اثر هنر خوشنویسی بر جامعه
به بیان قرآن زبان و خط ودایعیاند الهی در انسان که آدمی با آن از اسماء الله حکایتمیکند و به معرفت الله نائل میگردد آیات متعددی در قرآن ناظر بر مراتب فوق است:
الرحمن علم القرآن خلق الانسان علمه البیان
اقرء و ربک الاکرم الذی علم بالقلم،علم الانسان ما لم یعلم
ن و القلم و ما یسطرون
قاضی احمد قمی در گلستان هنر در باب قلم پس از ذکر حدیث«اول خلق الله القلم»ابیاتی چنین میآورد:
هستی ز قلم رقم پذیرست
زو شمع قلم فروغ گیرست
سروی است قلم به باغ ادراک
سایه ز رقم فکنده بر خاک
حضرت علي فرمود : نیکویی خط ، زباندست است و روشنی درون(حسن الخط لسان الید و بهجة الضمیر)
از نظر خطاطان اسلامی نخستین خط کامل از آن حضرت علی(ع)است بعد از علی،ائمه اطهار یکی پس از دیگری در خوشنویسی به کمال بودهاند.
فواید خوشنویسی
فایده اول خوشنویسی:
که روحی و درونی است ،رویت خط زیبا موجب بهجت روحی و حظ معنوی می شود و البته بهره معنوی خوشنویس مضاعف و مبتدا است و آثار و برکاتی بر این ابتهاج مترتب است که سرآمد آنها معرفت به ساحت حضرت باری است که او پدید آورنده اصل و نهایت زیبایی است.
فایده دوم خط زیبا:
در تاثیر گذاری بر مخاطب است بخصوص در نامه نگاریها و ومکاتبات با اولیاء امور و بزرگان قوم که قطعا نامه های خوش خط و زیبا مقبولتر و موثر تر است و مقصود را روشن می کند و در اجابت درخواست ها موثرتر خواهد بود.
شاید این کلمه پیامبر (ص) اشاره به همین موضوع داشته باشد که (خط زیبا به روشن شدن حق می افزاید).
فایده سوم خوش خطی:
اقتصادی است زیرا خط خوش باب رزق است برای طالبان کسب و معیشت که در فرصتهای پیش آمده و موقعیت های مرتبط شغلی میتواند یکی از کلیدهای فتح و گشایش در این باب باشد.
حضرت علی (ع) در این باره خوش خطی و خط زیبا را از کلیدهای روزی معرفی می کند.
فایده چهارم:
در حیطه علم و فرهنگ و شریعت است با این بیان که خط خوش همچون نگهبانی امین بر نوشته ها و مکتوبات است و این هنر خوشنویسی است که کلام آسمانی و علوم بشری را صیانت کرده است و میراث گرانبهای دین و فرهنگ و علم را ماندگار و جاوید نموده است.
پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: هرکس بسم الله الرحمن الرحیم را با خط خوش و نیکو وزیبا بنویسد بهشت بر او واجب میشود. و از این دست توصیه هایی که بزرگان دین ما برای خط و خوشنویسی و زیبا نوشتن حروف کرده اند زیاد است.
فایده پنجم خط زیبا:
در منزلت و کمال انسانی است ، زیرا خط خوش بر منزلت و کرامت خوشنویس و جایگاه و منزلت او در اجتماع می افزاید و مقام او راارتقاء داده و موجب عظمت و بزرگی او می شود.
خوشنویسی یعنی این که زیبا نوشتن و خلق کردن زیبایی است و با طراحی حروف و نگارش ساده متفاوت است خوشنویسی در تمام فرهنگ ها به چشم می خورد اما در سرزمین های اسلامی واقع است خوشنویسی در چین از کیفت انتزاعی و تصویر خاصی بر خور دار است این خط برای مسلمانان اهمیت خاصی داشته و آن را هنر تجسم کلام وحی می دانستند و به عنوان والاترین هنر مورد توجه است قدیمی ترین نسخه قران به خط کوفی است و بعد ها هنرمندی به نام شیرازی خطوطی را نظیر محقق.ریحان. ثلث.نسخ. رقاع.و توقیع را به وجود آورد خلاصه خط در همه کشورها در همه دوره ها مورد استفاده بوده و البته خوشنویسی ابزارهای مختلفی از جمله قلم نی و کاغذ مخصوص به خود دارد.
تأثیر روحی و روانی بر خود شخص
تاثیر گذاری بر مخاطب . بخصوص در نامه نگاری ها ( یادم هست روزی که در دانشگاه به جهت حل یک مشکل از طریق نامه نگاری با رئیس دانشگاه و مشاهده خط نوشته شده چقدر به راحتی موضوع حل شد. می توان موضوع اقتصادی هم از فایده های خوش خطی دانست .
بالا بردن جایگاه اجتماعی و شخصیتی یه فرد خوش خط در همه مراحل زندگی
هدف یک هنرمند این است که خوشنویسی را کشف و درک میکند و آن را برای کارهای خود هنرهای خود به کار ببرد خوشنویسی در کارخیلی تاثیر زیادی دارد و در هنرهای اسلامی به کار میرود و هدف از خوشنویسی زیبایی یک کارهنرمند است که به کار نیرو و قوه میدهد تا کار زیبا جلوه شود.
خوش نویسی در کلام بزرگان
خط و خوش نویسی در اسلام از هنرهای توصیه شده می باشد که ائمه اطهار و بزرگان دین اسلام در روایات و احادیث فراوانی به اهمیت خط خوی و فواید خوش خطی تاکید کرده اند.
خوش نویسی از نگاه بزرگان
پیامبر اسلام (ص):
خط زیبا و نیکو به روشن شدن حقیقت می افزاید.
دوات را لیقه بگذار و قلم را محرف و کج برش بزن و حرف “با” را در بسم الله الرحمن الرحیم مد بده (کشیده بنویس) و سین را باز بنویس و میم را شکم نده و الله را زیبا بنویس و الرحمن را کشیده و الرحیم را نیکو بنویس .
کسی که بسم الله را نیکو بنویسد به بهشت درآید و پاداش نیکو بگیرد.
مقصود از آیه شریفه “او اثاره من علم ” یا نشانه ای از علم ، خط است .
امام علی (ع) خطاب به کاتب خود عبید الله بن ابی رافع فرمودند: در دوات خود لیقه بنداز و نوک قلمت را بلند بگیر و میان سطرها را فاصله یگذار و حرف ها را نزدیک هم بنویس که این شیوه برای زیبایی خط بهتر است.
سر قلمت را بشکاف و پره آنرا ستبر گردان و از سمت راست برش بزن تا خط تو خوش شود.
بدان که حسن خط و زیبایی آن در تعلیم خط استاد است و استواری و قوامش در گرو مشق بسیار و ترکیب مرکبات است و بقای آن برای مسلمان در ترک منهیات و مواظبت بر نماز است و اصل خوشنویسی شناخت مفردات و مرکبات و ترکیب حروف است.
روانشناسی خط
کسانى که خطى نامرتب دارند: احتمالاً در زندگى بسیار فعال هستندو به همین دلیل برایشان مشکل است که بتوانند ثابت و بى تحرک بمانند و برخى از کارهایشان حساب شده و سنجیده نیست. به همین دلیل گاهى اوقات براى دوستان و افراد خانواده غیرقابل پیش بینى هستند. آزادى شخصیتى براى آن ها خیلى مهم است و اهمیت زیادى به استقلال خود مى دهند و ممکن است گاهى خیلى احساساتى رفتار کنند.
کسانى دست خط مرتب و خوانایى داشته باشند: مى توان این طور برداشت کرد که آن ها خودشان را بسیار کنترل مى کنند و دوست ندارند به راحتى شخصیت خود را لو بدهند. حتى گاهى اوقات برایشان مشکل است که احساساتشان را بروز دهند و آن را سرکوب مى کنند.
کسى که خیلى پررنگ مى نویسد و قلم را زیاد فشار مى دهد: احتمالاً علاقه زیادى به مخالفت کردن با دیگران دارد؛ چرا که احساس قدرت واعتماد به نفس زیادى مى کند و دوست دارد روى دیگران اعمال نفوذ کند و به همین خاطر شخصیت افراد را درست درک نمى کند.
کسانى که خیلى کمرنگ مى نویسند:
احتمال این که فردى حساس و دلسوز باشند بسیار زیاداست و موقعیت دیگران را حتى بیشتر از خودشان درک مى کنند و این امکان نیز وجود دارد که قادر به اثبات حرف خودشان نباشند و خیلى راحت ضربه مى خورند و وقتى دیگران از آن ها انتقاد مى کنند خیلى سریع از موضع خودشان عقب نشینى مى کنند.
کسانی که خیلى کند و آهسته مى نویسند: به سرعت قادر به نشان دادن عکس العمل نیست؛ این افراد احتمالاً به زمان بیشترى براى ابراز عقیده خود نیاز دارند. افرادى که آهسته مى نویسند از نظر خلق و خو اغلب اشخاصى ملاحظه کار و محتاط هستند و در نتیجه به زمان بیشترى براى فکر کردن و فهیدن نیاز دارند و در ابراز احساساتشان هم کند هستند و اغلب دوست دارند هیچ تصمیمى نگیرند تا این که یک تصمیم غلط بگیرند.
کسانی که دست خط تند و شتابزده اى دارند:
احتمالاً افرادى کم حوصله هستند و از اتلاف وقت خسته مى شوند و از نظر خلق و خو بسیار لحظه اى هستند. سریع درک مى کنند و در نشان دادن رفتار و احساساتشان چندان پایدار نیستند و اغلب به دلیل شتابزدگى در تصمیم گیرى دچار لغزش و خطا شده و از این که در آرامش به حرف هاى دوستانشان گوش کنند خسته مى شوند.
کسانی که دست خط ساده اى دارند و خیلى ابتدایى مى نویسند: در روابط با دیگران ترجیحاً واقع گرا و با تدبیر هستید و نمى توانید قبول کنید که گاهى باید با دیگران کنار بیایید و به آن ها توجه کنید و همچنین اطرافیان به ندرت از آن چه درون شما مى گذرد آگاهى پیدا مى کنند.
کسانی که دست خطى زیبا و پررنگ و لعابى دارند: این امکان وجود دارد که گاهى به شدت رسمى برخورد کرده و خیلى مفصل و با علاقه درباره مسایل دلخواهتان حرف بزنند و این احتمال نیز وجود دارد که درخواسته ها و تمایلاتتان پرتوقع و رویایى باشند.
اگر شما خود را داراى دست خط ریزى مى بینید و بسیار کوچک مى نویسید: احتمالاً شما توانایى هاى خود را دست کم مى گیرید و خودتان را از آن چه واقعاً هستید کمتر ارزیابى مى کنید و ممکن است گاهى تنگ نظر و خرده گیر باشید.
اما اگر درشت مى نویسید:
این احتمال وجود دارد که خودتان را زیادى بزرگ و مهم جلوه داده و گاهى بسیار با اعتماد به نفس و از موضع قدرت رفتار مى کنید.
اگر کلمات را در هم و فشرده مى نویسید: احتمالاً شما فرد راحتى نیستید و در جمع خودتان را کنارى مى کشید و مى خواهید کنترل خود را از دست ندهید. از برقرارى رابطه با دیگران خوشتان نمى آید و گاهى دوست ندارید خود را فردى خوش فکر نشان بدهید. اغلب بعد از دیگران ابراز عقیده مى کنید و عقیده خود را مى گویید واین به این علت است که قدرى محتاط هستید.
کسى که کلمات را با فاصله و باز باز مى نویسد: خیلى راحت با دیگران رابطه برقرار کرده و خیلى ساده و بى تکلف و مستقیماً به دیگران نزدیک مى شود. گاهى به راحتى از کوره درمى رود و با این کار ممکن است به حریم شخصى دیگران تجاوز کند و این به این علت است که او ارزشى به خوددارى کردن و کنترل خود نمى دهد، اما انسانى کوشا و باطراوت است که سریع تصمیم گرفته و با کارهاى خود به دیگران خدمت مى کند .
برای بدخطی دانش آموزان علت های گوناگونی بیان شده است؛ از جمله: نقش معلم و خانواده، میزان تکلیف شب، تند نویسی، خط کتاب های درسی، آشنا نبودن دانش آموزان با اصول خوشنویسی، بی حوصلگی، شیوه غلط به دست گرفتن قلم و استفاده از خودکار
تأثیر متقابل مدرنیسم و خوشنویسی بر یکدیگر
وقتي رايانه‌ها خوش خط شدند
جام جم آنلاين: خوشنویسی در ایام گذشته و دنیای سنتی، پیوسته با نوعی تحول آرام و نوآوری در غالب رعایت قواعد همراه بوده است اما در جهان مدرن به دلیل نیاز نداشتن عامه مردم به طور مستمر و روزمره به خط و فقدان نیازهای تجاری و انتشاراتی و تبلیغاتی، اهداف خوشنویسی ترکیبی بوده است.
خوشنویسی با وجود رایانه‌ها هم راه خود را میرود.
خط زیبا عمق دارد.
دلایل بدخطی دانش آموزان و راهکارهای موثر بر خوش خطی آنان:
مهاتما گاندی در بازدید از افریقای جنوبی متوجه می شود که مردم آن سرزمین با وجود محرومیت زیاد و زندگی در فقر دارای اعتماد به نفس بالایی هستند. برای یافتن دلیل آن درهمان تحقیقات اولیه متوجه می شود که آن ها دارای خط نیکو و زیبائی هستند و می گوید: “بدون شک ارتباط مستقیمی بین خوش خطی و اعتماد به نفس افراد وجود دارد.” خوش خطی و خط زیبا هنری است که عده ای آن را ارثی می دانند و به مواردی هم از قبیل خط زیبای خانوادگی و فامیلی و …. استدلال دارند. این در حالی است که تلاش و تمرین و دقت و همچنین آگاهی از فنون و روش های زیبانویسی تاثیر زیادی در این امر دارد و زمانی منجر به موفقیت می شود که استعداد ذاتی افراد با فراگیری فنون خط و کسب دانش آن ادغام گردد.
متخصصان راهنمایی و رانندگی نیز بر این باورند که خستگی و خواب آلودگی در جاده های پرپیچ و خم و منحنی به مراتب کمتر از جاده های مستقیم است. بنابراین خطوط منحنی و قوس دار همانند خط نستعلیق بیشتر با روح و روان و طبیعت درونی انسان سازگاری دارد. خط نستعلیق خط رسمی کشور ما و مناسب ترین نوع خوشنویسی برای خط فارسی است و درقانون اساسی ما بر ترویج و استفاده از آن تاکید شده است.
قبلا متون فارسی و آموزش در دوره ابتدایی خط شبه نسخ بود که خواندن و نوشتن آن در دوره ابتدایی باعث می گردید که بطور کلی افراد با خط نستعلیق ارتباط چندانی نداشته باشند.
خوشنويسي ايراني با از دست رفتن مصرف اصلي آن يعني کتابت و مواجهه با نيازهاي جامعه مدرن در قرن اخير روند تازه‌اي را دنبال کرد. تحولات فرهنگي – هنري و سياسي – اجتماعي و فناوري در ايران، در دوره‌هاي قاجار و پهلوي زمينه‌ساز نوآوري متفاوتي در خط شده‌اند. در دوره قاجار با ظهور و روزنامه‌ها و نشريات، مصرف اصلي خوشنويسي يعني کتابت و تکثير آثار مکتوب به‌تدريج از بين رفت. از اين رو جنبه‌هاي خلاقه و روش‌هاي شخصي و شيوه‌گرايانه در خط نمود بيشتري پيدا کرد و با رواج «سياه‌مشق»ها دوران تازه‌اي فرا رسيد. پس از آن در دوره پهلوي با پديد آمدن نيازهاي جديد براي جامعه همچون تجارت، تبليغات و فناوري و همچنين مواجهه با هنر جهاني خوشنويسي نيز مي‌بايست خود را با اين تحولات هماهنگ مي‌کرد.
خط نستعليق دومين خط خاص ايرانيان مي‌‌باشد. خط نستعليق فاقد علايم زير و زبر و پيش است و با توجه به ظرافت‌ها و گردش‌هاي لطيفي که در حرکت‌ها و شکل حروف دارد کم کم جايگاه خود را در خوشنويسي جهان باز کرد. بايد اعتراف كرد كه خط نستعليق از زيباترين، ظريفترين و نيز مشكلترين خطوط ايراني است بنوعي كه ميتوان آن را عروس خط ايراني در هنر خطاطي و نگارش دانست . البته جداي اينكه در حال حاضر اكثر طراحي ها بوسيله نرم افزار و فونت هاي زيبا و متعدد انجام مي شود ولي نبايد اين نكته را ناديده بگيريم كه كاري كه با دست هنرمندان ارائه ميشود لطف و صفاي ديگري دارد.
منبع :