رباطها گروهی از بافتهای همبند هستند که مانند طناب یا تسمه دور یک مفصل قرار دارند و حرکت مفصل را محدود کرده و از آن محافظت میکنند. رباطها در برابر کشش مقاوم هستند. وقتی رباطها دچار آسیب دیدگی شوند، مفصل زانو ممکن است بی ثبات شود. پارگی رباط صلیبی زانو و طرفی زانو دامنه حرکتی مفصل را شدیداً مختل میکند که منجر به ناتوانی فرد در چرخاندن پا و پارگی مینیسک میشود.
اغلب افرادی که دچار آسیب دیدگی رباط زانو میشوند، با درمان پارگی رباط صلیبی محافظه کارانه (درمان بدون جراحی رباط صلیبی) و برنامه توانبخشی مناسب به بهبودی دست پیدا میکنند.
در زانو چهار رباط اصلی قرار دارد. رباطهای زانو استخوان ران را به استخوان ساق پا وصل میکنند، این رباط ها عبارتند از:
رباط صلیبی قدامی (ACL): رباط صلیبی قدامی در مرکز زانو واقع شده است و چرخش و حرکت به جلو استخوان ساق پا را کنترل میکند.
رباط صلیبی خلفی (PCL): این رباط که در مرکز زانو واقع شده است و حرکت به عقب استخوان ساق پا را کنترل میکند.
رباط طرفی داخلی (MCL): این رباط باعث ثبات قسمت داخلی زانو میشود.
رباط طرفی جانبی (LCL): این رباط باعث ثبات قسمت خارجی زانو میشود.
علت کشیدگی و پارگی رباط صلیبی زانو یکی از موارد زیر می تواند باشد:
پیچ خوردگی زانو در حین قرار داشتن پا روی زمین
وارد شدن صدمه یا ضربه به زانو
کشیدگی بیش از حد زانو
پرش و فرود آمدن با زانوی خمیده
توقف ناگهانی در حین دویدن
تغییر ناگهانی وزن از یک پا بر روی پای دیگر
شدت و علائم پارگی رباط صلیبی پا به میزان کشیدگی یا پارگی رباط صلیبی زانو بستگی دارد.
آسیب دیدگی خفیف (درجه ۱): در این نوع آسیب دیدگی رباطهای زانو کشیده می شوند اما پاره نمیشوند. اگرچه مفصل درد و ورم شدید ندارد، رگ به رگ شدگی خفیف باعث افزایش خطر آسیب دیدگی مجدد میشود.
آسیب دیدگی متوسط (درجه ۲): پارگی رباط زانو به میزان جزئی می باشد. ورم و کبودی شایع است و استفاده از مفاصل، دشوار و همراه با درد است.
آسیب دیدگی شدید (درجه ۳): پارگی رباط زانو بطور کامل می باشد و باعث ورم و گاهی خونریزی زیر پوستی میشود. در نتیجه، مفصل بی ثبات است و نمیتوان وزن را تحمل کند. اغلب در زمان پارگی درجه سه فرد هیچ دردی را احساس نمیکند، زیرا تمامی فیبرهای درد در زمان آسیب دیدگی پاره میشوند.
پزشک برای تشخیص و درمان کشیدگی رباط صلیبی زانو ابتدا در مورد آسیب دیدگی، نوع حادثه ای که اتفاق افتاده و ناحیه دردناک زانو، سوالاتی میپرسد. سپس زانوی شما را معاینه فیزیکی می کند، تا زانو را از لحاظ تورم، کبودی و دامنه حرکتی آن بررسی نماید.
در صورتی که پزشک تشخیص دهد که رباط صلیبی پای شما ممکن است وخیم باشد، آزمایشات دیگری مثل ام آر ای برای شما تجویز میکند. این آزمایشات هر گونه پارگی و کشیدگی رباط صلیبی را نشان میدهند. گاهی اوقات، تصویربرداری از زانو با اشعه ایکس نیز توصیه میشود.
اقدامات اولیه در کشیدگی رباط صلیبی و آسیب به رباطهای زانو تا زمان مراجعه به پزشک، شامل موارد زیر می شود:
پس از آسیب دیدگی بین ۴۸ تا۷۲ ساعت به پای خود استراحت دهید
یخ باید به محض آسیب دیدگی زانو روی زانو قرار داده شود و پس از مرتبه اول،هر دو ساعت یکبار، یخ باید به مدت ۱۵ دقیقه روی زانو قرار داده شود.
فشار (البته نه فشار خیلی زیاد که باعث آسیب شود) با استفاده از بانداژ فشاری باعث کاهش ورم و کمک به استراحت مفصل زانو میشود
بالا بردن پا به منظور کاهش ورم موثر می باشد. هدف این است که زانوی آسیب دیده شما بالاتر از سطح قلب قرار گیرد.
اجتناب از گرم کردن زانو برای مثال، حمام آب گرم، بالشتکهای گرمایی به مدت ۷۲ساعت
اجتناب از دویدن یا هر نوع ورزش دیگر که باعث آسیب دیدگی بیشتر میشود
اجتناب از ماساژ به مدت ۷۲ ساعت که باعث افزایش خونریزی و ورم میشود
برای درمان پارگی رباط زانو به ندرت به جراحی نیاز است. برخی از روشهای درمانی ساده در کنار توانبخشی، به بیمار این امکان را میدهد تا بتواند به سطح فعالیت قبلی خود برسد. اهداف اصلی درمان پارگی رباط صلیبی زانو به شرح زیر می باشد:
کاهش درد و ورم
بازیابی دامنه حرکتی به طور کامل
بهبود استقامت و ثبات مفصل
بازگشت به سطح فعالیت کامل
بیمارانی که روشهای درمان غیر از عمل رباط صلیبی برای آنها توصیه میشود میتوانند از دارو درمانی، فیزیوتراپی، زانوبندهای مخصوص و تزریق ازون و پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) به مفصل زانو استفاده کنند که فرآیند بهبودی را سرعت میبخشند. بیماران پس از اتمام دوره درمانی، میتوانند دامنه حرکتی و فعالیتهای روزمره خود را از سر بگیرند. این روشهای درمانی در ادامه توضیح داده میشود.
فیزیوتراپ برای درمان پارگی رباط زانو، برنامه ای مخصوص را برای شما طراحی میکند که سرعت بهبودی را تسریع میکند و به شما کمک میکند تا فعالیتهای روزمره خود را از سر بگیرید. زمان بهبودی متغیر است، اما عموماً بین ۲ تا ۱۲ هفته طول میکشد. اهداف فیزیوتراپیست برای درمان پارگی رباط پا از قرار زیر است:
کاهش درد و ورم: فیزیوتراپ ها از روشها و فن آوری های متعددی برای کنترل و کاهش درد و ورم استفاده میکند که شامل یخ درمانی، گرما درمانی، اولتراسوند، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست، بستن نوار، حرکات ورزشی و روشهای درمان با دست مثل ماساژ میشود.
بهبود دامنه حرکتی، انعطاف پذیری، استحکام و تعادل: فیزیوتراپ ورزش های درمانی پارگی رباط صلیبی زانو را با حرکات پسیو شروع میکند تا به آرامی پا و مفصل زانوی شما را حرکت دهند و به مرور این تمرین ها به حرکات ورزشی و کششی فعالی که خود شما آنها را انجام میدهید پیشرفت میکند. فیزیوتراپ نحوه کشش عضلات با حرکات ورزشی سبک را آموزش میدهد. او حرکات ورزشی و تجهیزات ورزشی مناسب برای بازیابی استحکام، شتاب و بهبود تعادل شما را انتخاب کرده و شیوه انجام آنها را آموزش میدهد.
روش ازن درمانی برای انواع مختلفی ازدردهای ماهیچه ای و مفصلی در زانو مفید است. در موارد پارگی رباط صلیبی زانو، تزریق ازون باعث بهبود گردش خون به بافتها میشود وبا مهیا کردن مواد لازم برای بافتهای آسیب دیده باعث بهبودی این بافتها میشود.
در این روش درمانی ترکیبی از ازون، پروکائین، ویتامین بی ۱۲ و مواد دیگر در بافت های نرم، لیگامان ها یا تاندونهایی که به استخوان متصل شده است تزریق میشود. این تزریق در مفصل زانوی آسیب دیده انجام میشود و باعث درمان تورم و افزایش جریان خون میشود، در نتیجه رسوبات فیبری را تحریک میکند تا باعث شود سلولها با کمک این رسوبات بافتهای رباط آسیب دیده را ترمیم کنند. این تزریق باید هر۲-۱ هفته یکبار تکرار شود، بعد از ۱ الی ۳ جلسه ازن درمانی بیماران به نتیجه دلخواه دست خواهند یافت.
پلاسمای غنی از پلاکت که از پلاکتهای غلیظ شده خود بیمار گرفته میشود، یک روش درمانی موثر در پارگی رباط زانو می باشد. پلاسمای غنی از پلاکت حاوی فاکتورهای رشد زیادی است، این فاکتورهای رشد بهبودی را تسریع می کنند.
تزریق PRP باعث کمک به درمان طبیعی آسیب دیدگیها توسط بدن میشود. هدف از تزریق PRP تنها برطرف کردن علائم نمی باشد، بلکه این روش بهبودی بیمار را نیز در بر میگیرد. در بعضی از موارد، تزریق PRP باعث میشود که بیمار دیگر نیازی به دارو و جراحی نداشته باشد. تزریق PRP برای درمان آسیب دیدگیهای تاندون، رباط، غضروف و استخوانهای زانو و همچنین آرتریت مورد استفاده قرار میگیرد.
در طول این روش، میزان کمی از خون بیمار گرفته میشود و سپس در سرعت بالا چرخانده میشود (با استفاده از سانتریفیوژ) تا پلاکتها غلیظ شوند، سپس پلاکت ها دور یا نزدیک ناحیه آسیب دیده زانو تزریق میشوند. غلظت فاکتورهای رشد پلاسمای غنی از پلاکت در این سطح سه تا پنج برابر بیشتر از خون نرمال انسان می باشد.
پزشک بسته به شدت پارگی رباط زانو و واکنش اولیه بیمار نسبت به درمان، یک یا چند تزریق را توصیه میکند. با توجه به اینکه پلاسمای غنی از پلاکت از خون خود فرد گرفته میشود، یک روش بسیار ایمن است و خطر واکنش نشان دادن به آن صفر است.
در صورتی که در اثر پارگی رباط زانو، زانو بی ثبات به نظر برسد، بستن زانو بند طبی بسیار موثر می باشد. افراد عموما بستن زانو بند را مؤثر میبینند، زیرا مانع از حرکات جانبی زانو میشود. پزشک با توجه به شدت آسیب دیدگی، زانوبندی را برای شما تجویز میکند که مانع از خم شدن یا صاف شدن زانو میشود. زانوبندها روش بسیار خوبی برای کاهش درد و بی ثباتی، بهبود عملکرد و جلوگیری از آسیب دیدگی بیشتر رباط تا زمان بهبودی هستند.
برای درمان کشیدگی و پارگی رباط صلیبی روش های دیگری همچون شاک ویو تراپی، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست و … نیز وجود دارد.
طول دوره بهبودی به شدت آسیب دیدگی و میزان پیروی از برنامه درمانی بستگی دارد. افرادی که به خوبی از برنامه درمان آسیب های ورزشی زانو تبعیت میکنند نسبت به افرادی که برنامه درمانی خود را کامل نمیکنند سریع تر بهبودی پیدا میکنند و در آینده کمتر به مشکلات زانو مبتلا میشوند.
پارگی رباط زانو میتواند از درجه خفیف تا پارگی کامل را شامل شود. درمان این آسیبدیدگی (بجزء پارگی کامل رباط) در ابتدا با روشهای بدون جراحی مانند ورزش، فیزیوتراپی، تزریق PRP، ازن تراپی و… می باشد، پزشک با تشخیص درجه آسیبدیدگی درمان مناسب را پیشنهاد میکند. در اکثر موارد درمان پارگی رباط زانو با روشهای ذکرشده امکانپذیر بوده و درمان جراحی تنها در موارد اندکی تجویز میشود.
منبع: