هپاتیت ویروسی
هپاتیت یک بیماری التهابی کبدی است. این بیماری معمولاً در اثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شود، اما علل احتمالی دیگری نیز در ایجاد هپاتیت نقش دارند. این موارد شامل هپاتیت خود ایمنی و انواع دیگر هپاتیت هستند که در نتیجه عوارض ثانویه داروها، سموم و الکل روی می‌دهند. هپاتیت خود ایمنی نوعی بیماری است که در نتیجه ی تولید پادتن توسط بدن علیه بافت کبد ایجاد می شود.
کبد در بخش فوقانی راست شکم قرار دارد. این ارگان در انجام بسیاری ازعملکردهای حیاتی مؤثر در متابولیسم بدن نقش دارد، این عملکردها شامل موارد زیر هستند:
- تولید صفرا که برای فرایند هضم ضروری است
- فیلتر کردن سموم از بدن
- دفع بیلی روبین (محصول حاصل از تجزیه ی گلبول های قرمز خون)، کلسترول، هورمون‌ها و داروها
- تجزیه کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها
- فعال سازی آنزیم‌ها، که پروتئین‌های تخصصی ضروری برای عملکرد بدن هستند
- ذخیره گلیکوژن (نوعی قند)، مواد معدنی و ویتامین ها (A,D,E,K)
- سنتز پروتئین‌های خون، مانند آلبومین
- سنتز فاکتورهای انعقادی
براساس اظهارات مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها ((CDC، در حال حاضر تقریبا ۴/۴ میلیون آمریکایی به هپاتیت مزمن B و هپاتیت C مبتلا هستند. بسیاری از افراد حتی نمی‌دانند به دچار این بیماری شده‌اند.
راه‌های درمانی بسته به نوع هپاتیت متفاوت است. با کمک واکسیناسیون و اقدامات پیشگیرانه در سبک زندگی می توان از بروز برخی از انواع این بیماری جلوگیری کرد.
انواع هپاتیت
عفونت های ویروسی کبد که در قالب هپاتیت طبقه بندی می‌شوند، شامل هپاتیت D ،C ،B ،A و E هستند. عامل هر هپاتیت ویروسی یک ویروس متفاوت است.
هپاتیت A همواره یک بیماری حاد و کوتاه مدت است، در حالی که هپاتیت B ، C و D عموماً پیشرونده و مزمن هستند. هپاتیت E معمولاً حاد است اما به ویژه در زنان باردار می‌تواند خطرناک باشد.
هپاتیت A
هپاتیت A در اثر آلودگی به ویروس هپاتیت A (HAV) ایجاد می شود. این نوع هپاتیت غالباً با مصرف غذا یا آب آلوده به مدفوع شخص مبتلا به هپاتیت A انتقال می یابد.
هپاتیت B
هپاتیت B از طریق تماس با مایعات عفونی بدن مانند خون، ترشحات واژینال یا مایع منی، که حاوی ویروس هپاتیت B یا HBV باشند، انتقال می یابد. مواد مخدر تزریقی، ارتباط جنسی با شریک جنسی مبتلا یا استفاده مشترک از ریش تراش خطر ابتلا به هپاتیت B را افزایش می‌دهد.
بر اساس برآوردهای CDC، بیش از یک میلیون نفر در ایالات متحده و ۳۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مزمن ابتلا دارند.
هپاتیت C
هپاتیت C ناشی از ویروس هپاتیت C (HCV) است. هپاتیت C از طریق تماس مستقیم با مایعات آلوده بدن، عموماً از طریق داروهای تزریقی و تماس جنسی منتقل می‌شود. HCV از شایع ترین عفونت‌های ویروسی منتقله از خون در ایالات متحده است. در حال حاضر حدود ۲/۷ تا ۳/۹ میلیون آمریکایی به شکل مزمن این عفونت ابتلا دارند.
هپاتیت D
هپاتیت D که به آن دلتا هپاتیت نیز گفته می‌شود، از جمله بیماری های جدی کبدی است که در اثر ویروس هپاتیت D یا (HDV) ایجاد می شود. HDV از طریق تماس مستقیم با خون آلوده انتقال می یابد. هپاتیت D نوع نادری از هپاتیت است که تنها همراه با عفونت هپاتیت B بروز می کند. ویروس هپاتیت D بدون وجود هپاتیت B نمی تواند تکثیر شود. این بیماری در ایالات متحده بسیار شایع است.
هپاتیت E
هپاتیت E بیماری است که در اثر ویروس هپاتیت E یا (HEV) و در نتیجه مصرف آب آلوده ایجاد می شود. این بیماری عمدتاً در مناطقی با بهداشت ضعیف دیده می شود و معمولاً ناشی از مصرف منبع آب آلوده به مدفوع است. این بیماری در ایالات متحده شایع نیست. با این حال، براساس گزارش CDC، موارد هپاتیت E در خاورمیانه، آسیا، آمریکای مرکزی و آفریقا گزارش شده است.
علل ابتلا به هپاتیت غیرعفونی
الکل و سایر سموم
مصرف زیاد الکل می تواند موجب آسیب کبدی و التهاب شود. گاهی اوقات به این حالت هپاتیت الکلی نیز گفته می شود. الکل مستقیماً به سلول های کبد آسیب می رساند. این امر با گذشت زمان ممکن است باعث آسیب دائمی شده و منجر به نارسایی کبد و سیروز، ضخیم شدن و فیبروز شدن کبد شود.
سایر سمومی که بروز هپاتیت را در پی دارند شامل مصرف بیش از حد داروها و قرار گرفتن در معرض سموم می‌شوند.
واکنش سیستم خود ایمنی
در برخی موارد، سیستم ایمنی بدن به اشتباه کبد را به عنوان یک ماده مضر در نظر می گیرد و شروع به حمله به آن می کند. این بیماری منجر به ایجاد التهاب پیش رونده خفیف تا شدید شده و اغلب مانع از عملکرد کبد می شود. شیوع این بیماری در زنان سه برابر بیشتر از مردان است.
علائم شایع هپاتیت
در صورتی که فرد به انواع مزمن عفونت هپاتیت مانند هپاتیت B و C، مبتلا باشد، ممکن است در ابتدا علائمی در وی دیده نشود. این علائم ممکن است تا زمانی که آسیب، عملکرد کبد را تحت تأثیر قرار ندهد، خود را نشان ندهند.
علائم و نشانه های هپاتیت حاد به سرعت ظاهر می شوند. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- خستگی
- علائم مشابه آنفولانزا
- ادرار تیره
- مدفوع کم رنگ
- درد شکم
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- پوست و چشم های زرد، که ممکن است علائم زردی باشند
هپاتیت مزمن به آرامی روی می‌دهد، بنابراین ممکن است این علائم و نشانه ها بسیار خفیف‌تر از آنچه جدی گرفته شوند، باشد.
چگونگی تشخیص هپاتیت
شرح حال و معاینه فیزیکی
برای تشخیص هپاتیت، پزشک در ابتدا برای شناسایی هرگونه فاکتور خطر مربوط به هپاتیت عفونی یا غیر عفونی در مورد گذشته فرد با وی صحبت خواهد کرد.
در طی معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است برای بررسی وجود درد یا حساسیت به آرامی شکم فرد را فشار دهد. ممکن است پزشک بزرگ شدن کبد فرد را احساس کند. در صورت زرد بودن پوست یا چشم فرد، پزشک این نکته را در طول معاینه مورد توجه قرار خواهد داد.
آزمایشات عملکرد کبد
آزمایشات عملکرد کبد برای تعیین میزان کارایی کبد از نمونه خون استفاده می کند. نتایج غیر طبیعی این آزمایشات، به ویژه اگر معاینه فیزیکی بیماری کبدی عاری از هرگونه نشانه باشد، ممکن است اولین نشانه مبنی بر وجود مشکل باشد. سطح بالای آنزیم کبد ممکن است نشانگر این باشد که کبد تحت استرس قرار دارد، یا آسیب دیده و یا عملکرد صحیحی ندارد.
سایر آزمایش های خون
در صورت غیرطبیعی بودن آزمایشات عملکرد کبد، احتمالاً پزشک به منظور تشخیص عامل ایجاد مشکل، دستور انجام سایر آزمایشات خونی را خواهد داد. این آزمایشات می توانند برای بررسی وجود ویروس های عامل هپاتیت و یا آنتی بادی های شایع در شرایطی مانند هپاتیت خود ایمنی، مورد استفاده قرار گیرند.
سونوگرافی
سونوگرافی شکمی از امواج فراصوت برای ایجاد تصویر اندام های داخل شکم استفاده می کند. این تست، امکان بررسی دقیق تر کبد و ارگان های مجاور آن را برای پزشک فراهم می کند. این روش می تواند موارد زیر را نشان دهد:
- وجود مایع در شکم
- آسیب یا بزرگ شدن کبد
- تومورهای کبدی
- ناهنجاری های کیسه صفرا
گاهی اوقات پانکراس نیز در تصاویر سونوگرافی دیده می شود. این روش می تواند رویکرد مفیدی برای تعیین علت عملکرد غیر طبیعی کبد در فرد باشد.
بیوپسی کبد
بیوپسی کبد یک روش تهاجمی است که شامل گرفتن نمونه ای از بافت کبد توسط پزشک است. این کار از طریق پوست، و با سوزن قابل انجام است و نیازی به جراحی ندارد. به طور معمول در هنگام گرفتن نمونه بیوپسی، از سونوگرافی برای راهنمایی پزشک استفاده می شود.
این آزمایش امکان شناسایی عامل عفونت یا التهاب کبد توسط پزشک را فراهم می کند. همچنین می توان از آن برای نمونه برداری از هر بخش از کبد که غیر طبیعی به نظر می رسد، استفاده کرد.
چگونگی درمان هپاتیت
گزینه های درمانی بر اساس نوع هپاتیت، و حاد یا مزمن بودن آن مشخص می شوند.
هپاتیت A
هپاتیت A معمولاً نیازی به درمان ندارد، زیرا این یک بیماری کوتاه مدت است. در صورت که علائم با ناراحتی زیادی همراه باشند ممکن است استراحت مطلق توصیه شود. در صورت استفراغ یا اسهال، دستورات هیدراتاسیون و تغذیه ای پزشک را دنبال کنید.
واکسن هپاتیت A برای جلوگیری از ابتلا به این عفونت در دسترس است. بیشتر کودکان واکسیناسیون را در سنین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی آغاز می کنند. این امر شامل دو سری واکسن است. واکسیناسیون هپاتیت A برای بزرگسالان نیز انجام می شود و می تواند با واکسن هپاتیت B ترکیب شود.
هپاتیت B
هپاتیت B حاد نیازی به درمان خاصی ندارد.
هپاتیت B مزمن با داروهای ضد ویروسی درمان می شود. این شکل از درمان ممکن است پرهزینه باشد، چراکه باید تا چندین ماه یا چندین سال ادامه یابد. درمان هپاتیت B مزمن به منظور ارزیابی پاسخ ویروس به درمان مستلزم پیگیری و نظارت منظم پزشکی است.
با انجام واکسیناسیون می توان از ابتلا به هپاتیت B جلوگیری کرد. CDC انجام واکسیناسیون هپاتیت B برای کلیه نوزادان را توصیه می کند. این واکسن سه گانه معمولاً در شش ماه اول کودکی انجام می شود. این واکسن برای کلیه کادر درمانی و پزشکی نیز توصیه می شود.
هپاتیت C
برای در مان هر دو نوع حاد و مزمن هپاتیت C از داروهای ضد ویروسی استفاده می شود. افرادی که به نوع مزمن هپاتیت C مبتلا می شوند عموماً با ترکیبی از داروهای ضد ویروسی معالجه می شوند. همچنین ممکن است برای تعیین بهترین نوع درمان به آزمایشات بیشتری نیاز داشته باشند.
افرادی در نتیجه هپاتیت C مزمن به سیروز (تشکیل بافت اسکار در کبد) یا بیماری کبدی مبتلا می شوند ممکن است برای پیوند کبد کاندید شوند.
در حال حاضر هیچ واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد.
هپاتیت D
در حال حاضر هیچ داروی ضد ویروسی برای درمان هپاتیت D وجود ندارد. طبق نتایج حاصل از مطالعه ای در سال ۲۰۱۳، دارویی به نام آلفا اینترفرون می‌تواند برای درمان هپاتیت D مورد استفاده قرار گیرد، اما با بهبودی تنها حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از افراد همراه است.
با انجام واکسیناسیون هپاتیت B می توان از ابتلا به هپاتیت D جلوگیری کرد، چراکه بروز هپاتیت D مستلزم ابتلا به عفونت هپاتیت B است.
هپاتیت E
در حال حاضر هیچ روش درمانی خاصی برای درمان هپاتیت E در دسترس نیست. از آنجا که این عفونت عموماً در قالب حاد ظاهر می‌شود، معمولاً به طور خود به خود برطرف می شود. اغلب به افراد مبتلا به این نوع عفونت توصیه می شود استراحت کافی داشته باشند، مایعات زیادی مصرف کنند، تغذیه کافی داشته باشند و از مصرف الکل خودداری کنند. با این حال، زنان بارداری که به این عفونت مبتلا هستند نیاز به نظارت و مراقبت دقیق دارند.
هپاتیت خود ایمنی
کورتیکواستروئیدها، مانند پردنیزون یا بودزونید، در درمان اولیه هپاتیت خود ایمنی بسیار حائز اهمیت هستند. این داروها در مورد حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا به این بیماری مؤثر هستند.
آزوتیوپرین (ایموران)، دارویی است که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کند و اغلب در فرایند درمان مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو می تواند با یا بدون استروئید استفاده شود.
سایر داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند مایکوفنولات (سل سپت)، تاکرولیموس (پروگراف) و سیکلوسپورین (نئورال) نیز می توانند به عنوان گزینه های جایگزین آزاتیوپرین برای درمان مورد استفاده قرار گیرند.
نکاتی برای پیشگیری از هپاتیت
رعایت بهداشت
تمرین بهداشت مؤثر یکی از راه های مهم برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت A و E است. در صورت سفر کردن به یک کشور در حال توسعه، باید از موارد زیر پرهیز کرد:
- آب محلی
- یخ
- صدف خام یا نیمه پخته
- میوه و سبزیجات خام
با رعایت موارد زیر می تواند از ابتلا به هپاتیت B ،C و D که از طریق خون آلوده انتقال می یابند، جلوگیری کرد:
- عدم استفاده از سوزن های مشترک مواد مخدر
- عدم استفاده از تیغ ریش تراشی مشترک
- عدم استفاده از مسواک شخص دیگران
- عدم تماس با خون ریخته
هپاتیت B و C از طریق مقاربت جنسی و تماس جنسی نزدیک قابل انتقال است. رابطه ی جنسی ایمن با استفاده از کاندوم و محافظ دندان می تواند به کاهش خطر عفونت کمک کند. شما می توانید گزینه های زیادی را برای خرید آنلاین پیدا کنید.
واکسن ها
استفاده از واکسن راهکار مهمی برای پیشگیری از هپاتیت بشمار می رود. واکسن هایی برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت A در دسترس است. در حال حاضر متخصصان در حال تهیه واکسن هایی بر علیه هپاتیت C هستند. یک واکسن برای هپاتیت E در چین وجود دارد، اما در ایالات متحده موجود نیست.
عوارض هپاتیت
هپاتیت مزمن B یا C اغلب می تواند مشکلات جدی سلامتی را در پی داشته باشد. از آنجا که ویروس کبد را تحت تأثیر قرار می دهد، افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B یا C در معرض خطرات زیر قرار دارند:
- بیماری مزمن کبد
- سیروز
- سرطان کبد
متوقف شدن عملکرد طبیعی کبد ممکن است نارسایی کبدی را به دنبال داشته باشد. عوارض نارسایی کبد شامل موارد زیر است:
- اختلالات خونریزی
- ایجاد مایع در شکم، که به نام آسیت شناخته می شود
- افزایش فشار خون وریدهای پورت که به کبد وارد می شوند، و به پرفشاری پورتال معروف است
- نارسایی کلیه
- انسفالوپاتی کبدی، که می تواند شامل خستگی، کاهش حافظه و کاهش توانایی های ذهنی ناشی از ایجاد سموم مانند آمونیاک که عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می دهند، باشد
- کارسینوم کبدی، که نوعی سرطان کبد است
- مرگ
افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B و C برای کنار گذاشتن الکل تشویق می‌شوند، چراکه الکل می‌تواند بیماری و نارسایی کبدی را تسریع کند. برخی مکمل ها و داروهای خاص نیز می توانند عملکرد کبد را تحت تأثیر قرار دهند. در صورت مبتلا بودن به نوع مزمن هپاتیت B یا C، قبل از مصرف داروهای جدید با متخصص عفونی خود مشورت کنید.
منبع: