حاوی میکروبهایی است در موارد گاز گرفتگی توسط حیوانات به نکات زیر توجه کنید:
1- سریعا ناحیه گاز گرفته شده را با آب و صابون تمیز کنید.
2- جلوی خونریزی را نگیرید بلکه اجازه دهید که خون جاری شود و میکروبها را بیرون بریزد.
3- مصدوم را به پزشک برسانید تا واکسن کزاز و آنتی بیوتیک تجویز کند.
طبق گزارش «اتحاد جهانی علیه هاری» کشور ایران بر اثر هاری سالی ۲۰ الی ۹۰ نفر کشته میدهد اما آمار و ارقام ارائهشده از سوی مقامهای بهداشتی ایران می گوید که تعداد ابتلا و مرگ و میر ناشی از هاری انگشت شمار است و به گفته آنها این بیماری در ایران تقریباً ریشه کن شدهاست.
به گفته رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت، سالانه میلیاردها ریال صرف پیشگیری از بیماری هاری در ایران میشود و «کمتر بیماری واگیر در کشور وجود دارد که به اندازه این بیماری برای آن هزینه شود» اما با توجه به اینکه بیمار مبتلا به هاری (که مرگش حتمی است) هزینههای بسیار گزاف تری دارد، واکسیناسیون و سایر امور پیشگیری از هاری رایگان انجام می شود.
منبع
ویروس هاری