موسیقی درمانی چیست و چطور انجام میشود ؟ تعریف ، تاریخچه و روش کار
موسیقی درمانی
موسیقی به عنوان وسیله ارتباطی میتواند عامل ابرازعواطف ونگرشها و احساسات باشد.
مهمترین جنبه ارتباطی موسیقی به خاطر وجه غیر کلامی آن است. موسیقی منعکس کننده محدوده وسیعی ازعواطف انسانی است.
وبه دلیل جهانی بودن وعدم تعلق به گروه خاص میتواند کلیه سدهای فرهنگی وزبانی را در نوردیده وبرای تعامل انسانها تجربه ای مشترک فراهم نماید.
موسیقی واقعیتی سازمان یافته است . رویدادی واقعی که درزمان اتفاق میافتد وتوجه لحظه به لحظه فرد رامی طلبد.
موسیقی درجایی که لغات به تنهایی ناتوان هستند میتواند در ایجاد ارتباط کمک کند. به خاطر ساختار واقعی موسیقی پدیدهای شکل می گیرد که می تواند شنیده شود واحساس گردد .
رشته موسیقی درمانی درحقیقت یکی از شاخه های علوم درمانی است که دران موسیقی درمانگر از موسیقی وفعالیتهای گوناگون همراه با موسیقی بعنوان ابزار درمانی استفاده میکند واز مدتها پیش مرسوم بوده ولی به شکل علمی در دهه های اخیر مطرح شده است وتحقیقات بسیاری بر روی تاثیرات این شیوه درمانی انجام شده وهنوز هم درحال انجام است
همچنین موسیقی درمانی به عنوان طب مکمل است طب مکمل به طور خلاصه یعنی درمان بدون استفاده از داروهای شیمیایی. امروزه موسیقی درمانی جای خود را درطب مکمل باز نموده است چرا که استفاده از موسیقی موجب آرامش،بهبودمحاسبه ذهنی وکاهش اثرات ذهنی ناشی از استرسهای وارده میشود. موسیقی انسانها رادربرقراری ارتباط ،اتحاد وتطابق توانا میکند.
تاریخچه موسیقی درمانی
ازابتدای تاریخ بشر از موسیقی برای شفا استفاده میکردند . درفرهنگ ابتدایی قبایل افریقایی ،فردی به نام شامان رهبر موسیقی ،طبیب و روحانی قبیله از موسیقی برای خروج امراض از کالبد بیماران استفاده میکرد.چینی های قدیم تمدن هندو نیز موسیقی را شفا بخش میدانستند .یونانیان نیز ازبرنامه های موزیکال برای تصفیه وپالایش احساسات استفاده میکردند.و رومی ها موسیقی را علاج طاعون ودرمان بی خوابی میدانستند .
ازقرن ۱۷تا نیمه قرن ۱۸موسیقی باحفظ اهمیت خود به عنوان امداد پزشکی برای خانواده های سلطنتی مورد توجه قرار گرفت . نویسندگانی مانند اسپنسر وشکسپیر نیز کوشیدند تا دراین دوران جایگاه علمی وپذیرفته ای از موسیقی در درمان اسیب های روانی و…ایجاد کنند درطول قرن ۱۹استفاده ازموسیقی دربرنامه های آموزشی نابینایان وناشنوایان امریکا افزایش یافت.
درقرن ۲۰ به علت کاربرد موسیقی دردرمان، زمینه ایجاد حرفه (موسیقی درمانی) مهیا شد واستفاده درمانی از موسیقی به خصوص در حرفه روانپزشکی گسترش یافت .
اولین انجمن موسیقی درمانی دردنیا،انجمن ملی موسیقی درمانی امریکااست که درسال ۱۹۵۰ تاسیس شد .درسال ۱۹۷۱نیزانجمن موسیقی درمانی امریکا تشکیل شد وبه موازات آن سومین مرکز مهم موسیقی درمانی (انجمن موسیقی درمانی کانادا)درسال ۱۹۷۴ شکل گرفت .دوانجمن موسیقی درمانی امریکا درسال ۱۹۹۸ بایکدیگر متحد شدند وسازمان واحدی را تشکیل دادند.
نخستین حرکت ملی و عمومی درکشور تاسیس انجمن موسیقی درمانی ایران (۱۳۸۰) با حضور اساتید برجسته کشور بود.هدف اصلی معرفی دانش موسیقی درمانی درسطح کشوروارائه خدمات اموزشی ودرمانی است.
تعریف موسیقی درمانی
موسیقی درمانی :کاربرد موسیقی وبرنامه های موسیقی درجهت توانبخشی بیماران جسمانی و روانی
انجمن موسیقی درمانی امریکا :استفاده وکاربرد موسیقی درجهت برخی اهداف درمانی که می تواند مواردی از جمله ایجاد تقویت وسازماندهی سلامت روحی وجسمی افراد را بدنبال داشته باشد است.
و انجمن موسیقی درمانی استرالیا :استفاده بهینه ازموسیقی درجهت برخی اهداف درمانی ورفع نیازهای عاطفی، بدنی واجتماعی کودکان وبزرگسالان اسیب دیده که نیاز به کمک دارند .
انجمن حرفه ای موسیقی درمانگران :ابزاروشبکه های ارتباطی برای ایجاد رابطه متقابل بین بیمار ودرمانگر از راه موسیقی ونشانه های موسیقیایی تعریف میکنند که میتوانند هم دروضعیت بیمار وهم درشیوه درمان تغییراتی ایجاد کنند
تعریف موسیقی درمانگر
موسیقی درمانگر:متخصص وآموزش دیده رشته موسیقی درمانی است که دروس مرتبط با موسیقی ، روانشناسی وعلوم رفتاری را مطالعه نموده ودر این زمینه تجربه های علمی وکاربردی مناسب را فراگرفته است.
موسیقی درمانگر فرد تعلیم دیده ای است که به فعالیت های موزیکی نظام میبخشد وتلاش می کند تابامراجعین ارتباط درمانی پیداکند
این ارتباط مهمترین شاخص فعالیت موزیک تراپیست است .
موزیک تراپیست برای اینکه برنامه های درمانی وروشهای موثر برای درمانجویان ایجاد کند باید برنامه ریزی دقیقی را بکار گیرد
جریان برنامه ریزی موسیقی درمانی
۱- تعریف مشکل درمانجو یا زمینه نیاز آن.
۲- فراهم آوردن هدفی برای درمانجو که به رفع نیاز اوکمک میکند .
۳- برنامه ریزی مناسب فعالیت های موزیکی که به درمانجو برای رسیدن به هدف کمک میکند.
۴- تکمیل روشها و فعالیت ها و ارزشیابی واکنش های درمانجو.
مزایای موسیقی درمانی
اثرات جسمانی:ساختارفیزیولوژی مغز در پاسخ به موسیقی تغییر میکند مثلا فشار خون و ضربان قلب بستگی به نوع موسیقی دارد .همچنین موسیقی تنش ماهیچه ها را تسکین میدهد و مهارت های حرکتی را بهبود می بخشد .
باعث افزایش آندرفین و کاهش هورمونهای استرس می شود .
مطالعه ای که در سال ۱۹۹۳ در دانشگاه میشیگان انجام گرفت نشان داد که حتی ۱۵ دقیقه گوش دادن به موسیقی اثرات مثبتی بر روی فرد میگذارد.
اثرات روانی : با توجه به نوع صدا ،موسیقی میتواند به آرامش فرد کمک کند مثلا باعث افزایش یادگیری و حافظه میشود اثرات موسیقی بر روی بچه ها یی که ناتوانی یادگیری داشتند ،به اثبات رسیده و به طور جزیی باعث افزایش تمرکز میشود.مطالعه ای که بر روی دانشجویان انجام شد نشان داد که آنها وقتی به آهنگ کلاسیک گوش میدهند مسایل ریاضی شان را بهتر انجام میدهند.
همچنین اثر بخشی موسیقی بر عاطفه انسان شناخته شده است .مثلا بر روی خواب بچه ها .
هدف ها و برنامه های موسیقی درمانی
به طور کلی فعالیت های موسیقی درمانی بر پایه چند محور کلی استوار است که عبارت است از خواندن،نواختن ، ساختن آهنگ حرکات موزیکال و بحث و گفتگو پیرامون موسیقی و فعالیتهای مرتبط با آن است.توجه اصلی در موسیقی درمانی هدفهای درمانی و توانبخشی است . نوع برنامه و فعالیت های موسیقی درمانی به نوع ناراحتی و مشکل بیمار و همچنین هدف درمان بستگی دارد . معمولا جلسات موسیقی درمانی از گروه های کوچک و هماهنگ تشکیل میشود . وقتی مراجع و درمانگر در ارتباط متقابل و فعال قرار می گیرند آرامشی او را فرا می گیرد و به تدریج تمایل پیدا می کند تا در حلقه های گروهی نیز شرکت کند . در واقع شرکت در این جلسات برای تقویت و ایجاد مهارت های غیر موزیکال است وبیشتر به هدف های د رمانی توجه میشود .
دو روش در موسیقی درمانی
– روش فعال : نواختن ، خواندن و حرکات موزون پیرامون موسیقی
است . در این روش واکنش های مختلف عاطفی ، ذهنی ، حسی و حرکتی تحریک و برانگیخته میشود
– روش غیر فعال : شنیدن موسیقی . در این روش بیشترین تاثیر و عملکرد در جهت بر انگیختن واکنش های عاطفی و ذهنی است محور های اصلی برنامه های موسیقی درمانی مثل شنیدن موسیقی آرام بخش و نواختن موسیقی در گروه های منظم و یا انفرادی ، خواندن آواز ها ،ترانه های فردی و گروهی و حرکات موزون پیرامون موسیقی است .
چرا موسیقی به عنوان روش درمانی مفید است
گاستن یکی از پایه گذاران اولیه موسیقی درمانی به این واقعیت تاکید می کند که موسیقی یک رفتار انسانی است ونه فقط برای اینکه انسان آن راخلق میکند بلکه برای اینکه ارتباط خود رابا آن می آ فریند.گاستن سه اصل که ریشه اولیه استفاده از موسیقی است، را چنین برشمرده :
– ایجاد یا تجدید روابط بین فردی
– رشد احساس ارزشمندی درحین شکوفایی
– استفاده از پتانسیل ریتم درکسب نیرو ونظم
از نظر گاستن موسیقی ،رویدادی واقعی که درزمان اتفاق می افتد وتوجه لحظه به لحظه فرد را می طلبد .درموسیقی خصوصیات ذاتی معینی وجود داردکه موجب طلب – اجازه – تحریک وبرانگیختن رفتارهای خاصی می شود. نظم وساختارموجود درموسیقی خصوصا در ریتم آن می تواند درتشکل درک شخصی از جهان کمک کند .
چون موسیقی دارای خاصیتی مثبت ولذت بخش است به خاطر نیروی ارتباطی آن غالبا میتواند انگیزشهایی را فراهم کند که باعث پیوستن به گروه وارتباط با دیگران شود.
روش ها و تکنیک های موسیقی درمانی
۱- شنیدن موسیقی به طور غیر فعال : هدف های عمده درمانی در این روش کاهش درد ، اضطراب و استرس ناشی از بیماری و استفاده کم از داروهای بی حسی ویا کاهش عوارض جانبی داروها ودر نهایت کوتاه کردن مدت استفاده از داروها است .
۲- موسیقی و مشاوره : هدف عمده در این روش کاهش استرس ها ترس های ناشی از بیماری و جراحی و افزایش ارتباط های بین فردی و ایجاد آرامش و امید واری در بیماران است در این روش از موسیقی برای بحث وگفتگو و یا دآوری خاطرات بیماران به منظور افزایش مکالمه مثبت و ارتباط نزدیک با یکدیگر استفاده شده است
۳- موسیقی و رشد :
هدف عمده در این روش افزایش یاد گیری و توانبخشی بیماران و جلو بری از واپس روی های رشدی است . در این روش از موسیقی به عنوان محرک تقویت کننده استفاده میشود وبه تقویت رفتارهای خاص خود یاری و یادگیری میانجامد
۴– موسیقی و محرک : این روش برای تقویت حواس بینایی ، شنوایی ،
لامسه به کار میرود و غالبا با فعالیت های خوشایند همراه میشود و تحریک های شنوایی ولامسه را فراهم می کند . در مواردی نیز در این روش از نمایش برای هدایت تصویرو تخیل بیماران استفاده میکنند . این روش ضمن داشتن کارایی در درمان بیمارانی که دچار تصفیه های حسی و حرکتی هستند ، تاثیر بارزی در کاهش اضطراب و افسردگی معلولین دارد .
۵- موسیقی و بازخورد زیستی : در این روش از موسیقی برای تقویت پاسخ های فیزیولوژیکی استفاده میشود و موسیقی را باز خورد های زیستی بیماران همراه می نمایند و به این ترتیب از ناراحتی فیزیولوژیک می کاهند و پاسخ های مطلوب را در آنها افزایش می دهند.
منبع :